سیره فاطمی بهترین الگوی اقتصاد مقاومتی است/ علم اهل بیت(ع) نقشه راه تحول است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، وقتی سخن از اصلاح سبک زندگی و تولید علوم انسانی اسلامی و نیز اقتصاد مقاومتی به میان می آید در وهله نخست نیاز به نقشه راه احساس می شود تا با تکیه بر نقشه ای موردتایید و آزموده شده بتوان با اطمینان، آرامش و اعتماد، مسیر تحقق این اهداف کلان را پیمود. در اسلام قرآن و اهل بیت (ع) به عنوان دو میراث گرانبهای پیامبر اکرم (ص) برای امت به عنوان نقشه راه وجود دارد که تمسک به این دو انسان را از هر گزندی مصون می دارد و رسیدنش به مقصد کمال و تعالی را تضمین می کند. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت حضرت فاطمه (س)، یگانه بانوی عالم بشریت با آیت الله سیدمحمد قائم مقامی، استاد برجسته حوزه و استاد اخلاق درباره کاربردهای علم فاطمی در تحول علوم انسانی و تحقق اقتصاد مقاومتی به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح آن را می خوانید:

*با توجه به آنکه وجود مقدس حضرت زهرا (س) ویژگی ها و خصایص مختلفی دارند که هر یک بر بُعدی منحصر بفرد از ابعاد وجودی ایشان اشاره دارد، آیا در این صفات اشاره ای به علم آن حضرت (س) نیز می شود؟ این علم از چه سنخ و جنسی است و آیا برای امروز ما نیز کاربرد دارد؟

بله، علم از برجسته ترین ویژگی های وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا (س) است به گونه ای که در وجه تسمیه ایشان به فاطمه (س) در میان نکات مختلفی که بیان شده، گفته می شود در زمان ولادت حضرت زهرا (س) منادی از آسمان ندا داد: «من تو را با علم از شکم مادر گرفتم!»

در این حدیث که پیامبر اکرم (ص) آن را نقل کرده اند منظور آن است که علم در سراپای وجود حضرت فاطمه زهرا (س) نفوذ داشته تا جایی که کام ایشان را با علم برداشته اند، چنان که رسول خدا (ص) فرمودند: خداوند کام فاطمه را با علم برداشته است!

بنابر این، وجود مقدس حضرت زهرا (س) نه تنها یار و معاون حجت الهی هستند بلکه خود حجت الهی اند و تبعا از علم حجت الهی نیز برخوردارند، از این رو، ایشان مجهز به حکمت الهی و فقه هستند و به علوم مختلفی همچون شناخت مبداء و معاد و آینده جهان (یکی از مهمترین علوم فاطمی که بعد از رحلت پیامبر (ص) توسط جبرئیل به ایشان ابلاغ می شد) تسلط داشتند؛ در حقیقت ایشان به اسرار عالم از زمان پیامبر خاتم (ص) تا قیام قیامت واقف بودند. بنابراین، از حضرت فاطمه (س) علم بی نهایت و عظیمی بر جای مانده که گرچه بخش اعظم آن مکتوم و پنهان است اما بخش هایی در قالب احادیث برای ما به یادگار مانده که در قالب موسوعه چندین جلدی منتشر شده و تنها اشاره اندک به علم فاطمی دارد!

*آیا این علم برای بشر سردرگم و بحران زده امروز که برای رفع عطش خود به سوی سراب های مختلف می دود، کاربردی و راهگشا است؟

بله! همان طور که معصومان علیهم السلام در جهات مختلف اسوه های قابل تبعیت هستند، در علم نیز چنین اند؛ اگرچه کسانی هستند که نمی توانند از این علم و معارف تبعیتِ تام و تمام داشته باشند اما مسلما در حدی که برایشان مقدور است امکان استفاده وجود دارد، بخصوص که ما معتقد هستیم در زمان کنونی که بشر تجربه های مختلفی را از سر گذرانده و به موفقیت نرسیده است، این بهره گیری ضرورت بیشتری دارد.

