اوقات فراغت؛ فرصت سرمایه‌گذاری یا فرصت‌سوزی مجازی؟

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، اوقاتی که از آن به عنوان فراغت یاد می کنیم، یک فرصت به حساب می آید تا بتوانیم ریتم زندگی را تندتر کنیم و اگر مواقعی نتوانستیم به امور مختلف کار و زندگی برسیم از این زمان استفاده کنیم، با این حال برخی فکر می کنند این ایام صرفاً زمانی برای استراحت است تا بتوانند خستگی ناشی از روزمرگی را در چندساعت خواب و تفریحات بدون بازده و بهره وری از بین ببرند.

دین مبین اسلام نیز تاکید ویژه ای نسبت به اوقات فراغت دارد، در عین حال که تفریح را نیز محترم شناخته و آن را غنیمت می داند اما بشدت با بیکاری مخالف است. لذا باید زمان بندی مناسبی را برای اوقات فراغت خود داشته باشیم تا بتوانیم به بهترین شکل ممکن است از آن بهره مند شویم.

از این رو و در بررسی راه های بهره وری از اوقات فراغت با دو تن از کارشناسان به گفت وگو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:

حجت الاسلام علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه اساساً نگاه اسلام به انسان نگاه کاملاً جدی و همه جانبه و آینده نگرانه است، اظهار کرد: با این وصف انسان در هر فرصتی حتی زمانی که به عنوان فراغت در دنیا دارد باید خودش را بسازد و تربیت کند تا بتواند در آن جهان حقیقی و ابدی به یک حیات جاودانه متعالی دست یابد.

وی ادامه داد: البته «اوقات فراغت» تعبیری ترجمه ای است نه تعبیر اساسی در نگاه اسلام به زندگی، به این معنا که حتی در زمان تفریح هم باید کاری جدی انجام دهیم نه اینکه اوقاتی را فقط پُر کنیم؛ به عبارت دیگر، بحث اوقات فراغت تعبیر دقیقی نیست، بلکه باید دید که چه برنامه ای می توان طراحی کرد که افراد به گونه ای مفید به بهره برداری و نتیجه ای از زمان شان برسند که بر اساس آن مهارت، سبک زندگی، اخلاق و همه استعدادهایی که یک انسان از آن برخوردار است را به منصه ظهور برسانند.

ذوعلم اضافه کرد: در جامعه اسلامی نظام فرهنگی و تربیتی باید به گونه ای برنامه ریزی کند که از همه فرصت ها، زمینه ها و ظرفیت ها استفاده کند تا نسل های مختلف به ویژه نسل جوان هیچ فرصت خالی نداشته باشند که بگوییم وقت فراغتی است که باید برای پر کردن آن برنامه ریزی شود؛ به عبارت بهتر، باید طراحی کارآمد و مفیدی برای غنی سازی وقت داشته باشیم.

وی تاکید کرد: امیرالمومنین امام علی(ع) فرمودند: «وَ لاَ تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنیا: لا تَنسَ صِحَّتَکَ وَ قُوَّتَکَ وَ فَراغَکَ وَ شَبابَکَ وَ نَشاطَکَ اَن تَطلُبَ بِهَا الآخِرَهَ» (سهم خود را از دنیا فراموش مکن: سلامتى، توانایى، فرصت، جوانى و شادابى ‏ات را فراموش مکن تا با آنها آخرت را به دست آوری)، با توجه به این سخن حضرت امیر(ع)، یک انسان مسلمان اوقات مختلفی در زندگی اش دارد و اتفاقا باید به گونه ای برنامه ریزی کند که بتواند همه این اوقات را داشته باشد و با این رویکرد زندگی سعادتمند خود را تضمین کند.

استاد حوزه با بیان اینکه نیازهای هر نسل نسبت به نسل قبل متفاوت است، ابراز کرد: طبیعتاً تفریح و گذراندن اوقات فراغت نسل ها نیز با یکدیگر فرق دارد و به نظر می رسد باید نظام جامعی را طراحی کنیم که بر اساس آن با در نظر گرفتن دیدگاه دین مبین اسلام نسبت به مسئله اولاً استفاده صحیح از زمان، کار کردن و در وهله بعد اوقات فراغت لحاظ شود و ثانیاً بتوان بر اساس آن به شکل قابل قبولی برای گروه های سنی مختلف و اقشار مردم امکان استفاده بهینه از فراغت را فراهم کنیم به گونه ای که افراد مجبور نباشند برای هر گذران فراغتی مبلغی کلان بدهند و مثلا در فلان دوره آموزشی تفریحی شرکت کنند.

وی با تاکید بر اینکه مسئله اوقات فراغت را باید در زمره اوقات موثر تلقی کرد، گفت: فراغ بالی که در این فرصت وجود دارد این امکان را به افراد می دهد تا بتوانند روی بسیاری از مسائل زندگی خود سرمایه گذاری فکری داشته باشند؛ اوقات فراغت جوانان یک فرصت است اما متاسفانه در حال حاضر نسبت به آن نگاه حاشیه ای و درجه دومی وجود دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه اسلام تاکید بر استفاده بهینه از زمان دارد، ابراز کرد: بیکاری و تنبلی در دین ما به هیچ وجه پذیرفته نیست و پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به شدت آن را نکوهش کرده اند، این یعنی حتی در اوقات فراغت هم باید انسان به گونه ای برنامه ریزی داشته باشد که این زمان به هیچ وجه هدر نرود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: پُر کردن اوقات فراغت هم نباید به هر قیمتی باشد،‌ استفاده مکرر از فضای مجازی و فناوری های رسانه ای و گوشی های تلفن همراه که امروزه دسترسی به آنها آسان است را نمی توان استفاده بهینه از اوقات فراغت تلقی کرد بلکه اتفاقا یک آسیب است که جوان اوقات فراغت خود را با فعالیت در فضای مجازی پُر کند و در انتها هیچ نتیجه ای هم برایش نداشته باشد. لذا باید نهادهای فرهنگی کشور نسبت به این مساله چاره اندیشی داشته باشند تا با آسیب های بیشتری مواجه نشویم.

