تأثیرگذاری علمی و فرهنگی مستلزم رسیدن به وحدت فکری است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، تعابیر مختلف در باب جایگاه معانی علمی و اندیشه ای در صورتهای گوناگون مطرح است؛ اینکه آیا دست آوردهای متفاوت علمی، قابلیت تکثیر و تأثیر بر روی جوامع و بوم های متفاوت انسانی را دارند یا خیر؟ و این که مسائل تشتت آرا و تزاحمات فکری در معانی مختلف علمی چگونه تحلیل و تبیین می شوند؟ در باب رویکردهای علمی قرآنی و مناصب گوناگون اندیشه ای دینی که مبتنی بر اساس منویات الهی باشند. گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین مصطفی کریمی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ترتیب داده ایم که ماحصل آن در ادامه از نظرتان می گذرد.

*استاد! به نظر شما نمونه های عملی در باب اثبات و صحت و سقم تأیید گزاره های الهی و قرآنی با مشاهدات و نتایج میدانی و شهودی٬ چه مواردی هستند؟ آیا این موارد و دست یافت ها، قابلیت تعمیم به سایر شاخصه ها و مولفه ها را دارند؟

در مقام نمونه و تجربه شما می توانید با مطالعه و تحقیق در ایام و مناسبات دینی و الهی مانند، ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) و همچنین ایام ماه مبارک رمضان در یابید که به چه مقدار معضلات و مشکلات اجتماعی و ناهنجاری های فرهنگی کاهش می یابد. چنانکه تحقیقات نشان می‌دهد، بزهکاری در ماه رمضان کمتر از ایام دیگر است. یک علتش این است که مردم در این ماه به عبادت و نماز بیشتر اهمیت می‌دهند و در نتیجه در برابر وسوسه های شیطان درونی و بیرونی مقاومتر می‌شوند. مگر نه اینکه یک شاخصه در علوم اجتماعی و رفتاری، ارائه آمار و نموداراست، پس می توان با اثبات گزاره ها و مؤلفه های دینی و اسلامی و با آمار و ارقام ، گامی اساسی در تثبیت و قوام گزاره های علوم اسلامی برداریم.

در باب ایجاد و تولید علومی مبتنی بر شاخصه ها و مختصات الهی و اسلامی که به جِد هم مورد تأکید و تأیید مقام معظم رهبری(حفظه الله) و هم سایر بزرگان و دلسوزان نظام اسلامی است می بایست به این نکته مهم و اساسی توجه کرد که٬ لازمه دست یابی به این معنی و مفهوم در وهله اول، ایجاد و تولید علوم متقن و کارآمد و قابل اجرا در جامعه و محیط های اجتماعی و فرهنگی و آموزشی آن است.

در تمامی عرصه ها اعم از رسانه ای و غیره، تمامی نهادها و ارکان جامعه، مردم و خانواده ها را به استفاده و خرید لوازم داخلی برای بهبود وضعیت صنعتی و اشتغال کشور فرا می خوانند. مهمترین مقوله در باب استقبال مردم و جامعه از این فراخوان عمومی این نکته است که تولیدات و محصولات صنعتی، می بایست به نوعی طراحی و تولید شوند که هم دارای کیفیت بالا باشند و هم با قیمت مناسب و دوام کافی مردم را مجاب نمایند که از این تولیدات استفاده کنند.

اگر مردم را به استفاده از کالاهای داخلی و مصرف آنها توصیه شوند؛ ولی مراکز صنعتی نتوانند محصولات با کیفیت و مطلوبی را تولید نمایند و در اختیار مردم قرار دهند، می بایست گفت که این فراخوان ها و مطالبات از مردم جهت استفاده از محصولات و تولیدات داخلی، قطعاً بی ثمر و بی نتیجه خواهد بود

اگر مردم را به استفاده از کالاهای داخلی و مصرف آنها توصیه شوند؛ ولی مراکز صنعتی نتوانند محصولات با کیفیت و مطلوبی را تولید نمایند و در اختیار مردم قرار دهند، می بایست گفت که این فراخوان ها و مطالبات از مردم جهت استفاده از محصولات و تولیدات داخلی، قطعاً بی ثمر و بی نتیجه خواهد بود. بنابراین در تولید علوم و استفاده از مولفه های علمی الهی و اسلامی نیز می باید به این نکات توجه و اهتمام داشت که، تولیدات علمی و پژوهشی اسلامی، می بایست هم دارای کیفیت و مطلوبیت کامل و وافی باشند و هم در یک قالب زیبا و نوین ارائه شوند تا بتوانند به طور صحیح و منطقی معضلات و ناهنجاری های اجتماعی را برطرف نماید و مورد استقبال عمومی قرار گیرند.

