| امروز سه شنبه, ۲۹ اسفند , ۱۴۰۲ |
سرخط خبرها:

یادداشت؛


مسئولیت اجتماعى و نظارت عمومى

تا زمانى كه امر به معروف و نهى از منكر ماهيت واقعى خود را نيابد و به درستى پاس داشته نشود، نمى ‏توان انتظار داشت كه امور جامعه بر سامانى درست پيش رود.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، دکتر مصطفی دلشاد تهرانی، استاد حوزه و دانشگاه و نهج البلاغه پژوه در یادداشتی نوشت:

از جمله مهم‏ترین حقوق انسان‏ها در عرصه اجتماعى، حق مسئولیت اجتماعى آنان و نظارت عمومى است، بدین معنا که همه مردم از مسئولیت اجتماعى برخوردارند و حق دارند بر همه امور، به ویژه امور حکومت و دولت نظارت نمایند؛ به نیکى فرمان دهند و از بدى بازدارند، یعنى حق امر به معروف و نهى از منکر دارند، چنان‏که قرآن کریم به صراحت این حق را مطرح کرده است: وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ  یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ. (توبه/۷۱)

مردان و زنان مؤمن دوستدار یکدیگرند؛ به کار نیک و پسندیده فرمان مى‏ دهند و از کار زشت و ناپسند بازمى ‏دارند. وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (آل عمران/ ۱۰۴)

باید از شما گروهى باشند که به نیکى بخوانند و از کارهاى زشت و ناپسند بازدارند، و آنانند بالندگان. کُنْتُمْ خَیْرَ أُمهٍ أُخْرِجَتْ لِلناسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُؤْمِنُونَ بِالله‏. (آل عمران / ۱۱۰)

شما بهترین امتى هستید که براى مردمان پدیدار شده ‏اید، که به کارهاى نیک و پسندیده فرمان مى ‏دهید و از کارهاى زشت و ناپسند بازمى ‏دارید و به خداى ایمان دارید. در پرتو شناخت درستِ حق، مسئولیت‏هاى اجتماعى و نظارت عمومى، و پاسداشت آن است که جامعه از فرو رفتن در زیر سایه سلطه‏ گرى و بهره‏ کشى در امان مى‏ ماند و خودکامگان نمى ‏توانند در جامعه میدان یابند و رشد کنند. پیامبر اکرم(ص) در آموزه ه‏اى بلند بر این حق راهنمایى و تأکید کرده است: أَلاَ کُلمْ رَاعٍ وَ کُلکُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ. (صحیح البخاری، ج ۹، ص ۷۰۰) بدانید که همه شما نگهبان و پاسدار و مسئول مردمید.

تا زمانى که امر به معروف و نهى از منکر ماهیت واقعى خود را نیابد و به درستى پاس داشته نشود، نمى ‏توان انتظار داشت که امور جامعه ‏ها بر سامانى درست پیش رود.
امر به معروف و نهى از منکرى که قرآن کریم بناى آن را گذاشته و پیامبر اکرم(ص) جهت اصلى آن را معرفى کرده است، ماهیتى اصلاحگرانه دارد؛ به این منظور که بدى ‏ها و ناپسندها زدوده شود و نیکى ‏ها و پسندیده ‏ها جلوه یابد؛ ستم برچیده شود و عدالت برپا گردد؛ و این امر جز با امر به معروف و نهى از منکر یعنى حرکت عمومى در برانگیختن به نیکى و بازداشتن از بدى، حق اعتراض مردم بر ضد بى ‏عدالتى و ناراستى و تباهى، حق انتقاد به انحرافات و کجى ‏ها، احترام به افکار عمومى، حق اشراف مردم به کلیه شئون اجتماعى مبتنى بر مسئولیت جدى همگانى میسر نمى ‏شود.
چنان‏که این حق نفى گردد و مردمان آگاهى لازم را درباره آن نیابند و نتوانند از حق خود به درستى بهره‏ مند شوند، امکان هر ستم و تجاوزى به آنان هست؛ زیرا اگر پاسداشت این حق سست شود، خودکامکان و جباران بر جامعه سلطه مى ‏یابند و هر ناروایى را روا مى ‏دارند و همه چیز را به تباهى مى‏ کشند.
آن‏گاه به سامان آوردن امور و اصلاح کجى ‏ها، ستم‏ها و تجاوزها سخت دشوار مى ‏شود. امیرمؤمنان على(ع) در آخرین‌ سفارش‏هاى خود پس از ضربت خوردن به دست ابن ‏ملجم چنین گفت: »لاَ تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النهِیَ عَنِ‌الْمُنْکَرِ، فَیُوَلى عَلَیْکُمْ أَشْرارُکُمْ، ثُم تَدْعُونَ فَلاَ یُسْتَجَابُ لَکُمنهج البلاغه، وصیت ۴۷)

امر به معروف و نهى از منکر را وامگذارید که در نتیجه بدترین کسان‌ خودتان بر شما به سرپرستى فرمان رانند. آن‏گاه [براى رهایى از دستشان به درگاه پروردگار] دعا کنید و دعایتان به اجابت نرسد.

