خطبه مشهور به فدکیه نقد مردم آن روزگار و تذکر به همه دورانهاست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، دکتر سعید طاووسی مسرور پژوهشگر تاریخ اسلام در سالروز شهادت حضرت زهرا(س) با بیان اینکه متاسفانه درباره زندگی ایشان اطلاعات محدودی وجود دارد، گفت: درباره ائمه(ع) و شخصیت های تاریخی صدر اسلام اطلاعات اندکی به ما رسیده است، زیرا ایشان عمر کوتاهی داشتند و در دوره صدر اسلام شیعیان نسبت به دوره امام باقر(ع) به بعد کمتر بودند و اهتمام کمتری برای ثبت و ضبط زندگی ایشان انجام شده است.

وی افزود: حضرت زهرا(س) یک زن بودند و هنوز جامعه اسلامی از فرهنگ جاهلی فاصله نگرفته و اهتمام برای ثبت و ضبط احوال و زندگی زنان جامعه نداشته است، حتی در دوره های بعدی هم این مساله را شاهد هستیم. مثلا در کتاب «رجال نجاشی» که شرح حال صاحبان آثار شیعه است از ۱۲۴۰ شخصیت از بزرگان شیعه معرفی شده، فقط دو نفر زن هستند و مابقی به مردان اختصاص دارد.

وی با اشاره به ابعاد زندگی اجتماعی حضرت فاطمه(س) گفت: آقای الویری در مقاله ای که در مجله شیعه شناسی منتشر شده به نقش اجتماعی حضرت زهرا(س) پرداخته و پیشنهاد می دهد که ایشان علاوه بر اینکه به منزله انسان پاک و وابسته به خانواده برگزیده می توان توجه کرد به عنوان شهروند جامعه اسلامی هم باید به ایشان توجه شود و کنش ها و واکنش‌ها با جامعه مورد بررسی قرار گیرد.

طاووسی افزود: ایشان در سبک زندگی خود، سطح زندگی افراد مدینه را لحاظ می کردند و نحوه زندگی خود را با آنها تنظیم می کرد. برای ساده زیستی ایشان می توان به لیست جهیزیه اش مثال زد که مجموع آن به ۶۳ درهم می رسد. (جنس درهم نقره و جنس دینار، طلاست) و این مقدار رقم اندکی است. ایشان طبق سفارش پدرشان زیورآلات خود را به خاطر اینکه مردم مدینه در سطح ضعیفی بودند، می فروشند و به فقیر می دهند و به جای آن از زینت های با قیمت پایین استفاده می کردند. این کار نوع توجه به اطرافیان را نشان می دهد.

حضرت زهرا به همراه حضرت علی(ع) به خانه های انصار می رفتند و از آنها می خواستند از پیمان غدیر دفاع کنند که این نشان دهنده نقش اجتماعی فعال و پررنگی ایشان است

طاووسی تصریح کرد: از نظر روابط اجتماعی حضرت زهرا(س) بحث عدم اختلاط میان زنان و مردان را مطرح می کند و روایتی که از ایشان نقل شده که «برای زنان بهتر است تا مردان آنها را نبینند و بالعکس». این روایت به این معنا نیست که نباید زنان حضور اجتماعی داشته باشند زیرا ایشان در مسجد و حج حضور داشتند و خطبه فدکیه را خواندند. منظور ایشان این بود که تا جایی که ضرورت ندارد از اختلاط پرهیز شود.

این پژوهشگر تاریخ اسلام بیان کرد: ایشان بعد از وفات پیامبر(ص) برای دفاع از حق ولایت حضرت علی(ع) و جانشینی او نه به عنوان همسر بلکه به عنوان ولی خدا وارد میدان شدند و خطبه فدکیه را خواندند. آیت الله جوادی آملی فرمودند «این خطبه را بدون کمک استاد نمی توان خواند، زیرا بسیار عمیق است.»

وی در ادامه گفت: حضرت زهرا به همراه حضرت علی(ع) به خانه های انصار می رفتند و از آنها می خواستند از پیمان غدیر دفاع کنند که این نشان دهنده نقش اجتماعی فعال و پررنگ ایشان است. در اینجا سوالی مطرح می شود که چرا پیامبر(ص) فدک را به حضرت زهرا بخشید و به امام علی(ع) نبخشید؟ اول اینکه اگر به امیرالمومنین(ع) می بخشید گفته می شد این اموال به جانشی پیامبر تعلق می گیرد و حال که او به جانشینی نرسیده به جانشین فعلی می رسد و با این استنباط می توانستند فدک را بگیرند لذا به دخترشان بخشیدند که هیچ گونه جای بحثی بوجود نیاید و صرفا جزو اموال شخصی محسوب شود. هر چند که با این وجود فدک را از اختیار خاندان پیامبر(ص) خارج کردند.

