ادبیات مهدویت ما در چارچوب انتظار منفعل است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، محمدهادی همایون استاد دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) درباره جایگاه آموزه های مهدوی در احیای تمدن اسلامی گفت: در رابطه تمدن و مهدویت دو مساله وجود دارد. اول اینکه آیا موضوع مهدویت و جریان ظهور را امر تمدنی  می دانیم یا خیر؟ شاید این تفکر وجود داشته باشد که جریان مهدویت یک اتفاق و  شورش و قیام است در زمانی که مردم در فشار قرار گرفته اند. در حالیکه مهدویت چنین موضوعی نیست. تمدن کمترین واژه ای برای بیان تحولات بعد از عصر ظهور است که می تواند آن زمان را برای ما تبیین کند.

وی افزود: همه تاریخ بشر در زمان و جغرافیا با ظهور متحول می شود و نظام کاملا معلوم و معقول شکل می گیرد. به همین دلیل موضوع مهدویت کاملا مساله ای جدی و تمدنی محسوب می شود.

همایون ادامه داد: مساله دوم موضوع تمدن و رابطه آن با مهدویت مطرح می شود و این سوال مطرح می شود که آیا اساسا تمدن فقط مهدوی است و یا تمدن های دیگر هم وجود دارد؟ موضوع از این قرار است که در قرون ۱۶ تا ۱۸ میلادی اتفاقات و رشدی به ظاهر هماهنگ و با جهت گیری های خاص رخ داد که بعدها بر آن عنوان تمدن گذاشته شد. بنابراین چون این تمدن از دل اروپا هم شکل گرفته بود به آن civilization   گفته شد و ما بعدها آن را به تمدن معنی کردیم و در عربی «الحضاره» ترجمه شد.

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) افزود: با مرور تاریخ اسلام و جهان مشخص شد که مشابه تمدن در اروپا در یونان هم اتفاق افتاده بود و به اتفاقات یونان هم تمدن اطلاق شد. سپس وقایع دوران صدر اسلام تا قرون پنج و ششم و هفتم هجری بررسی شد و مشخص شد که پیشرفت علمی و فناوری هم در سرزمین های اسلامی رخ داده است پس ما هم از واژه تمدن استفاده کردیم و آنقدر این موضوع جلو آمد تا توسط هانتینگتون چند تمدن مختلف نامگذاری شد.

همایون اضافه کرد: این تعاریف ما به هیچ منشایی متصل نیست و فقط یک تجربه تاریخی صرف است که بعدها مصادیق تاریخی شبیه را با واژه تمدن نامگذاری کردیم. بدتر از همه آنکه ما ترجمه فارسی خود را از تمدن به قرآن هم تحمیل کردیم و واژ «مدینه» را به تمدن ترجمه کردیم و چون مدینه شهر بوده تصور ما این بود که موضوع شهرنشینی با تمدن پیوند جدی خورده است و آیاتی که واژه مدینه در آنها بکار برده شده است را متناظر با تمدن گرفته ایم در صورتیکه این تحلیلی اشتباه از بیرون به قرآن کریم است.

استاد دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه ریشه تمدنی در معارف اسلامی و قرآنی ما وجود دارد، گفت: ما پدیده ای را در قرآن به نام «ملک» داریم. ملک در اولین لایه ها در دولت نوح شکل می گیرد و رشد می کند و به دوران حضرت یوسف می رسد اما اوج آن به زمان حضرت سلیمان می رسد و بعد از آن مانندش تا تمدن آخر الزمان شکل نگرفته است. تمدنی که در زمان ظهور، طبق آیه قرآن شکل می گیرد ملک عظیمی است که عظمتش بسیار بیشتر از ملک حضرت سلیمان خواهد بود.

همایون افزود: این ملک گسترش پیدا می کند و ما را وارد مقاطع عمیق تر و باطنی تر عوالم دیگر مانند عالم برزخ و رجعت می کند و با همین ملک وارد عالم قیامت خواهیم شد تا جایی که طبق آیه قرآن متوجه خواهیم شد که این ملک به خداوند متصل است و دارای مبنای نظری با قوام خواهد بود. مصادیق تاریخی تمدن بر این اصل استوار است و تحولات گوناگون در عرصه های مختلف کمک می کنند تا رشد و پیشرفت ملک خداوند بر این جهان را دریابیم.

وی اضافه کرد: تمدن به چنین ملکی اطلاق می شود و جدی ترین تمدنی که در دنیا شکل خواهد گرفت، تمدن بعد از ظهور است  و کارهایی که انبیاء در گذشته انجام دادند مقدمات شکل گیری چنین تمدن اسلامی بوده است. موارد دیگری مانند تمدن غرب با انحرافاتی که در آن وجود دارد، باید لایه هایی از این جریان دیده شود. تمدن اسلامی دارای سطح نازل تری در دوران بعد از صدر اسلام بود که آغاز دوره تمدنی آخرالزمان بوده است زیرا پیامبر اسلام هم پیامبر آخرالزمانی است. این تمدن بعد از فراز و نشیب بسیار طی سالیان گذشته تا دوران ظهور استمرار پیدا می کند.

