«هدایت‌گری» و «اغواگری» سینما

به گزارش طلیعه؛مؤسسه فرهنگی هنری «طرحی برای فردا» ضمن گرامی‌داشت سالگرد شهادت سیدمرتضی آوینی نخستین هفته‌نامه‌ صوتی حسن رحیم‌پور (ازغدی) در سال ۹۳ را به‌مناسبت «روز هنر انقلاب اسلامی» منتشر کرد. این مقاله‌ شفاهی به بحث در «نظریه‌ هنر اسلامی» پرداخته و تبیین مؤلفه‌هایی از این دست را مورد توجه قرار داده است:

تفنّن، لذّت، شادی، ملازمه‌ ذاتی با «غفلت» ندارد و می‌تواند معطوف به بصیرت و رشد باشد.

هنر و سینما، هم به‌لحاظ اندیشه و انگیزه «هنرمند» و هم به‌لحاظ نتیجه کار او، قابل تقسیم به اسلامی و غیراسلامی است.

نیازهای غریزی، عاطفی و فطری بشر می‌تواند بستر رشد یا سقوط فرد و جامعه بوده و توسط هنرمند مورد حُسن یا سوء استفاده قرار گیرد.

نوع استفاد‌ه هنرمند از نقاط ضعف مخاطب و تمایلات مثبت یا منفی او، ماهیت هنر را تغییر می‌دهد.

انکار غایت برای «هستی» و «انسان» به انکار غایت برای هنر و هنرمند می‌انجامد.

همه‌ تمایلات مخاطب، مستوجب ارضا و مستحقّ اعتنا از سوی هنر و هنرمند نیست؛ «تمایلات بشر» به عقلانی و نفسانی، اخلاقی و غیراخلاقی و عادلانه و ظالمانه تقسیم می‌شود، پس هنر و هنرمند نیز به دو دسته‌ ارزشی و غیرارزشی تقسیم‌شدنی است.

هنرمند مسلمان، اصالت را به نیازهای معنوی و تکامل‌طلب می‌دهد و نیازهای مادی را بی‌آن‌که انکار کند، در جهت نیازهای اصیل‌تر راهبری می‌کند.

هنر اسلامی، غرائز حیوانی (خشم و شهوت و توهم) را نه تحریک، بلکه تعدیل و به‌سوی تکامل هدایت می‌کند.

هر «جذابیّتی» و هرنوع تأثیرگذاری و تصرّف در ذهن و روح مخاطب، لزوماً به‌معنای اغوا، استحاله، حق‌گریزی و واقع‌ستیزی نیست.

سینمای اسلامی نیز از عنصر ابهام، ایهام، تفنّن، زیبایی، تعلیق و تلذّذ بهره می‌گیرد اما در جهت تعلیم و تهذیب و نه علیه آن.

جذابیت در هنر اسلامی، نه «هدف» و نه وسیله در جهت اهداف باطل بلکه «وسیله»ای در جهت خیرات و ارزش‌ها و عدالت و محبت و اخلاق و عقلانیت است.

سینمای تخیلی، ترسناک، کمدی، درام، حماسی و… همگی به اسلامی و غیراسلامی، تقسیم‌شدنی و در جهت تعدیل و ارتقای بشر یا تحریک و انحطاط او به‌کارآمدنی است.

سینمای داستانی و مستند، هر دو می‌توانند دینی یا غیردینی باشند.

خداوند در قرآن با وعده وعیدهای بهشتی و جهنّمی، از قوای شهوت، ترس، خشم و تخیّل انسان در جهت اصلاح بشر استفاده فرموده است.

«خنده» غفلت و تمسخر و عصیان، هدف «هنر باطل» و سینمای شیطانی است و «خنده» شادی و محبت و شگفتی، هدف «هنر حق» و سینمای اسلامی است.

ترسها و غمهای مادی و دنیوی ناشی از یأس، حسادت، نفرت، حرص و همان ترس و غم غیراسلامی و ابزار کار «سینمای غیردینی» است و ترسهای عقلانی و غمهای اخلاقی و معنوی، ابزار کار سینمای اسلامی و عامل رشد و تعالی است.

سلسله‌جنبانی نمایشنامه‌نویسی جدید و داستان کوتاه با امثال میرزا فتح‌علی آخوندزاده و صادق هدایت به توهّم «ملازمت هنر جدید» با کفر و شکاکیت و اسلام‌ستیزی و عقیده به امتناع «هنر» اسلامی و نفی «سینما»ی دینی و محال انگاشتن «ادبیات» از نوع دینی دامن زده است.