رفع ناهماهنگی بین تولید و مصرف با اقتصاد تعاونی/تبیین مردمی‌سازی

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگویی درباره جایگاه اقتصاد تعاونی در اقتصاد اسلامی و همچنین وضعیت کنونی بخش تعاونی در ایران اظهار کرد:‌ ابتدا باید درباره جایگاه تعاون در ادبیات اقتصادی عرض کنم که تعاون، اصطلاحی خاص و دارای اصولی خاص است و اکنون اتحادیه جهانی تعاون هم اصول آن را مشخص کرده و نشست‌ها و همایش‌هایی در این باره برگزار می‌کند.
وی ادامه داد: برای تعاون، ویژگی‌هایی از جمله آزادی اقتصادی، مازاد برگشت و … مطرح شده است. در عرصه جهانی، اقتصاد تعاونی دارای عملکرد موفقی هم بوده و نکته مهم درباره اقتصاد تعاونی، این است که سنخیتی با هیچکدام از مکاتب سوسیالیستی و لیبرالیستی ندارد بلکه هر دو مکتب در مقابل آن قَد علم کردند.
معصومی‌نیا ادامه داد: علت این مسئله این است که در نظام سرمایه‌داری گفته‌ می‌شود باید دارای بخش خصوصی قدرتمند باشیم و اصول تعاونی هم با سرمایه‌داری سازگار نیست؛ چراکه نظام اقتصادی سرمایه‌داری، فردمحور است و همگی باید اجیر کارفرما باشند اما در تعاونی، اعضاء هم در تولید مشارکت دارند و بعد از تولید، براساس اصل مازداد برگشتی، آنچه باقی می‌ماند به خود اعضاء تعلق دارد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: در نظام کمونیستی هم مخالفت جدی با اقتصاد تعاونی وجود دارد چراکه نظام کمونیستی، دولت‌محور است و با فعالیت جمعی اقتصادی که سود آن به جیب دولت نمی‌رود در تضاد است. البته به معنایی می‌توان گفت که اقتصاد تعاونی به اقتصاد سوسیالیستی نزدیک‌تر است تا به اقتصاد سرمایه داری.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: درباره جایگاه تعاون در اقتصاد اسلامی باید عرض کنم که در قرآن کریم، آیه‌ای وجود دارد که فرموده است: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛ و در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید و از خدا پروا کنید که خدا سخت ‏کیفر است» (المائده/۲). خداوند در قرآن فرموده است براساس تقوا با هم همکاری کنید و روایات بسیاری هم در این باره وجود دارد که مسلمانان باید با هم همکاری کرده و کمک کنند که البته این مقوله را نمی‌توان با اقتصاد تعاونی مصطلح یکی دانست.
معصومی‌نیا اظهار کرد: تعاون دارای اصول خاص خود است اما اگر اصولی‌که در اسلام وجود دارد، همانند تعاون در فعالیت‌های نیک را نگاه کنیم، می‌توان بسیاری از مسائلی که در اقتصاد تعاونی در دنیا وجود دارد را با معیارهای اسلامی قابل جمع دانست. البته معیارهای اسلامی در توصیه به همکاری در مدل‌های مختلف می‌تواند با مدل تعاونی به صورت ویژه یا در قالب مدل‌های دیگر باشد اما نکته مهمی که باید عرض کنم این است که آنچه اسلام گفته است، به معنای مردمی‌شدن اقتصاد است.
وی افزود: منظور از این سخن این است که مردم در عرصه‌های مختلف تولیدی و اقتصادی امکان فعالیت داشته باشند و کاری کنیم که زمینه‌های فعالیت‌ اقتصادی برای همه کسانی‌که توان و اراده کار دارند فراهم شود و سپس مواهب کار به خودشان برسد و این چیزی است که با اطمینان می‌توان درباره تعاون در اقتصاد اسلامی گفت.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر مردمی شدن اقتصاد تأکید کرد: دولت اسلامی باید زمینه‌های فعالیت مردم در اقتصاد را فراهم کند تا نتیجه فعالیت مردم، به صورت عادلانه به خود آنها برسد و البته این مسئله در سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب به عنوان یکی از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی بیان شده است.