چراکه بشر زمانی تجربه های علمی عامیانه از دین داشت که حاصل آن تمدن عظیم اسلامی شد و دیگر بار استفاده عامیانه ای از عقل کرد که به تمدن بزرگ غربی انجامید، اما هر دوی اینها نتوانست موفقیت کامل را کسب کند و امروز شاهد استیصال هر دوی این تجربه های تمدنی در پاسخ به نیازهای بشر هستیم. چراکه عقل خودبنیاد و دین خودبنیاد پاسخگوی نیاز انسان نیست!

از این رو، ما معتقد هستیم راهی جز بازگشت به علم حقیقی و صاحبان این علم یعنی معصومان علیهم السلام وجود ندارد چراکه تنها این راه ما را به حقیقت رهنمون می شود چنان که انقلاب اسلامی ایران به جهان اعلام کرد نه آن وضعیت گذشته قابل تداوم است نه وضعیت کنونی و بشر باید به چیز دیگری توجه، رجوع و تمسک داشته باشد هر چند که از دستاوردهای این دو تمدن استفاده می کند.

به عبارت بهتر امروز جهان بشریت دچار مشکلات و گره هایی در زمینه های مختلف است که در همه آنها راهی جز رجوع به علم معصومان علیهم السلام برایش مشکل گشایی نمی کند، یعنی در گره های جمعیتی، مدیریتی، بیکاری بشر، محیط زیست، صنعت و … تنها گره گشا علم اهل بیت (ع) است و بس؛ حضرت زهرا (س) نیز به عنوان ام الائمه (س) و مادر حقیقی و مطلق هستی، بهترین علوم را در این باره در اختیار دارند که بخشی از آن برای ما به میراث مانده است و باید از آن استفاده کرد.

*بنابر روایات تنها بخش اندکی از علوم الهی و علوم اهل بیت (ع) تا زمان ظهور امام عصر (عج) کشف می شود پس چگونه می توان در رفع مشکلات و بحران های بشر امروز به این علوم متوسل شد؟ آیا علم فاطمی مکشوف است تا از آن در رفع مشکلات بهره بگیریم؟

قطعا این طور است؛ هر چند تمام علوم الهی تا هنگام ظهور کشف نمی شود اما مسلماً در مراحل و مراتب ظهور که ما نیز در آن به سر می بریم، بخش هایی از این علوم قابل اکتشاف است و قطعا جنبه های کاربردی دارد البته باید به حکمت و معرفت آمیخته باشد چراکه با برخوردهای سطحی نمی توان چنین کرد؛ اینکه ما بخش هایی از علوم غربی را با احادیث تزئین کنیم دردی را از ما دوا نمی کند بلکه باید بر علوم بشری احاطه داشت و رفته رفته برای رفع کمبودها اقدام کرد. البته این مهم به حکمت و فقاهت نیاز دارد یعنی بدون حکمت و فقاهت نمی توان درک عمیق و همه جانبه از دین و منابع دینی داشت و به درستی از آنها در رفع مشکلات استفاده کرد. اما در صورت اشراف به علوم موجود و نقایص آنها می توان بهره برد که راهی جز این نیز وجود ندارد.

برای مثال در همین علوم انسانی که رشته های مختلف دارد ما معتقد هستیم این علوم نه به طور کلی  باطل است و نه جمعاً حق، بلکه بخشی از آن درست و بخشی نادرست است و باید در میزانی صحیح درستی و نادرستی آن را سنجید و اصلاح و تکمیل کرد.

که برای این مهم معیاری جز علم و معارف معصومان (ع) در اختیار ما نیست، از این رو، باید به نحو حکمیانه و فقهیانه در این باره عمل کرد.