 در تولید علوم و استفاده از مولفه های علمی الهی و اسلامی می باید به این نکات توجه و اهتمام داشت که، تولیدات علمی و پژوهشی اسلامی، می بایست هم دارای کیفیت و مطلوبیت کامل و وافی باشند و هم در یک قالب زیبا و نوین ارائه شوند تا بتوانند به طور صحیح و منطقی معضلات و ناهنجاری های اجتماعی را برطرف نماید و مورد استقبال عمومی قرار گیرند

اگر این الزامات به طور دقیق انجام گیرد، آن هنگام است که می توان گفت، پروسه و مسیر استفاده و استخراج گزاره ها و شاخصه های الهی و اسلامی راه صحیح و درست خود را طی نموده است. در مقوله تولید علوم انسانی اسلامی می بایست به این نکته اشاره کرد که به حمد الله تا حال، کارهای خوب و مثبتی صورت گرفته است؛ ولی هنوز یک نقاطی مغفول باقی مانده است.

به طور نمونه هنوز جای افرادی که هم دارای اشراف و تبحر کامل به مبانی و مولفه های دینی باشند و هم بتوانند با شاخصه های تولید علوم انسانی اثر و یا تولید مطلوب و اثر بخشی را در باب علوم اسلامی تولید نمایند، خالی به نظر می رسد و هنوز کارها و تولیدات کافی و وافی در این مقوله به جامعه و نهادهای آموزشی و پژوهشی ارائه نشده است. باید با مراجعه به متون دینی در ابتدا ببینیم که منابع دینی چه مؤلفه های مناسبی در باب علوم انسانی دارند و سپس با اشراف به مختصات و محیط علوم انسانی و تولید قالبهای علوم انسانی، این دست آوردها را در مختصات علوم انسانی پیاده سازی نماییم.

*در بحث تولید علم و گزاره های علمی مباحثی مانند؛ تشتت آرا و تضارب آرا و در نقاطی تزاحم و تعارض مطرح است. از دیدگاه شما رویکرد قرآن کریم و منویات آن در باب مسائل و موارد مناقشه ای و یا اختلافی چگونه است و به طور واضح قرآن با این رویکرد ها چگونه مواجه می شود؟

رویکرد قرآن کریم در مقوله مسائل و مباحث اختلافی به این صورت است که این تشتت آرا و وجود نظرات متفاوت را در بین اندیشه ها و تفکرات، امری طبیعی و عادی بر می شمارد؛ ولی معتقد است، این تضاد ها و تشتت ها، مناسب حال و مصلحت اجتماعی جامعه نخواهد بود. در روایات نیز به این نکته اشاره شده است که اختلاف و دیدگاه متفاوت داشتن در امور، امری عادی و معمولی است؛ ولی می بایست این تشتت آرا و تضادها، به نقاط وحدت و یکپارچگی برسند و اختلافات نبایست به مناقشات و درگیری منتهی و منتج شوند. به طور نمونه امکان دارد در امر و مقوله ای، انسان با فردی دارای تفاوت و اختلاف دیدگاه و اندیشه باشد، ولی می بایست با مباحثه و گفتگو، این تضادها و اختلافات را برطرف نماید و در این مسیر بکوشند که، هر کسی که دیدگاهش صحیح و مبنایی نیست، در جهت برطرف کردن نقایص و شبهات خود گام بردارد.

رویکرد قرآن کریم در مقوله مسائل و مباحث اختلافی به این صورت است که این تشتت آرا و وجود نظرات متفاوت را در بین اندیشه ها و تفکرات، امری طبیعی و عادی بر می شمارد؛ ولی معتقد است، این تضاد ها و تشتت ها، مناسب حال و مصلحت اجتماعی جامعه نخواهد بود

دیدگاه قرآن کریم به طور کلی و اساسی این گونه است که می بایست با کسب توانایی لازم، نظرات و اندیشه ها را چه موافق و چه مخالف شنید و سپس با راهکارهای اصولی و اساسی در جهت رفع و تصحیح اندیشه های معارض اقدام کرد. هرچه جوامع و فرهنگ ها و اندیشه ها به نقاط مشترک و مورد توافق، بین یکدیگر دست یابند، می توان گفت که قدرت و تأثیرگزاریشان بیشتر و بهتر خواهد بود. قرآن کریم در آیه شریفه ای می فرماید:«فَبَشِّرعِبادِ الَّذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه»، یعنی بندگان و مخلوقات برتر من کسانی هستند که نظرات و اندیشه های گوناگون را می شنوند و دریافت می کنند.

