اهداف توسعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، اهداف توسعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره) به چند مولفه تقسیم می شوند:

الف) هدف غایی توسعه سیاسی

حضرت امام هدف غایی و مطلوب را تکوین نظامی می داند که در آن مکتب الوهیت و ایده توحید تحقق یابد؛ انسان ساکن در آن نظام سیاسی بتواند به تکامل برسد، از بند دنیا و نقایص خود خارج شود و زمینه برای حیات حقیقی و مستمر او ذیل ایده توحید فراهم گردد. از این رو امام اعتقاد دارد که جهت گیری توسعه در نظام سیاسی اسلام می بایست بر پایه تعالی انسان و کسب سعادت و تحقق ایده توحید، پایه ریزی شود.

از نظر امام هدف غایی توسعه سیاسی ایجاد وضعیتی مناسب برای عروج انسان و فراهم آوردن محیط انسان سازی و تقرب به خدا و سیر الی الله است. اما امام نگرشی تک بعدی به انسان ندارد. ایشان به همه نیازهای دنیوی و معنوی انسان نظر دارد و معتقد است باید برای آنها برنامه ریزی شود.

حضرت امام اعتقاد دارد که هدف اصلی از توسعه در جوامع، کسب دنیا و مادیات و لذت پرستی ها نیست. آرامش حقیقی در کسب سعادت و معنویات است و فلسفه ارسال رسل و انبیای عظام نیز همین بوده است تا انسان را از این دنیا فارغ کنند و به سوی سعادت حقیقی رهنمون سازند.

حضرت امام با تاکید بر دوری حکومت ها از هدف گذاری دنیایی برای توسعه سیاسی، گوشزد می کند که می بایست برای همه ساحت ها مورد نیاز انسان برنامه ریزی شود و اسلام و حکومت اسلامی چنین ویژگی دارد و این ویژگی یک مکتب توحید است که همه شرایط را برای نیل افراد درون آن جامعه به سوی ایده توحید فراهم می کند.

نتیجه این هدف گذاری در نظر حضرت امام می بایست تحقق شاخص هایی باشد که به تربیت انسان مهذب، آگاه و رشد یافته بینجامد تا سعادت در همه ابعاد و ساحات کشور و نظام اسلامی تحقق یابد.

در حقیقت کسانی که هدف غایی آنان همین حیات دنیوی است در نظر حضرت امام یک غایت حیوانی دارند و تنها در ظاهر زندگی خود حیات انسانی را پی می گیرند.

ب) اهداف میانی توسعه سیاسی

اهداف میانی توسعه سیاسی در نظر حضرت امام خمینی(ره) در حقیقت خطوط اصلی رسیدن به هدف غایی توسعه سیاسی اند. این اهداف در نظر امام عبارتند از:

تحقق دولت اسلامی

ثبات و بقایای نظام اسلامی

کارآمدی نظام اسلامی

ایجاد نظام عادلانه اسلامی

دفع استعمار و وابستگی

یک) تحقق دولت اسلامی

حضرت امام در مسیر رسیدن به هدف غایی توسعه سیاسی تاکید می کند که یکی از مهم ترین اهداف میانی برای تحقق هدف اصلی، تشکیل حکومت و دولت اسلامی است. حضرت امام اعتقاد دارد که شما وظیفه دارید حکومت اسلامی را بنیان نهید. از نگاه ایشان تحقق دولت اسلامی موجب حاکمیت قانون و مجریان اسلامی بر جامعه می شود و زمینه حرکت بشر به سوی سعادت فراهم می گردد. بنابراین دلیل نخست برای تشکیل دولت اسلامی، حاکمیت قانون و مجریان اسلامی بر نظام سیاسی است.

ماهیت و کیفیت قوانین اسلامی متنوع، پیچیده و متقن است و این ماهیت و کیفیت نشان می دهد که برای اداره سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جامعه، شکل گیری دولت اسلامی ضروری است و انجام درست قوانین اسلامی مستلزم تشکیل حکومت و ایجاد دستگاه عظیم و پهناور اجرایی و نظارتی است.

تشکیل دولت اسلامی یکی از اهداف میانی توسعه سیاسی است که وظیفه همه مسلمانان در یکایک کشورهای اسلامی به شمار می آید تا انقلاب های سیاسی اسلامی را به پیروزی برسانند و برای تحقق امت و وحدت اسلامی و جلوگیری از نفوذ استعمارگران، حکومت و دولت اسلامی را به وجود آورند.

