ستون اصلی و حیاتی‌ترین نهاد اجتماعی با ازدواج شکل می‌گیرد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، انسان موجودی است اجتماعی و اصطلاحا مدنی بالطبع است؛ یعنی سرشت او با مدنیت در آمیخته و به تنهایی و به دور از اجتماع نمی تواند به کمال وجودیش برسد. نیازهای انسان اعم از مادی و معنوی جز در سایه تعاون و همیاری زندگی اجتماعی بر طرف نمی شود.

خانواده، نخستین سلول و واحد زندگی اجتماعی است و اولین بستری است که این ویژگی اجتماعی بودن انسان را، تحقق می بخشد و به فعلیت می رساند. بی شک خانواده با پیمان ازدواج و پیوند مقدس زن و مرد پایه گذاری می شود؛ ازدواج تنها وسیله تشکیل خانواده است. در واقع انسان در ابتدا با همسر و فرزندان سپس با سایر مردم حیات جمعی را بنا می نهد. پس با ازدواج است که ستون اصلی و حیاتی ترین نهاد اجتماعی شکل می گیرد.

اراده عالمانه و حکیمانه خداوند متعال در نظام آفرینش و خلقت بر این تعلق گرفته که از هر چیزی جفت بیافریند. قرآن کریم مسئله نر و مادگی و زوجیت رادر تمام موجودات اعم از زنده و غیر زنده اعلان می کند.

«وَمِن کُلِّ شَیءٍ خَلَقْنَا زَوْجَینِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ » (ذاریات/ ۴۹) و از هر چیز جفتی آفریده ایم، باشد که عبرت گیرید. سبحان الذی خلق الأزواج لها مما تنبت الأرض ومن أنفسهم مما لا یعلمون» (یس/ ۳۶) پاک و منزه است خداییکه از روئیدین های زمین و از شما مردمان جفتها (نر و ماده ها) قرار داد و از چیزهاییکه نمیدانید نیز جفت ها قرار داد.

مسئله زوجیت حقیقتی است که در هیج موردی استثنایی ندارد و قبل از آنکه علم و دانش بشر از آن پرده بردارد، قرآن کریم بارها و بارها بدان تصریح نموده است . عنایت و رحمت خداوند ، در ذات زوج ها و جفت ها در هر نوعی کشش و جاذبه و رابطه عاشقانه و میل به یکدیگر را برقرار نموده است تا این جاذبه و کشش و این میل و رابطه، تحت نظامی خاص و شرایطی معین چه در نظام تکوین و چه در عرصه گاه تشریع منتهی به ازدواج و جفت گیری و توالد و تناسل شود و از این راه باعث بقاء نظام عالی آفرینش گردد.

این زوجیت، سر بقاء نسل و اساس دوام حیات در انواع مختلف موجودات است. به همین علت است که زمانیکه وعده عذاب الهی و طوفان عالمگیر نوح فرا می رسد. خداوند خطاب به آن حضرت می فرمایند: از هر نوع جفتی (نر و ماده همراه بر)؛ چرا که دو جنس نر و ماده در دوام نسل مکمل یکدیگرند و هیچکدام از این دو به تنهایی قادر بر بقاء نوع خود ناست و با مرگش ، آن نوع می میرد و زایل می شود.

 دستگاه بزرگ آفرینش برای رسیدن به هدف و کمال مطلوب خود و حفظ نوع بشر و موجودات به همکاری دو جنس مذکر و مؤنث نیاز مند است، از این رو خداوند موجودات را به صورت نر و ماده آفریده است.

قانون زوجیت نه تنها ضامن بقای نسل در انواع جانداران اعم از انسان و حیوان و نبات است، بلکه ضامن بقای جهان ماده است. موضوع بقاء و استمرار موجودات در سایه زوجیت یکی از معجزات الهی است که به انسان درس خداشناسی می دهد. چنانچه امام صادق(ع) در تبیین این درس می فرمایند: «لو رأیت فردا من مصراعین فیه کلوب أکنت تتوهم أنه جعل کذلک بلا معنى؟ بل کنت تعلم ضروره أنه مصنوع یلقی فردا آخر، فتبرزه لیکون فی اجتماعهما ضرب من المصلحه، وهکذا تجد الذکر من الحیوان کأنه فرد من زوج مهیأ من فرد أنثى، فیلتقیان لما فیه من دوام النسل وبقائه فتبا وخیبه وتعسا لمنتحلی الفلسفه، کیف عمیت قلوبهم عن هذه الخلقه العجیبه، حتى أنکروا التدبیر والعمد فیها؟»