طاووسی تصریح کرد: اگر فدک در دست اهل بیت(ع) می ماند، مردم به آنها مراجعه می کردند و به عنوان یادگار رسول خدا نیازهای خود را بیان می کردند. در این صورت اگر اهل بیت(ع) از قدرت مالی بیشتری برخوردار بودند امکان حمایت بیشتری از نیازمندان و مراجعان داشتند و چنین ارتباط هایی حفظ و تقویت می شد، لذا جریان مخالف سعی کرد تا منابع مالی اهل بیت(ع) را که به خصوص به حضرت زهرا(س) اختصاص داشت، از دست آنها خارج کند.

وی اظهار کرد: اگر فدک غصب نشده بود، مأمون عباسی و عمر بن عبدالعزیز آن را به بنی هاشم برنمی گرداند، زیرا زمانی که مالی برگردانده می شود یعنی قبلا گرفته شده است. اعطای فدک به این معنا بود که آینده سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حضرت زهرا(س) از سوی پدرشان تضمین شود اما شرایط به گونه دیگری رقم خورد.

ایشان بعد از وفات پیامبر(ص) برای دفاع از حق ولایت حضرت علی(ع) و جانشینی او نه به عنوان همسر بلکه به عنوان ولی خدا وارد میدان شدند و خطبه فدکیه را خواندند

طاووسی با اشاره به فعالیت های سیاسی حضرت زهرا(س) گفت: یکی از مهم ترین اقدامات ایشان در عرصه سیاسی خطبه فدکیه است که به تعبیر یکی از اساتید، فدکیه نامیدن این خطبه ظلم است زیرا تنها یک جمله درباره غصب فدک در آن آمده است بلکه این خطبه نقد مردم آن روزگار و تذکر به همه دورانهاست.

وی اظهار کرد: امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) شبها به در خانه انصار می رفتند و از آنها می خواستند به پیمان غدیر رجوع کنند و تا فرصت از دست نرفته از امام علی(ع) حمایت کنند. همچنین زنان انصار از حضرت فاطمه(س) عیادت می کردند و ایشان درباره حق امیرالمومنین(ع) و ظلمی که به ایشان شده، صحبت می کردند.

طاووسی اضافه کرد: یکی از اتفاقات مهم آن دوران تحصن برخی از صحابه در بیت ایشان است. افرادی مانند عمار و سلمان و ابوذر و زبیر به عنوان معترض به سلب خلافت امام علی در خانه حضرت زهرا(س) تحصن می کنند. طبق تحقیق آقای غروی، طی پنجاه روز بعد از رحلت پیامبر این تحصن انجام شده و حضرت زهرا(س) به عنوان یادگار پیامبر به آنها پناه می دهد اما متاسفانه جریان حاکم دست به حرمت شکنی بیت شریف ایشان می زند و به خانه حمله می شود. طبق بعضی از روایات درب خانه سوزانده شد و یا تهدید به سوزاندن آن گردید.

وی ادامه داد: حضرت زهرا(س) در اثر تحصن و دفاع از این افراد مجروح می شوند و به علت لطمات وارد شده بعد از ۲۵ یا ۴۵ روز به شهادت می رسند و در منابع اهل سنت هم مکرر به این واقعه اشاره شده از جمله در «کتاب الموال» از ابوعبید قاسم ابن سلام که قاضی شهر طرسوس بوده است. وی از خلیفه اول نقل می کند که «ای کاش در زندگی سه کار را انجام نداده بودم که یکی از آن سه کار کشف بیت فاطمه(س) است.»

طاووسی اضافه کرد: یکی از نمودهای حضرت زهرا(س) بعد از پدرشان عزاداری است و به همین جهت شیخ عباس قمی نام کتاب خود را بیت الاحزان می گذارد. بیت الاحزان نزدیک بقیع بوده و ایشان در آنجا به عزاداری می‌پرداخت. طبق گفته شهید مطهری گریه در شیعه صرفا برای اندوه نیست بلکه ابزاری برای اعتراض و مبارزه است. حضرت زهرا(س) هر هفته به زیارت حضرت حمزه می رفت. در حالی که امیرالمومنین(ع) در جایی فرموده است: «اگر حمزه و جعفر زنده بودند اجازه انجام چنین رخدادی را نمی دادند.» و این موضوع معنادار است.  

وی در پایان گفت: متاسفانه گزارشها از زندگی ایشان محدود است اما در کتاب «زندگانی حضرت فاطمه(س) نوشته سید جفر شهیدی به زندگی ایشان پرداخته شده و کمتر به شهادت اشاره کرده است.

انتهای پیام/