دو) ثبات و بقای نظام اسلامی

وقتی نظام سیاسی شکل می گیرد بی تردید رهبران و حاکمان و سیاست گذاران آن می کوشند از راه های گوناگون لوازم ثبات و بقای آن را برای رساندنش به هدف غایی آماده سازند. دارا بودن هدف ثبات و بقای نظام سیاسی ذیل توسعه سیاسی، یکی از اهداف بدیهی آن است. البته تاکید می شود که در دیدگاه حضرت امام و با توجه به مبانی نظری ایشان و هدفشان از تشکیل دولت اسلامی یا نظام سیاسی، هدف از ثبات و بقا، تثبیت شخص و گروه و ساختاری سیاسی برای مطامع دنیوی نیست بلکه این تلاش در جهت حفظ و بقای سیاسی در پی هدف غایی، یعنی رساندن انسان به درجات توحیدی و تحقق مکتب توحید است.

بنابراین دیگر برای نیل به هدف ثبات و بقا نمی توان از هر شاخصی با هر ماهیتی بهره گرفت؛ نمی توان شخصی و منفعت طلبانه نگاه کرد؛ نمی توان قواعد و چارچوب های منفعت و مصلحت عمومی را زیر پا گذاشت و نمی توان اخلاق و معنویت را نادیده گرفت بلکه باید شاخص هایی را در جهت تحقق این هدف به کار گرفت که ما را به سوی هدف غایی رهنمون سازد.

امام در پی استعمار دیگر ملت ها و کشورها نیست تا خود و کشورش به بقا و ثبات برسد؛ آن گونه که در برخی از الگوها مطرح شد. ایشان در پی خدعه و فریب و نیرنگ و بهره گیری از ظاهر دموکراسی یا مشارکت نیست تا بتواند با رنگ و لعاب دموکراتیک بر حکومت خود، آن را حفظ کند، ثبات بخشد و پس از آن در جهت منافع خود و هم فکرانش حرکت کند.

از سوی دیگر حضرت امام حفظ و تقویت نظام را یک فریضه می داند و آن را حتی از نماز و حج که واجبات عینی مسلمانان اند و هر مسلمانی آنها را به جا نیاورد عقاب می شود، بالاتر می شمارد. امام بر این باور است که اگر نظامی نباشد تا ذیل آن حکومت عدل الهی برپا شود و به سوی هدف غایی انسان یعنی کسب سعادت حرکت کند، چه سودی دارد که انسان به تنهایی مناسک شخصی اش را به جای آورد. بنابراین حفظ نظام در نظر ایشان از واجبات و احکام مهم اجتماعی اسلام است.

سه) کارآمدی نظام اسلامی

یکی از اهداف مهم نظام سیاسی اسلام کارآمدی در عرصه های مختلف است؛ یعنی بتواند در تحقق اهداف کلان خود با توجه به امکانات و موانع موفق باشد. یک نظام سیاسی باید بتواند با توجه به اهداف عالی مشخص شده و امکانات و موانعی که وجود دارد به سوی موفقیت و رسیدن به اهدافش گام بردارد.

توسعه سیاسی در حقیقت به کارآمدی نظام سیاسی کمک می کند و با شاخص هایی که در این مسیر تحقق می یابد کارامدی نظام افزایش پیدا می کند؛ یعنی امکانات را افزایش می دهد.

چهار) ایجاد نظام عادلانه اسلامی

یکی دیگر از اهداف میانی مهم در نظر حضرت امام، اقامه عدالت و حق با برپایی نظام اسلامی در ساحات گوناگون است و برای حرکت جامعه به سوی هدف غایی، توسعه سیاسی باید از این مسیر بگذرد، یعنی تا نظامی عادلانه در جامعه تحقق نیابد و حکومت حق و عدل برپا نشود، چگونه یک جامعه به باورهای توحیدی می رسد و مکتب الوهیت را می پذیرد؟

همه ارکان نظام اسلامی توسعه یافته می بایستی خدمتگزار ملت اسلامی و حامی محرومان و ستم دیدگان باشند؛ زیرا از نظر حضرت امام، آنان نور چشمان و ولی نعمتان جامعه اند. حضرت امام تاکید می کند که اگر توسعه سیاسی و حرکت جمهوری اسلامی به سوی خدمت گزاری به قشر آسیب پذیر جامعه و تحقق نظام عادلانه نباشد، بقای آن در خطر است؛ چرا که اصل این نظام با فداکاری های مستضعفان تحقق یافته و بقای آن نیز به بقای آنان وابسته است.

پنج) دفع استعمار و وابستگی

حضرت امام با گوشزد کردن خطر استعمار و قدرت تفکر شرق و غرب، یکی از اهداف میانی توسعه سیاسی را قطع و دفع نفوذ آنان می داند. با حرکت به سوی این هدف نظام اسلامی به خودکفایی می رسد، توانایی هایش شکوفا می شود، استعدادهای مادی و معنوی اش بروز می کند، جامعه شور و نشاط می یابد و برای رسیدن به هدف غایی آماده می شود.*

*منبع: کتاب «الگوی توسعه سیاسی در اندیشه امام خمینی» نوشته مسعود معینی پور، نشر معارف، سال ۱۳۹۱

انتهای پیام/