معصومی‌نیا تأکید کرد: اسلام معتقد است عموم مردم باید در فعالیت‌های اقتصادی دخالت کنند و دولت اسلامی هم بر این مسئله نظارت کند تا دستاوردهای فعالیت اقتصاد به مردم برسد. نکته مهم در این‌باره این است که این مسئله غیر از خصوصی‌سازی است که در نظام سرمایه‌داری وجود دارد بلکه خصوصی‌سازی براساس اصل آزادی اقتصادی و رقابت داروینیستی که رحمی به کسی ندارد، عمل می‌شود.
وی افزود: مردمی‌سازی که در اقتصاد اسلامی وجود دارد مسلما با خصوصی‌سازی شدن که در سرمایه‌‌داری وجود دارد، یکی نیست و کسانی‌که در کشور ما از خصوصی‌سازی صحبت می‌کنند باید در جریان باشند که خصوصی‌سازی، مفهومی است که در پارادایم سرمایه‌داری مطرح است و با پارادایم اقتصاد اسلامی قرابتی ندارد.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: نکته دیگر این است که این مردمی‌شدن، هرچند عینا با اقتصاد تعاونی یکی نیست اما این دو قرابت بسیاری با هم دارند و اگر به هر مدلی که بتواند مردم را با همین اصولی که بیان کردم در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت دهد با مقوله اقتصاد تعاونی رایج سازگار است.
معصومی‌نیا با اشاره به تأکید قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر اقتصاد تعاونی اظهار کرد: اقتصاد تعاونی، دولتی نیست که دولت متصدی و طلایه‌دار همه فعالیت‌های اقتصادی شود و همچنین خصولتی نیست که اصطلاحی جدید در ادبیات اقتصادی ایران است بلکه تعاونی در اقتصاد اسلامی، اقتصادی مردمی است که عموم مردم در فعالیت‌ها مشارکت دارند و دولت صرفا نظارت می‌کند.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی با اشاره به دلایل عدم موفقیت اقتصاد تعاونی در کشور گفت: البته ما می‌توانیم متناسب با شرایط داخلی کشور، تعاونی‌های مختلفی را تأسیس کنیم و همچنین نیازمند آسیب‌شناسی است تا روشن شود چرا تاکنون موفقیت‌های لازم را در ایران به دست نیاورده‌ایم و اگر وقتی نام تعاونی را مطرح می‌کنیم عده‌ای مخالفت می‌کنند، به دلیل تجربه‌ ناموفقی بوده است که داشته‌ایم و از ظرفیت‌های قانون اساسی به خوبی بهره نگرفته‌ایم.
وی ادامه داد: با همه این اوصاف باید گفت که ما می‌توانیم اقتصاد تعاونی را احیا کنیم؛ به گونه‌ای که مردم را هم در عرصه تولید، هم در عرصه مصرف، متشکل کنیم و اتفاقا روش درست در اقتصاد اسلامی در عرصه تعاون همین است؛ چراکه با این شیوه هم از تجربیات جهانی در زمینه اقتصاد تعاونی استفاده خواهیم کرد و هم  اینکه اکنون یکی از مشکلات اقتصادی ما، ناهماهنگی بین تولید و مصرف است که با این روش حل می‌شود.
