تأملی در کتاب فقیهان و انقلاب ایران

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه،کتاب «فقیهان و انقلاب ایران»، اثری است که به منش سیاسی و مواجهه یازده تن از فقهای شیعه، پس از آیت الله بروجردی می‌پردازد. این کتاب شیوه‌ رفتار این فقها را با انقلاب اسلامی ایران به تصویر کشیده است. سید هادی طباطبایی آن را به رشته‌ تحریر در آورده و انتشارات کویر آنرا منتشر کرده است.

انتخاب فقهای پس از آیت الله بروجردی نکته‌ برجسته‌ای است که نویسنده آگاهانه بر آن تمرکز کرده است، زیرا پیش از این، فقاهت شیعه در هیچ مقطع تاریخی چنین تأثیر اجتماعی و اثرگذاری حکومتی در شیوه‌ زیست شخصی و اجتماعی مردم نداشته است. درگذشت آیت الله بروجردی رویدادی است که پی آمد آن دگرگونی‌های فراوانی پدید آورد و نخستین سنگهای بنای بلندی را روی هم چید و بنیانی نهاد که زمینه ساز ظهور خیزشی اجتماعی  و تغییرات بنیادین در مناسبات سیاسی منطقه و جهان شد.

پرهیز از پرداختن به احوال شخصیه و چگونگی زیست و زندگی شخصی فقیهانِ مورد بحث، از نقاط قوت کتاب و وسعت دید نویسنده است، زیرا افزون بر اینکه آگاهی به چنین مواردی مؤثر در تبیین موضوع نیست؛ زیست زاهدانه، انجام واجبات و ترک محرمات، امساک و پرهیز از اسراف از ویژگیهای مشترکی است که همگان به وجود آنها و زیّ طلبگی فقیهان و مراجع آگاهند، لذا عدم ورود به چنین مقولاتی از تکرار مباحث و ایجاد کسالت مخاطب پیشگیری کرده است تا پرداختن به موضوع محوری کتاب که توجه به مشی سیاسی و ابعاد اجتماعی زندگی فقیهان است به شیوه‌ای شایسته و در خور انجام شود. یکسان زیستی فقیهان و استمرار شیوه زندگی طلبگی در آئین زندگی آنان نیاز به بازگویی ندارد و روش پسندیده‌ای است که می‌توان گفت از زندگی فقیهانی که سرآمد شده‌اند نمودی آشکار و برجسته دارد و موجب شده است فقیه را سرآمد دیگران کند.

 آنچه خواننده کتاب را تشویق به تورق می‌کند، تمایل به آگاه شدن از مشی و مرام اجتماعی فقیهانی است که موضع‌گیری های سیاسی و اجتماعی آنان در نیم قرن اخیر جامعه را به واکنش و خیزش های اجتماعی واداشته و گاه به حالت انفعال و سکون کشانده است. و این امور به هر روی در کنشها و واکنشهای هیأت حاکمه، تصویب قوانین و تصمیم گیری های حکومتی حکام و دولتمردان عصر پهلوی مؤثر بوده است.

از نکات برجسته‌ای که شایسته‌ی ذکر است؛ خویشتن داری، واقع نگری و نگرش علمی نویسنده به موضوع است که با رعایت امانت پرهیز از دخالت علایق و سلایق و دوری از اعمال و اعلام نظر شخصی، راوی صادق رویدادها، آراء و اندیشه‌هایی است که در برهه‌ای اثر گذار و تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این، نویسنده تصویری از دیدگاه‌های مذهبی و فقاهتی علمای شیعه را به نمایش می‌گذارد که بر پویایی فقه شیعه اصرار دارند.

به اقتضای انصاف باید گفت در این کتاب تقدیس قلم و قداست خبر قربانی دیدگاه، تفسیر و تعبیرِ شخصی نویسنده نشده است. نگاه منصفانه و تاریخ نگارانه نویسنده و گزارش و جستجو در اسناد متعدد و معتبر که با دقت کافی و کامل صورت گرفته است، خواننده کتاب را با فراز و فرودها، نفی و اثبات‌های دیدگاههای سیاسی و اعلام مواضع اجتماعی و انکار و اقبال حکومتی و به طور کلی مشی و مرام دیدگاه های کنش گران عرصه فقاهت در معرکه سیاست آگاه و آشنا می‌کند تا بدانجا که شاید بتوان چکیده و ما حصل مطالعه کتاب را تعدیل پیشداوری‌ها و اصلاح دیدگاه عام و کلی دانست که علی الاصول داوری بسیاری از مردم، حتی صاحبان نظر و اندیشه بر این نظریه استوار است که پس از آیت الله بروجردی همه فقیهان شیعه بر لزوم مبارزه و سقوط نظام پادشاهی و در نهایت استقرار حکومتی منطبق با دیدگاههای فقهای شیعه اجماع و اتفاق نظر دارند؛ حال آنکه نادرستی تعمیم چنین فرضیاتی آشکار شده است و حتی در مواردی مواضعی مغایر و متضاد با چنین برداشت و پیش داوری مشاهده می‌شود.

نثر شیوا و روان فارسی و دوری از به کار بردن الفاظ و ترکیب هایی که به اقتضای موضوع درک مطالب را سنگین و با کندی مواجه می‌کند از مواردی است که مخاطب را تشویق به ادامه مطالعه می‌نماید و با آرامی به دنبال نایافته‌های خود، واژه‌ها را دنبال می‌کند و به مواردی دست می‌یابد که بسیاری از آنها در دسترس همگان نبوده است. یا با رعایت احتیاط می‌توان گفت بدین گونه یکجا و در یک کتاب یافت نمی‌شود.     

نویسنده: سید عبدالرضا طباطبایی

انتهای پیام/