البته به لطف الهی منابع عظیمی در این باره در اختیار داریم یعنی روایات اگرچه احادیث همه علوم اهل بیت (ع) نیست اما همین هم عظمت بسیار دارد و در همه زمینه ها نظیر مبداء، معاد، فیزیک و متافیزیک، اسرار ماده، بدن انسان و رفتار انسان حرف های بسیار برای گفتن دارد.

*آیا علم فاطمی در حوزه علوم انسانی به ویژه رشته هایی چون اقتصاد، روانشناسی، جامعه شناسی و مدیریت نیز قابل کاربرد و استفاده است و برای رفع مشکلات امروز ما حرفی برای گفتن دارد؟

بله، نه تنها در تولید علوم انسانی باید به علوم اهل بیت (ع) تمسک کرد بلکه این تمسک ضرورتی است انکارناپذیر یعنی باید از این علوم و معارف متعلق به اهل بیت علیهم السلام برای تکمیل و اصلاح و رد اشتباهات آنچه وجود دارد، استفاده کرد لذا در پروژه تکمیل و تعمیق علوم باید به معارف اهل بیت (ع) از آنجمله علم حضرت زهرا (س) تمسک جست.

علاوه بر این، باید توجه داشت معدن و منشاء اصلی علوم انسانی، علوم الهی است و جداسازی علوم انسان از علوم الهی، بدآموزی مصطلح دنیای مدرن بود که بین علوم انسانی و علوم الهی تفکیک قائل شد بر خلاف مکتب اهل بیت (ع) که در آن همه علوم به هم اتصال دارند و دنیا و دین و آخرت از هم جدا نیستند.

بنابر این، ریشه علوم انسانی، علوم وحیانی است و در مبانی علوم وحیانی است که تجلی انسان را به معنای واقعی آن می بینیم، از این رو، باید در تعاریف خود از علوم انسانی بازنگری کنیم گرچه غربی ها نسبت به غربزده ها برای این بازنگری استعداد بیشتری دارند چراکه غربزده ها واردات غرب را وحی مُنزَل می دانند!

به عبارت بهتر با رویکرد به علوم الهی، قرآن کریم و آثار روایاتِ اهل بیت (ع) می توان به بخش هایی از علوم الهی دست یافت گرچه مصحف حضرت زهرا (س) در اختیار ما نیست و نزد امام عصر (عج) است.

علم حضرت زهرا (س) به اندازه ای است که حتی یکی از دلایل گریه های ایشان بعد از رحلت پیامبر (ص) علم و معرفت نسبت به مصائب و ملاحم بشر نیز بوده است؛ چراکه ایشان به انحرافی که در دنیای اسلام بعد از پیامبر (ص) رخ داد واقف بودند و می دانستند چه اعراضی از معدن علم و حقیقت صورت گرفته است و این فاجعه شناسی و بحران شناسی و مصیبت شناسی موجب گریه های آن حضرت (س) می شد.

*با توجه به نامگذاری سال جدید با عنوان «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» از سوی مقام معظم رهبری آیا می توان با تاسی به سیره علمی حضرت زهرا (س) در این باره نیز موفق عمل کرد؟

قطعا این طور است، درباره اقتصاد مقاومتی که راه حل بحران ها است قطعاً ریشه های علمی نزد اهل بیت (ع) است چه در احادیث و بیانات چه در سیره عملی آن حضرات علیهم السلام نظیر آنکه در کنار مولد بودن باید مصرف را کاهش داد.

اگر قرار است تولید زیادتر و ثروت بیشتر شود، لزومی ندارد به حرص و ولع و مصرف گرایی دامن بزنیم، اگر می خواهیم چرخ تولید بچرخد نباید به دنیاگرایی و لذت طلبی فردی دامن بزنیم، چنان که در سیره اهل بیت (ع) می بینیم تولید ثروت عمومی و زهد در مصرف شخصی، در کنار یکدیگر قرار دارند و این مولد بودن و رعایت تقوا و زهد در مصرف در سیره حضرت زهرا (س) تبلوری خاص دارد.

انتهای پیام/