بایدهای برنامه ریزی برای زمان و ظرفیت جوان

همچنین دکتر ابراهیم علیپور، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه کسی تردید ندارد که  ریشه بسیاری از بداخلاقی ها در جامعه به سبب مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، اظهار کرد: اما می توان با شکیبایی و حُسن ظن نسبت به امور با مسائل کنار بیاییم و یا لااقل خُلق مان را تنگ نکنیم.

وی ادامه داد: بعضاً این بداخلاقی ها و کم صبری ها در میان قشر جوان به دلیل شرایط و ماهیت جوانی بیشتر دیده می شود ولی این مساله نباید تبدیل به یک عادت رفتاری شود و راه حل رفع آن این است که جوان با تمرین و ممارست خوش خُلقی را در وجودش نهادینه کند، چراکه هیچ دوره سنی به اندازه جوانی نمی تواند یک رویکرد را در رفتار انسان نهادینه کند.

این پژوهشگر با بیان اینکه جوانان نیروهای بالقوه و بالفعل جامعه هستند که آتیه کشور را می سازند، تصریح کرد: خاصیت دوره جوانی آن است که انسان هیجانات و احساسات اش را بی محابا در سطح فردی و اجتماعی بروز می دهد و گاهی حتی به عواقب رفتار خود فکر نمی کند. معتقدم اگر سبک زندگی و سیره اهل بیت(ع) را به گونه ای ملموس در جامعه مطرح کنیم بی تردید ریشه های بداخلاقی و انحرافات اخلاقی خشک می شود.

علیپور تاکید کرد: ائمه علیهم السلام مرتب یادآوری می کنند که جوانی ویژگی هایی دارد که متفاوت با سایر سنین است، یعنی تاکید می شود که به جوان بیشتر توجه شود، چون حساس است. وجود جوان برای جامعه اسلامی همراه با برکت است اگر به خوبی به او توجه کنیم الگوسازی برای نسل های بعد انجام داده ایم و یکی از راه های توجه به جوان این است که از وجود او در جامعه به درستی بهره مند شویم، برایش شغل ایجاد و ارزش مداری را در رفتارهای اقشار مختلف جامعه نهادینه کنیم.

وی با بیان اینکه ریشه بسیاری از بداخلاقی و کژرفتاری ها در بیکاری و کسالت های ناشی از آن است، گفت: در روایات ما تاکید فراوانی شده است که حتی در اوقاتی که کاری برای انجام دادن ندارید (از شغل خود فراغت یافته اید) خودتان را مشغول کنید؛ حضرت رسول(ص) به شدت از انسان بیکار دوری می جست.

خشکاندن ریشه بداخلاقی ها با غنی سازی اوقات فراغت

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تاکید بر اینکه فراهم سازی امکانات برای استفاده بهینه از اوقات فراغت عامل دیگری است که می تواند از بداخلاقی ها به ویژه در میان قشر جوان جلوگیری کند، بیان کرد: به هر حال این انرژی باید تخلیه شود. اگر جوان شاغل نباشد حداقل نیاز دارد که بتواند اوقات فراغت و بیکاری اش را به نحو مطلوبی پر کند، اگر حتی همین امکان هم نباشد، طبیعی است که رفتارهای تند و پرخاش گرانه از او سر بزند و یا به تفریحات ناسالم و شبکه های مجازی روی بیاورد که معلوم نیست واقعا چه خوراکی به او ارائه دهند یا چه سبک زندگی و فرهنگی را به او منتقل کنند.

وی تاکید کرد: چه بسا فرهنگ و القائاتی که در این شبکه های مجازی صورت می گیرد به تنگ خلقی های یک جوان بیافزاید، چراکه خود به خود نوعی مقایسه ایجاد می شود یعنی برای مثال یک جوان امکانات و تفریحات جوانان سایر کشورها را می بیند و یا با تبلیغاتی که آنان در فضای مجازی دارند، مواجه می شود و این امکانات را با زندگی خود مقایسه می کند و دچار سرگشتی و تنگ خلقی می شود، حال آنکه بسیاری از این تبلیغات در شبکه های مجازی ظاهر ماجرا است نه حقیقت امر؛ چنان که امروز جوان غربی با بحران هویتی مواجه است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: واقعیت آن است که ما اگرچه به شکل تئوری در حوزه های مختلف فرهنگی کار کرده ایم، اما فرهنگ اهل بیتی را در جامعه به درستی معرفی نکرده ایم. اگر می گوییم بداخلاقی در جامعه وجود دارد نیامده ایم ریشه یابی و مشکل را حل کنیم یا اگر وارد مسئله شده ایم نگاه مان متناسب با گروه های سنی مختلف نبوده است. سبک زندگی اسلامی نسخه ای است که می تواند این مشکلات را حل کند.

انتهای پیام/