علم الهی به جزئیات در فلسفه اسلامی و مقایسه آن با نصوص دینی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، رساله دکتری «علم الهی به جزئیات در فلسفه اسلامی (فارابی، ابن سینا، بغدادی، ابن رشد، شیخ اشراق، فخر رازی، خواجه نصیر، میرداماد، ملاصدرا و تابعان ملاصدرا) و مقایسه آن با نصوص دینی» توسط ابراهیم رستمی نگاشته شده است.

حجت الاسلام  المسلمین عسکری سلیمانی امیری، استاد راهنما و حجج الاسلام ابوالفضل کیاشمشکی و حسن معلمی، اساتید مشاور این رساله در دانشگاه معارف اسلامی قم بودند.

چکیده:

در میان صفات خداوند ،صفت علم و در پی آن مسئله علم خداوند به جزئیات و چگونگی آن، یکی از پیچیده ترین مسائل فلسفی است که فلاسفه اسلامی برای تبیین کیفیت آن و برداشتن نقاب از چهره این سر الهی تلاش‌های فراوانی نموده اند و هم‌چنین در متون و نصوص دینی اسلامی بر «علیم بودن» خداوند به همه اشیاء، بسیار تأکید شده و آیات و روایات زیادی در این زمینه وارد شده است.

از این رو در این پژوهش به مسئله علم الهی به جزئیات در فلسفه اسلامی (اعم از فلسفه مشائی، اشراقی و صدرایی) در دو مقام، یکی در مقام ذات و قبل از ایجاد و دیگری در مقام فعل و بعد از ایجاد و مقایسه با نصوص دینی پرداخته شده است.

فلاسفه مشاء با استناد به اصل علیت و از طریق صور مرتسمه به اثبات و تبیین علم خداوند به جزئیات، قبل و بعد از ایجاد پرداخته اند.

فلاسفه اشراقی نظریه صور مرتسمه را مردود دانسته و با تمسک به اضافه اشراقی و احاطه قیومی حق تعالی نسبت به اشیاء، معتقدند که خداوند به جزئیات در مقام فعل،علم حضوری تفصیلی دارد و وجود خارجی جزئیات، عین علم حق تعالی است.

فلاسفه صدرایی نیز از طریق قاعده بسیط الحقیقه و اطلاق ذاتی، برعلم خداوند به جزئیات در مقام ذات استدلال کرده و بر این باورند که خداوند به همه جزئیات در مقام ذات، علم حضوری دارد و این علم، عین ذات واجب تعالی و اجمال در عین تفصیل است و متعلق علم حق تعالی، وجود الهی جزئیات است و در مقام فعل نیز به همه جزئیات علم حضوری دارد که این علم به وجود خاص خارجی شان تعلق می گیرد.

نصوص دینی نیز با بیان اطلاق ذاتی واجب تعالی (هُوَالْأَوَلُ وَالْآخرُ وَالظَاهرُ وَالْبَاطنُ وَهُوَ بکُل شَیْءٍ عَلیمٌ) و با ذکر إحاطه قیومی (وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ) و حضور همه اشیاء در نزد حق تعالی (وَإن کُل لما جَمیعٌ لدَیْنَا مُحْضَرُونَ (بر علم خداوند به همه اشیاء تأکید می نمایند.

به طور کلی مکشوفات عقلی در مسئله علم الهی به جزئیات مورد تصدیق داده های وحیانی است و عقل و وحی، برهان و قرآن در این موضوع از همخوانی ویژه ای برخوردار بوده و هماهنگ و پشتیبان یکدیگرند.

واژگان کلیدی: علم الهی، جزئیات، صور مرتسمه، اضافه اشراقی، بسیط الحقیقه کل الأشیاء، اطلاق ذاتی، نصوص دینی.

علاقه مندان می توانند قسمتی از این پایان نامه را از اینجا ملاحظه کنند.

انتهای پیام/