امام باقر(ع) جامعه را از خصومت و درگیری عقیدتی پرهیز می‌دادند

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، متن زیر یادداشتی است که توسط حجت الاسلام والمسلمین محمد ملک زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به مناسبت میلاد امام محمد باقر(ع) نوشته است: یکی از مهمترین اقداماتی که در راستای بسترسازی تأسیس حکومت اسلامی و حاکمیت احکام الهی در جامعه بشری مورد توجه پیشوایان معصوم قرار داشت، تربیت امت بابصیرت، حق شناس و مردمان مبارز و ظلم ستیز بوده است.

برای تحلیل گران و اسلام شناسان تاریخ سیاسی اسلام روشن است که تمام پیشوایان معصوم در خط مقدم مبارزه ای قرار داشتند که هدف آن اصلاح جامعه، برپا داشتن عدالت و ساختن احکام الهی و حکومت اسلامی بود.

متأسانه به دنبال انحرافی که پس از رحلت رسول خدا(ص) در امر خلافت و سرپرستی شئون امت به وجود آمد، پس از انقراض خلافت خلفای راشدین، این امر به سلطنت موروثی تبدیل شد و پس از آن، نظام سلطه ای استقرار یافت که به مقابله صرف با مبانی اصیل اسلامی برخاست و احکام دینی را بازیچه دست سیاست بازان و دنیاطلبان قرار داد.

بازتاب این وضعیت شکل گیری نهضتها، جنبشها و اختلافهایی بود که موجب تفرقه ها و فتنه های بسیار شد و افکار انحرافی و ضد و نقیض را پدید آورد. مسئولیت پیشوای معصوم در میان این همه امواج فتنه و انحراف، مسئولیتی بسیار مهم و حساس بود. او مجبور بود افزون بر آگاه ساختن امت مسلمان، برنامه دراز مدتی تدوین کند که جامعه اسلامی بتواند در خلال آن، با غلبه بر ستمگران، جائران و فتنه انگیزان، بستر استقرار حکومت اسلامی را به دست خود فراهم سازد.

روش آن بزرگواران در این برنامه ریزی بر اصول مکتبی و الهی ویژه ای استوار است که بر محور آن اصل می توان خطوط سیاسی را ترسیم نمود.

پیشوایان معصوم در راستای تربیت امت مبارز و ترسیم خطوط سیاسی مشخص برای ایشان، ابتدا باید بر اصل تبیین ضرورت رهبری و مشروعیت و صفات آن تأکید می کردند. آنان پس از ضرورت دانستن اصل رهبری برای جامعه انسانی و تأکید بر این نکته که مردم ناگزیرند رهبر و زمامداری برای خود برگزینند، به تبیین اندیشه اسلامی درباره رهبران و زمامداران جامعه اسلامی می پرداختند. آنان به مردم تفهیم می کردند که چون انسانها از رهبران خویش متأثر هستند، پس باید در انتخاب رهبر و حمایت از رهبران صالح همت گماشت و از رهبران جائر و ناشایست پرهیز کرد.

در روایتی از امام محمد باقر(ع) ایشان تأکید فرموده اند: اگر در جامعه امر رهبری درست باشد، مردم به سوی سعادت سوق می یابند و اگر رهبر آلوده باشد، به سوی گناه و انحطاط سوق پیدا خواهند کرد، زیرا به اعتقاد ایشان، نوع حکومت و شخصیت و عملکرد مردم از رهبران شان متأثر است. از این رو می‌فرمودند: در جامعه ای که حکومت در دست جاهلان، ظالمان و یا عناصر ناشایست باشد، هرگونه تلاش اصلاح گرانه بی نتیجه و بدون ثمر خواهد بود و به همین دلیل، در اسلام و مکتب تشیع اصل امامت به عنوان اصلی مهم تلقی شده و مبنای هر ارزش واصل به خیر شمرده می شود و سعادت جامعه نیز در سایه رهبری حکومت حق متصور است و باز آن حضرت در روایتی فرموده اند: اسلام بر پنج اصل استوار است: صلاه، زکوه، حج، صوم و ولایت. زراره از امام باقر(ع) پرسید: از این پنج اصل کدام مهمتر است؟ امام فرمود: ولایت، زیرا ولایت کلید بروز و حضور آنها و والی دلیل و راهنمای آن است.