امام على(ع) به مردم آموخته است که حق امر به معروف و نهى از منکر را به درستى دریابند و برپا بدارند:
»وَ مَا أَعْمَالُ الْبر کُلهَا و الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ الْمُنْکَرِ لاَ یُقَرِبَانِ مِنَ أَجَلٍ، وَ لاَ یَنْقُصَانِ مِنْ رِزْقٍ. وَ أَفْضَلُ مِنْ ذلِکَ کَلِمَهُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ» نهج البلاغه، حکمت ۳۷۴)

همه کارهاى نیک و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر، چون دمیدنى است به دریاى پرموج پهناور. و همانا امر به معروف و نهى از منکر نه هیچ سررسیدى از زندگى را نزدیک مى‏ کند و نه اندکى از روزى را مى ‏کاهد. و از همه این‏ها برتر، سخن عدالت خواهانه‏اى است که در برابر پیشوایى بیدادگر گویند.

اگر مردمان از حقِ مسئولیت اجتماعى خود به درستى بهره گیرند و بر زمامداران و امور حکومتى نظارتى دقیق بنمایند، زمینه پیدایش خودکامگى و بى‏ قانونى، و ستمکارى و تجاوزگرى به شدت فروکاهیده مى ‏شود، و این‏گونه است که مى ‏توان از نابخردى زمامداران، جلوگیرى کرد، و منافع و مصالح عمومى را پاس داشت، و جامعه را در جهت حق و عدالت راه بُرد. امیرمؤمنان على(ع) امر به معروف و نهى از منکر را چنین دیده و بدان راه نموده است : «فَرَضَ الله‏… الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَهً لِلْعَوَام، وَ النهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ رَدْعًا لِلسفَهَاءِهمان ، حکمت ۲۵۲

خداوند امر به معروف را براى اصلاح کار همگان، و نهى از منکر را براى بازداشتن و به جاى خود برگردانیدن کم خِرَدان واجب کرده است.

در هر جامعه ‏اى که حق مسئولیت اجتماعى و نظارت عمومى نفى گردد و روحیه امر به معروف و نهى از منکر از دست رود، نابخردان و نابکاران آن جامعه امکان قدرت مى ‏یابند، و چون زمام امور به دست آنان افتد، همه چیز را به تباهى برند و هر ستمى را بر مردمان روا دارند. همه نگرانى و اندوه امام على(ع) این بود که زمامدارى جامعه به دست نابخردان و نابکاران افتد: »وَ إِنِی إِلَى لِقَاءِ الله‏ِ لَمُشْتَاقٌ، و لِحُسْنِ ثَوَابِهِ لَمُنْتَظِرٌ رَاجٍ؛ وَلکِننِی آسَى أَنْ یَلِیَ أمْرَ هذِهِ الْأُمهِ سُفَهَاؤُهَا وَ فُجارُهَا، فَیَتخِذُوا مَالَ الله‏ِ دُوَلاً، وَ عِبَادَهُ خَوَلاً، وَ الصالِحِینَ حَرْبًا، وَ الْفَاسِقِینَ حِزْبًا(همان ، نامۀ ۶۲)

بى‏ گمان دیدار با خدا را بسى شیفته‏ ام، و نیکى پاداش او را چشم به راهى امیدوارم؛ لیکن آن‏چه مرا اندوهگین مى‏ کند آن است که کار سرپرستى این امت به دست نابخردان و نابکارانشان بیفتد؛ در نتیجه دارایى خدا (دارایى عمومى) را دست به دست میان خود بگردانند، و بندگان خدا را به بردگى خویش گیرند، و با شایستگان به دشمنى برخیزند، و با تبهکاران به ساختن دار و دسته بپردازند.

این‏ها پیامدهاى چشم بستن بر حق مسئولیت اجتماعى و نظارت عمومى، و رها‌ ساختن امر به معروف و نهى از منکر است؛ پیامدهایى که جبرانش سخت دشوار است، به سامان آوردنش، هزینه ‏اى بس سنگین در پى دارد.

انتهای پیام/

کد خبر : 60320
تاريخ ثبت خبر : 1 بهمن 1396
ساعت بارگزاری خبر : 12:16
برچسب‌ها:, , , ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)