نهج البلاغه توانایی طرح اخلاق حرفه ای را دارد

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه؛ نشست رونمایی و بررسی کتاب «بود انسانی و بهبود اجتماعی؛ اخلاق حرفه ای با تاکید بر نهج البلاغه» عصر روز گذشته ۱۶ آذرماه با حضور مصطفی گرجی، علی اکبر افراسیاب پور، محمدهانی ملازاده و بخشعلی قنبری به عنوان مولف اثر در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست قنبری با بیان اینکه موضوع کتاب «بود انسانی و بهبود اجتماعی؛ اخلاق حرفهای با تاکید بر نهج البلاغه» اخلاق حرفه ای است گفت: اخلاق حرفه ای بخشی از اخلاق کاربردی است که به دو بخش حرفه ای و غیرحرفه ای تقسیم می شود. رابطه زن و مرد، اخلاق کاربردی است ولی حرفه ای نیست. اما رابطه معلم و شاگرد، اخلاق کاربردی و حرفه ای است. اخلاق حرفه ای یعنی یک انسان علاوه بر اخلاق فردی و شخصی باید در حین کار و اشتغال به کار چه اخلاقیاتی را باید رعایت کند.

وی با تاکید بر اینکه اخلاق حرفه ای از اخلاق هنجاری جدا نیست، گفت: وجود اخلاق حرفه ای در جوامع بشری لازم است. از زمانی که تقسیم شغل انجام شد اخلاق حرفه ای بیشتر از گذشته اهمیت پیدا کرد. سابقه اخلاق حرفه ای و کاربردی سابقه ای طولانی است. در چند دهه اخیر اهمیت اخلاق حرفه ای روز افزون شد چون روابط کاری پیچیده تر و عمیق تر شد. امروزه در تمام مشاغل و در تمام سازمان ها منشور اخلاقی نوشته می شود و سعی می کنند آن را رعایت کنند.

نویسنده این کتاب ادامه داد: به لحاظ ضرورت و به لحاظ اینکه جامعه ما جامعه ای دینی است سعی کردم این مقوله در یکی از کتاب های معتبر دینی مانند نهج البلاغه مد نظر قرار دهم که در بین شیعه و اهل سنت اهمیت ویژه ای دارد به طوری که در میان کتب معنوی جهان اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

قنبری با بیان اینکه در جامعه ما به اخلاق حرفه ای توجه می شود گفت: در مراکز دولتی بخشنامه شده است که اخلاق حرفه ای به عنوان یکی از موضوعات ضمن خدمت تدریس شود این امر نشان می دهد که جامعه ایران به سمت اخلاق حرفه ای کشیده شده است.

قنبری به تشریح فصل های این کتاب پرداخت و گفت: این کتاب در پنج فصل تنظیم شده است که در فصل اول آن تعریف اخلاق حرفه ای و وظایف آن تشریح شده است. در فصل دوم، اخلاق فردی و شغلی مد نظر قرار گرفته است. در همه این فصل ها تاکید اصلی بر کتاب نهج البلاغه است. از این لحاظ هر موضوعی که در فصل های این کتاب مطرح شده است از نهج البلاغه گردآوری شده است. در فصل سوم، اخلاق ساختاری تشریح شده است.

وی ادامه داد: در جوامع جهان سوم بیشتر باید به حوزه اخلاق ساختاری توجه کرد. ما در کشورهای شرقی فردمحورانه عمل کرده ایم نه ساختارمحورانه. به همین دلیل دچار خسارت ها و جنگ های زیادی شده ایم و استعدادهای زیادی از این طریق از بین رفته است. اخلاق امری ارادی و اختیاری است اما ساختار به عنوان یکی از عوامل و زمینه های ممارست اخلاقی به حساب می آید. اگر بتوانیم ساختار را در اخلاقی شدن تعریف کنیم امکان حل بسیاری از مشکلات در سازمان های ما فراهم می شود.

قنبری افزود: اخلاق امری فرایندی است و در طول زمان تحقق پیدا می کند و امری آنی و لحظه ای نیست. وقتی از مفاهیم اخلاقی با عنوان ملکات اخلاقی یاد می شود از این نظر تا زمانی که یک فضیلت در انسان به صورت یک ملکه در نیاید ما نمی توانیم ادعا کنیم که کسی واجد فضیلت اخلاقی است. فضیلت اخلاقی یعنی اخلاق زمانی تحقق پیدا می کند که یک فضیلت اخلاقی بدون تامل انجام پذیرد. یکی از راه های تبدیل فضیلت به ملکه، ساختار است. بنابراین ما می توانیم از طریق ساختار فضیلت اخلاق را به صورت ملکه در بیاوریم. اگر ساختار به صورت اخلاقی تدوین شود حافظ و مروج اخلاق خواهد بود.