سپس با تحقیق و مکاشفه در جهت استفاده از بهترین و کاملترین آن اندیشه ها گام بر می دارند و سپس در ادامه می فرماید: «اُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ اُولئِکَ هُم اُولُوا الـاَلبابِ»، یعنی این بندگان کسانی هستند که خداوند آنها را هدایت نموده است و این افراد صاحبان خرد و کمال هستند، اگر این رویکرد مورد توجه باشد٬ می بایست تمامی اندیشه ها و افکار را شنید و سپس با قطع و نظر بهترین آن را برگزید، اگر این رویکرد مورد نظر قرآن نبو،٬ قطعاً صاحبان خرد و اندیشه والا، با این تعابیر و نشانه ها مشخص و تعیین نمی شدند. بنابراین می توان گفت که رویکرد قرآن کریم شنیدن و دریافت نظرات گوناگون است ولی بهترین راه را در انتخاب کاملترین ایده ها و اندیشه ها قرار داده است.

*محققین و متفکرین چالش و کاستی و نقصان را مولود تحقیق و پروسه پژوهش می دانند و معتقد هستند در مسیر رسیدن به معنای صحیح، امکان خطا نیز وجود دارد، آیا این دیدگاه مورد تآیید مبانی الهی و اسلامی است؟

در مبانی فقهی نسبت به رسیدن به حکم الهی و در فقه اصلی وجود دارد به این معنا که، اگر کسی در مسیر دست یابی به دستوری  از دستورالعمل‌ها٬ به خطا و یا سهوی نیز مبتلا گردد و نتیجه ای نیز به دست نیاورد، برای آن شخص یک حسنه و ثواب نگاشته خواهد شد و اگر به نتیجه و مطلوب مورد نظر دست یابد، دو ثواب و اجر، شامل حال آن فرد خواهد شد. بنابراین سعی و تلاش جامعه اسلامی باید این گونه باشد که با توجه به تشتت و تعارض آرا و اندیشه ها، در جهت دست یابی به کامل ترین اندیشه ها و دست یافت ها قدم بردارد. در باب شنیدن آرا و اندیشه های مختلف باز نیز می توان به اشاراتی در قرآن کریم اشاره داشت.

در تعبیری زیبا در قرآن آمده است«وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّى یسْمَعَ کَلامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یعْلَمُونَ»، یعنی به کسانی که کافر هستند و دین اسلام را نیز قبول ندارند اجازه بدهید نزد پیامبر(ص) برسند و گفت و شنود کنند و پیام اسلام را دریافت کنند، سپس چه پیام اسلام را قبول کردند و چه قبول نکردند، در خاتمه آنها را با امنیت و پشتیبانی کامل و یا به تعبیر امروزی «سکورت ویژه»، تا محل زیست و زندگیش برسانید تا مورد اذیت و آزار قرار نگیرند.

این آیه شریفه و تعبیر زیبای قرآن این نکته را تبیین و تشریح می کند که می بایست به طور قطعی و اساسی، سخن و نظرات را شنید و اجازه داد که دیگران نیز سخن و کلام ما را بشنوند و این تبادلات و مباحثات، به طور قطع و یقین، باعث رسیدن به بهترین نظرات و مقاصد فکری و فرهنگی خواهد شد.  البته در شنیدن دیدگاه های مختلف باید توانمندی لازم را کسب کرد.

ازاین رو در بیان دیدگاه‌های مختلف نیز باید توجه شود که مخاطبان شرایط تمییز حق از باطل را داشته باشند لذا هر کسی نمی‌تواند هر سخنی و دیدگاهی را بشنود و نیز نمی‌توان هر نظری را در هر مکانی و برای هر کسی مطرح کرد. در این جا می بایست عنوان کرد که هدف و آرمان دین و منویات دینی، رسیدن به وحدت عملی و وحدت فکری است و هر چه جوامع فکری و فرهنگی در این مسیر و پروسه حرکت کنند، به تعبیر زیبای قرآن کریم، مورد لطف و رحمت خداوند تبارک و تعالی قرار می گیرند.

انتهای پیام/