معصومی‌نیا با اشاره به ناهماهنگی تولید و مصرف در کشور گفت: از یک طرف گسترش واردات باعث بیچاره شدن تولیدکنندگان ما شده و از سوی دیگر برخی از تولیدکنندگان داخلی ما محصولاتی را تولید می‌کنند که بازار برای آن وجود ندارد و در نتیجه آنها محصولات خود را دور می‌اندازند و ورشکست می‌شوند.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: بنابراین اگر بتوانیم تعاونی‌هایی را تأسیس کنیم که نیازهای مصرفی را از جانب مردم شناسایی کند و سپس متناسب با آن نیازها، برای تولید اقدام کنیم، نتیجه حاصله این است که هم تعادل بین تولید و مصرف ایجاد شده و هم باعث می‌شود مصرف‌کنندگان ما علاوه بر اینکه در قالب شرکت در تعاونی، در تولید شراکت دارند و بیکار نمی‌مانند، از سوی دیگر از مصرف خودشان هم استفاده می‌کنند و اینگونه تناسب بین تولید و مصرف ایجاد خواهد شد و تولیدات بیجا هم انجام نخواهد شد و جلوی واردات بی‌رویه هم گرفته می‌شود.
معصومی‌نیا ادامه داد: حتی در کشوری که اقتصاد خالص سرمایه‌داری حاکم است هم گاهی اوقات مشاهده می‌کنیم که از این مدل استفاده می‌شود؛ مخصوصا در مواردی که با شکست بازار مواجه هستیم از این مکانیزم استفاده می‌شود چراکه اقتصاد بازار نمی‌تواند منابع را به خوبی تخصیص دهد و عرضه و تقاضا به خوبی تنظیم نمی‌شود بنابراین از این روش که در اقتصاد تعاونی وجود دارد استفاده می‌شود و خود مردم در قالب تعاونی‌ها فعالیت‌ می‌کنند تا هم نیازهای مصرفی آنها تأمین شود و هم از مواهب تولید بهره ببرند؛ امری که در اقتصاد آمریکا هم قابل مشاهده است.
وی افزود: برای اساس اگر واقعا مقوله تعاون را درست شناسایی کنیم، با اقتصاد اسلامی به خوبی قرابت دارد و بسیاری از نیازهای اقتصاد ما را هم برطرف خواهد کرد؛ چراکه یکی از بزرگترین نیازها این است که کاری کنیم که نیازهای جامعه برطرف شده و احتیاجی به بیگانگان نداشته باشیم و همچنین اینگونه نباشد که عده‌ای به فعالیت بپردازند و نتیجه زحمات آنها به عده‌ای سرمایه‌دار برسد.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: یکی دیگر از بزرگترین نیکی‌ها این است که ما بتوانیم کار دولت اسلامی را از مرحله تصدی کم کنیم و اگر همه این مسائل در قالب تعاونی و در راستای متشکل کردن فعالان با انگیزه اقتصادی صورت گیرد، روشن است که با آموزه‌های اقتصاد اسلامی قرابت دارد و می‌توانیم اقتصاد تعاونی را به عنوان یکی از راه‌های نجات بخش اقتصاد تلقی کنیم.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی اظهار کرد: هم در قرآن، هم در بیانات اهل بیت(ع) و در دوران اخیر هم در سخنان حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، تأکید بسیاری بر واگذاری اقتصاد به مردم وجود دارد؛ چراکه هم فساد را از بین می‌برد و هم باعث رفع بسیاری از مشکلات اقتصادی خواهد شد و انگیزه فعالیت اقتصادی و کاهش رکود و تورم هم بیشتر خواهد شد.
معصومی‌نیا در پایان با اشاره به تأکیدات دین اسلام و علمای دینی بر رفع مشکلات اقتصادی مردم گفت: علمای دینی ما مدام بر تأکید دارند که مشکلات اقتصادی مردم برطرف شود و در قرآن کریم هم در آیه ۷ سوره مبارکه الحشر آمده است: «لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَیَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ [این غنایم نخست] اختصاص به بینوایان مهاجرى دارد که از دیارشان و اموالشان رانده شدند خواستار فضل خدا و خشنودى [او] مى‏‌باشند و خدا و پیامبرش را یارى مى کنند اینان همان مردم درست کردارند». بنابراین هدف اسلام این است که ثروت فقط بین اغنیا تقسیم نشود اما امروز دچار فساد اقتصادی و واردات بی‌رویه هستیم که سود آن فقط نصیب عده‌ای از سرمایه‌داران می‌شود.

انتهای پیام/