این نویسنده به فصل چهارم این کتاب اشاره کرد و گفت: در این فصل اخلاق تعاملی را مورد بحث قرار داده ام. از این منظر که اعضای یک سازمان در مواجهه با ارباب رجوع خود چه حوزه های اخلاقی را باید مد نظر قرار دهند. در فصل پنج این کتاب زمینه برای تحقیقات بعدی فراهم شده است. موضوعات و مصادیق اخلاقی که در نهج البلاغه مورد توجه قرار گرفته در این فصل آمده است.

قنبری با اشاره به اینکه نهج البلاغه توانایی طرح اخلاق حرفه ای را دارد، گفت: جامعه و سازمان های امروز ما باید اخلاق حرفه ای را مد نظر قرار دهند تا از این طریق شاهد اخلاقی شدن سازمان ها باشیم و از طریق تعاملی که سازمان ها با بدنه جامعه دارند گامی در جهت اخلاقی شدن جامعه برداریم.

این نویسنده با بیان اینکه موتور محرکه حیات جوامع بشری اخلاق است افزود: اگر اخلاق از جامعه ای از بین برود آن جامعه از بین می رود و اگر برخی از موضوعات اخلاقی از جامعه حذف شوند به بدنه جامعه آسیب جدی وارد می شود.

در ادامه افراسیاب پور با بیان اینکه نویسنده کتاب استاد برجسته در حوزه نهج البلاغه است و قلم خوبی در حوزه اخلاق حرفه ای دارد گفت: از این منظر نوشتن این کتاب برای ایشان شایسته است و جای تقدیر و تشکر دارد.

وی به دو ابتکار اصلی در این کتاب اشاره کرد و گفت: نویسنده در این کتاب بر ایجاد ساختار اخلاقی تاکید کرده اند که در کشور ما وجود ندارد و اخلاق را امری فردی می دانند. در حالی که اخلاق در سه حیطه فردی، اجتماعی، بین المللی قابل بررسی است. هر چه تمدن بشری پیش می رود از اخلاق فردی باید به سمت اخلاق بین المللی حرکت کنیم. اما ما هنوز در سطح اخلاق فردی باقی مانده ایم و به مرحله اخلاق اجتماعی آنگونه که باید نرسیده ایم.

افراسیاب پور افزود: اخلاق اجتماعی باید ساختارمند باشد و بعد از سپری کردن اخلاق اجتماعی می توانیم وارد اخلاق بین المللی شویم. با حضور اینترنت ، ظهور شبکه های اجتماعی و بروز دهکده جهانی روز به روز بر اخلاق بین المللی تاکید می شود. ابتکار دوم در این کتاب، تطبیق تک تک موارد اخلاق حرفه ای با مباحث نهج البلاغه است و به نوعی از نهج البلاغه اخلاق کاربردی را استخراج کرده است.

وی با بیان اینکه وقتی از قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و… علوم جدید استخراج می کنیم به دنبال غنی سازی و به روز کردن متون دینی هستیم گفت: این امر نشان دهنده پای بندی به متون دینی است. همچنین باعث می شود ثابت کنیم متون دینی مخالف دستاوردهای جدید علمی نیستند و برای پرسش های جدید علمی پاسخ هایی در متون دینی پیدا می کنیم.

افراسیاب پور به عیب استخراج علوم جدید از متون مذهبی اشاره کرد و گفت: این امر باعث می شود فرض شود متون دینی برای علم فیزیک، شیمی و… آمده است در حالی که این متون برای خلق انسان آمده است و برای تدوین علوم کاربردی نیامده است. همچنین این امر، یک نوع تفسیر به رأی است. وقتی می گوییم قرآن یک نظریه علمی را تائید کرده یک تفسیر به رأی است. این امر باعث می شود اصالت متون دینی زیر سوال برود. علاوه بر این، تطبیق نظرهای علمی با متون مقدس این مشکل را ایجاد می کند که اگر دانشمندی نظریه ای را رد کند به دین ضربه می زند.

وی در پایان با بیان اینکه موضوع اخلاق رسانه ای باید در این کتاب گنجانده شود گفت: اگر می خواهید در اخلاق حرفه ای کاری را ارائه دهیم باید بدانیم که اخلاق حرفه ای شعبه ای از اخلاق کاربردی است که خود آن شعبه ای از اخلاق هنجاری است. اگر می خواهید در حوزه اخلاق حرفه ای کاری انجام دهیم بدون نظریه، مبنا، فلسفه و تئوری ابتدایی فایده ای ندارد. بنابراین یک محقق باید با یک زیر بنا و پایه تحقیقات خود را آغاز کند.