در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) مقاومت سیاسی بر ضد امویان ادامه یافت. در این دوره زید بن علی بن الحسین(ع) برادر امام باقر(ع) قیام کرد که نمونه بارز تحرک و مقاومت سیاسی علویان در این مقطع بود. خلیفه اموی دریافته بود که منشأ آگاهی و مقاومتهای سیاسی، این دو امام بزرگوار یعنی امام باقر(ع) و فرزندش امام صادق(ع) هستند. از این روی ایشان را از مدینه به پایتخت حکومت ـ شام ـ فراخواند. در آنجا هشام دستور داد امام را به زندان افکنند. مقامت آن حضرت در زندان به صورت افزایش آگاهی سیاسی زندانیان هدایت آنان ظهور و بروز یافت. به حدی که هشام از حرکتی که در زندان پدید آمده بود سخت بیمناک شده و مجبور شد دستور آزادی امام را صادر کند.

لازمه هر مبارزه حق طلبانه ای مواجهه با مشکلات و مصائب متعدد است. پیشوایان معصوم در راستای تربیت امت مبارز همواره به پیروان خود هشدار می‌دادند که مبادا به خاطر سختی‌های راه حق، از تداوم مسیر منصرف شوند. بهترین الگو در این زمینه عملکرد سیاسی ائمه(ع) در مواجهه با مشکلات و استقامت ورزیدن در برابر سختی‌ها است. ایشان با درس عملی خویش به پیروانشان می آموختند که هرگز به خاطر مشکلات راه حق، آنان را انکار نکنند و باطل را بر حق ترجیح ندهند.

امام باقر(ع) به پیروان خود هشدار می داد مبادا به خاطر سختی های راه حق، از آن اعراض کنند: نفت را بر طریق حق، شکیبا و استوار بده، زیرا کسی که چیزی از حق را انکار کند، دو چندان آن مشکلات را در طریق باطل خواهد چشید.

امام باقر(ع) در بیانی دیگر با دائمی توصیف کردن ارزش جهاد و شهادت می‌فرمایند: تمام خوبی‌ها و همه ارزشها بر پیشانی مرکب‌های میدان نبرد نقش بسته است و این حقیقت تا پایان عمر جهان ثابت و تغییرناپذیر خواهد بود.

اهتمام پیشوایان معصوم بر حفظ وحدت مسلمانان برای آن بود که جامعه نوپای اسلامی از گزند اختلاف و نابسامانی ها مصون بماند. از این رو هر گاه پایه های اصولی جامعه اسلامی را در معرض تزلزل می دیدند، پیروان خود را از صرف نیرو در مباحث جنجالی و اختلاف برانگیز بر حذر می‌داشتند تا از این طریق اصل جامعه اسلامی در برابر دشمنان داخلی و خارجی متحد بماند.

امام باقر(ع) در روایتی فرموده اند: بر شما باد که از خصومت و درگیری عقیدتی بپرهیزید، زیرا چنین مشاجره هایی قلب را فاسد می کند و نفاق را به ارث می گذارد. آن حضرت در تعیین مصداق کسانی که در آیات الهی به طور مغرضانه کنکاش کرده و خداوند آنان را مورد ملامت قرار داده است، می‌فرماید: آنان همانند کسانی هستند که در مبتحث معرفتی به جدال و درگیری روی می‌آورند و در بیانی دیگر از آن حضرت روایت شده که فرموند: با جدال گران و ستیزه جویان در مباحث عقیدتی، همنشین نشوید، زیرا اینان همان کسانی هستند که در آیات الهی به ناروا سؤال تراشی کرده و ایراد می گیرند.

امام محمد باقر(ع) در روایتی دیگر اختلاف در امور دینی و درگیری بر سر مسائل مذهبی میان امت اسلام را مصداقی از عذاب و کیفر الهی دانسته و می‌فرماید: مراد از «یلبسکم شیعا» اختلاف در دین و طعن و بدگویی هر گروه نسبت به گروه دیگر است، تا جایی که خون یکدیگر را می ریزند و این آیه به اهل قبله و امت اسلامی مربوط است.»