تحول اساسی که باید رخ دهد این است که فهم در عرصه علم با موضوع مهدویت اتفاق بیفتد و آن یافته های علمی از طریق رسانه ها تبدیل به گزاره های فرهنگی و رفتارهای عمومی شود

نقش رسانه ها در ترویج آموزه های مهدویت

همایون در پاسخ به این سوال که رسانه ها چه نقشی در ترویج آموزه های مهدویت و احیای تمدن اسلامی دارد، گفت: رسانه ها بعد از علم تلقی پیدا می کنند یعنی موضوعی هستند که به شکل علمی رشد پیدا می کنند و به عرصه مردم وارد و فرهنگی می شوند و به ابزارهایی مانند هنر نیاز دارد. اینکه هنر می تواند تمدن سازی کند در همین عرصه است.  رسانه ها همزمان از فناوری و هنر برای فرهنگی کردن یافته های علمی استفاده می کنند.   

وی با بیان اینکه رسانه دانشگاه ملی است، گفت: تحول اساسی که باید رخ دهد این است که فهم در عرصه علم با موضوع مهدویت اتفاق بیفتد و آن یافته های علمی از طریق رسانه ها تبدیل به گزاره های فرهنگی و رفتارهای عمومی شود. رسانه ها چنین قدرتی را در جریان علمی دارند.

امروز شوق جهانی برای ظهور منجی وجود دارد و در روایات آمده که مردم به دنبال حضرت مهدی (عج) می روند و نام و محبت ایشان بر زبان و دل افراد می افتد

همایون بیان کرد: هنوز ادبیات کاملی از نگاهی که ما بعد از انقلاب اسلامی به موضوع مهدویت ایجاد کردیم، ایجاد نشده است. ادبیات مهدویت ما در چارچوب انتظار منفعل است و نه انتظار فعال. هنوز ما در ادبیات علمی این عقیده را داریم  که ظهور به سمت ما می آید در حالیکه ایده انقلاب اسلامی این است که ما باید به سمت ظهور برویم. اینکه ما حکومت مقدمه ساز و زمینه ساز ظهور تشکیل داده ایم کاملا در چارچوب ادبیات فعال مهدویت است. چنین ادبیاتی به توسعه نیاز دارد و باید از طریق رسانه ها فهم عمومی مردم از زمینه سازی شکل بگیرد نه انفعال و منتظر ظهور بودن.

عطش معنویت در جهان و نیاز به حکومت مهدوی

وی با اشاره به عطش معنویت در جهان و نیاز به حکومت مهدوی گفت: امروز شوق جهانی برای ظهور منجی وجود دارد و در روایات آمده که مردم به دنبال حضرت مهدی (عج) می روند و نام و محبت ایشان بر زبان و دل افراد می افتد. این در اثر ظلم جهان امروز به مردم است. حوادث سوریه و یمن و کشتاری که اتفاق می افتد ظلم را به نهایت رسانده به همین دلیل شوق به تغییر این وضعیت بوجود می آید و در روایات است که در طلوع فجر نور اولیه ای شکل می گیرد و به تدریج به طلوع خورشید می انجامد. نور اولیه ای که با وقوع انقلاب اسلامی ایجاد شد این جریان را ایجاد کرده است زیرا ما در پرتو این نور شاهد حقایق معنوی و روحانی و ظلم های جهان هستیم.  

این استاد دانشگاه با اشاره به روایات موجود از عصر آخرالزمان گفت: عده ای معتقدند اتفاقاتی در گذشته رخ داده و با نشانه های ظهور تطبیق داده شده اما بعدها مشخص شد که تطبیق درستی صورت نگرفته است. با این وجود این سوال مطرح می شود که اگر ما نشانه های ظهور را با روایات مطرح شده نتوانیم تطبیق دهیم پس علت صدور آنها برای چه بوده است؟ در نگاه فعال روایات، نشانه های مسیر هستند که باید به آنها تمسک داشته باشیم.    

همایون در پایان در پاسخ به این اینکه انتظار فرج چه نقشی در تحقق فرهنگ مقاومت داشته است، گفت: فرهنگ انتظار به معنای فعال تفاوت بسیاری با معنای منفعل آن دارد. در انتظار فعال باید به سمت جلو حرکت کرد. بالطبع در این حرکت حزب شیطان مقاومت و تعرض می کند و کاری به جز مقاومت نمی توان کرد. منظور ما از مقاومت که در عرصه سیاسی منطقه ای وجود دارد، مقاومت فعال است و با گسترش ایده انقلاب اسلامی همراه است و ما به شدت نیازمند تبیین آن هستیم.

انتهای پیام/