در ادامه ملازاده با بیان اینکه از نوشتن کتاب هایی مانند کتاب «بود انسانی و بهبود اجتماعی؛ اخلاق حرفهای با تاکید بر نهجالبلاغه» چه مساله هایی در ذهن داریم گفت: سوال این است که اساسا منشور اخلاقی نوشتن به چه میزان موثر است؟ این کتاب صد در صد از نظر من علمی است و مطالعات تطبیقی را در بر می گیرد.

وی ادامه داد: ما نباید توقع داشته باشیم که با نوشتن یک کتاب همه مشکلات حل شود بلکه باید سطح توقع خود را مشخص کنیم. نویسنده در این کتاب به دنبال نوشتن هند بوکی از اخلاق حرفه ای نبودند.

ملازاده به تاکید بر اینکه جامعه باید به گونه ای باشد که اخلاق در آن سودآور باشد گفت: ما باید کاری کنیم که اخلاق الهی را در افراد نهادینه کنیم. تدوین منشور اخلاقی یک کار کاملا علمی است و ما به منشور حقوق حرفه ای نیاز داریم.

در ادامه گرجی با بیان اینکه هدف از تالیف کتاب «بود انسانی و بهبود اجتماعی؛ اخلاق حرفهای با تاکید بر نهج البلاغه» بررسی اخلاق است گفت: این کتاب از جمله کتاب های قابل تاملی است که مطالعه اصناف سیزده گانه ای که نویسنده در فصل آخر کتاب تدوین کرده است، از جمله نقاط مثبت آن به شمار میآید.

وی به بخشی از عنوان کتاب حاضر اشاره کرد و افزود: «بود انسانی» دارای ریشه های اگزیستانسیالیستی است که به صورت هوشمندانه از سوی مولف انتخاب شده است. مساله «تفرد انسانی» از جمله مسائلی است که در این کتاب مشاهده می شود.

گرجی ادامه داد: در این کتاب بیش از ۱۵ غلط تایپی وجود دارد که امری طبیعی است. عنوان اثر که «اخلاق حرفه ای» نام دارد، برای منِ خواننده سوال برانگیز است، که صفت «حرفه ای» برای اخلاق به چه معناست؟

گرجی با بیان اینکه بازخوانش متون کهن را به فال نیک می گیرم گفت: کسی که شهامت کند متن خاموش را برای انسان امروز بازخوانش کند باید کار او را به فال نیک گرفت. قسمی از متن رسا و شیوا نیست اما متن خوش خوان است و هرچند ابهام و ایهام دارد اما بسیار اندک هستند. اگر در چاپهای بعدی برای هر فصل جمع بندی در نظر گرفته شود بسیار خوب است. نتیجه گیری پایانی کتاب می توانست مفصل تر و جامع تر باشد. قسمتهایی از کتاب از زبان معیار خارج و به زبان محاوره ای تبدیل می شود.

گرجی افزود: سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است که اگر این کتاب به زبان انگلیسی ترجمه شود، تلمیح خواننده غیرمسلمان با این کتاب چیست؟ نویسنده از کلیدواژه هایی در متن استفاده کرده و درکی به مخاطب خود داده است که نمی توان آن را اخلاق حرفه ای دانست. نویسنده باید قیدی در اخلاق حرفه ای بگذارد و آن قید این است که این کتاب «اخلاق حرفه ای اسلامی» است.

گرجی در پایان گفت: با توجه به اینکه اخلاق حرفه ای در همه مکاتب و فرهنگها وجود دارد در جهان سرمایه داری غرب که مبنای فکری متفاوتی وجود دارد چگونه می توان این مباحث را برای مخاطب غیر دین دار تبین کرد؟

در ادامه قنبری به سوالات و ابهاماتی که در مورد کتاب وجود داشت توضیحاتی داد و گفت: دغدغه اصلی من از تالیف این کتاب اخلاق حرفه ای بود چون همه ما از نبود و کمرنگ بودن این مساله در جامعه خود رنج می بریم. این کتاب بعد از چند سال تدریس در سازمان های مختلفم نوشته شد. از این جهت نهج البلاغه را تائید کردم چون برای جامعه ما کتابی شناخته شده است و با قرآن از این جهت که کتابی مدیریتی است تفاوت دارد.

این نویسنده در پایان گفت: در جامعه ما ساختار مورد غفلت واقع شده است و نقش ساختار تعیین شده نیست. اگر قرار است به جامعه خدمتی کنیم باید بر سهم ساختار هم تاکید کنیم. من نمی خواستم در این کتاب تفسیر به رای کنم. اگر بخواهیم در این کتاب تفسیر به رای داشته باشیم خوانش من ِنویسنده است و یک معرفت دینی است.

انتهای پیام/