بر همین اساس و با وجود چنین بینشی ما شاهد هستیم که هر گاه جامعه اسلامی ـ حتی جامعه ای که در رأس آن امام معصوم قرار نداشت ـ در معرض هجوم دشمن قرار می گرفت، پیشوایان معصوم گاهی برای حفظ مصالح عالیه اسلامی به پیروان خود اجازه می داد به دفاع برخیزند و همراه با سربازان حاکم جائر، در رفع دشمنان دین بکوشند.

روزی یک نفر نصرانی با گستاخی و بی ادبی امام باقر(ع) را مخاطب ساخت: أنت بقر؟ امام فرمود: أنا باقر: من باقر هستم. مرد نصرانی که احساس کرد به مرادش نرسیده و نتوانسته امام را خشمگین سازد. ادامه داد: تو فرزند زن آشپز هستی؟ امام با خونسردی پاسخ داد: آشپزی حرفه مادرم است. باز نصرانی گفت: تو فرزند زنی کنیز … هستی؟ نصرانی همین طور بر گستاخی و بی ادبی خود می افزود تا اینکه امام فرمود: اگر این سخنانی که تو می گویی راست باشد، از خدا می خواهم مادرم را بیامرزد و اگر دروغ باشد از خدا می خواهم تو را بیامرزد. این گونه رفتار حلیمانه و با صبر و بردباری امام، نصرانی را به شدت تحت تأثیر قرار داد و اسلام آورد.

در زمان امامت امام باقر(ع) شخصی به نام هند سراج در ابتدا معتقد به ولایت ائمه نبود، ولی بعدها در زمره اهل ولایت قرار گرفت. شغل این فرد، اسلحه فروشی بود و به تجارت سلاح در شهرهای مختلف مشغول بود. از جمله شهرهایی مختلف مشغول بود. از جمله شهرهایی که وی در آنجا اسلحه می فروخت، شام بود که از زمان حکومت معاویه، این شهر رابطه خوبی بااهل بیت رسول خدا و فرزندان علی بن ابیطالب نداشت.

 از این رو هند سراج پس از پذیرش ولایت، درباره حمل سلاح به این منطقه از امام باقر(ع) کسب تکلیف کرد  و گفت: من از دیر زمان کارم فروش اسلحه به اهل شام بوده است، ولی از زمانی که خداوند ولایت شما را به من شناسانده، از این کار خودداری کرده ام و فروش اسلحه به کسانی که با شما سیر دشمنی دارند، به عقیده من کار درستی نیست.

امام باقر(ع) فرمود: سلاح‌هایت را به جانب شام ببر و به آنان بفروش و در اختیار آنان قرار بده، زیرا خداوند به وسیله همین شامیان، دشمنان ما و ایشان ـ یعنی رومیان ـ را دفع می سازد. بلی! هر گاه میان ما و شامیان جنگی درگیر شود، در آن شرایط نباید به دشمنان ما سلاح فروخت و نباید یاری شان داد.

امام محمد باقر(ع) در پاسخ به عبدالله بن عطاء واسطی که از ایشان پرسید: چرا با وجود شایستگی رهبری و برخورداری از پیروان بسیار در عراق قیام نمی‌کنید؟ فرمودند: ای عبدالله! به حرف مردم گوش مده، زیرا هیچ یک از ما نبوده که مردم نامش را ببرند و او را به عنوان رهبر(مبارزه) یاد کنند، مگر آنکه به زودی مرگ به سراغش آمده است. بنابراین در جست‌و‌جوی کسی باش که ولادتش از مردم پنهان است و او همان کسی است که ترتیب این امر را خواهد داد.

امام پنجم در حدیث پیش گفته افزون بر بیان فراهم نبودن زمینه قیام در زمان ایشان، مردم را به در پیش گرفتن سیاست صبر و انتظار تا فراهم شدن موعد مقرر برای قیام و شناخت و درک منی موعود توصیه و دعوت کرده اند.

انتهای پیام/