اگر کلونی بر یکی از این دو لنگه در دیدی، آیا می پنداری که آن ، بیهوده نصب شده است؟ بلکه به ضرورت می دانی که آن را ساخته اند تا با لنگه دیگر کنار هم آیند و مصلحت بستن در را نتیجه دهد و بدین گونه حیوان نر را می بینی که گویی برای جفتش ماده اش آماده شده است تا برای دوام و بقای نسل به هم برسند. پس هلاکت، ناکامی و نگون بختی از آن فیلسوف نمایان است که چه ساده دلهایشان از این آفرینش شگفت کور است تا آنجا که تدبیر و هدفمندی آن را انکار می کنند.

انسان نیز از این قانون فراگیر زوجیت مستثنی نیست: «وَاللَّهُ خَلَقَکُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَهٍ ثُمَّ جَعَلَکُمْ» (فاطر/ ۱۱) خدا شما را از خاک و سپس از نطفه بیافرید. آن گاه جفتهای یکدیگر تان قرار داد. این سه مرحله از مراحل آفرینش انسان است خاک، نطفه و زوجیت؛ مرحله «زوجیت» مرحله تداوم نسل انسان و تکثیر مثل او است.

علامه طباطبایی در ذیل آیه «و تذرون ما خلق لکم ربکم من ازواجکم» (شعراء/۱۶۶) بیان می دارند که اگر در خلقت انسان و انقسامش به دو قسم نر و ماده و همچنین به خلقت خاص هر یک دقت کنیم، جای هیچ تردید باقی نمی ماند که غرض صنع و ایجاد، از این صورت‌گری مختلف و از این غریزه شهوتی، این است که دو صنف را با هم جمع کند و بدین وسیله عمل تناسل که حافظ بقاء نوع انسانی تا کنون بوده انجام پذیرد. آنچه مرد را در خلقتش مرد کرده و برای زن خلق شده و آنچه که در زن است و در خلقت او را زن کرده برای مرد است و این زوجیت طبیعی است، که صنع و ایجاد عالم میان مرد و زن یعنی نر و ماده آدمی بر قرار کرده و این جنبنده را زوج کرده است.

از سوی دیگراغراض و نتایجی که اجتماع و یا دین در نظر دارد این زوجیت را تحدید کرده و برایش مرزی ساخته به نام نکاح، که یک جفت گیری اجتماعی و اعتباری است، به این معنا که اجتماع میان دو فرد- نر و ماده – از انسان که با هم ازدواج کرده اند، نوعی اختصاص قائل شده، که این اختصاص مساله زوجیت طبیعی را تحدید می کند، یعنی به دیگران اجازه نمی دهد که در این ازدواج شرکت کنند.

شهید مطهری در این رابطه بیان می دارند که درباره زندگی اجتماعی انسان، دو نظر است: بعضی زندگی اجتماعی انسان را طبیعی می دانند، به اصطلاح انسان را «مدنی بالطبع، می دانند. بعضی دیگر برعکس، زندگی اجتماعی را یک امر قراردادی می دانند که انسان به اختیار خود و تحت تأثیر عوامل اجبار کننده خارجی- نه عوامل درونی آن را انتخاب کرده است.

اما در باب زندگی خانوادگی یک نظر بیشتر وجود ندارد و آن اینکه زندگی خانوادگی بشر صد در صد طبیعی است؛ یعنی انسان طبیعتا منزلی، آفریده شده است و اگر در طبیعی بودن زندگی مدنی، انسان تردید کنیم، در طبیعی بودن زندگی «منزلی» یعنی زندگی خانوادگی او نمی توانیم تردید کنیم.

همچنا ن‌که بسیاری از حیوانات با آنکه زندگی اجتماعی طبیعی ندارند بلکه بکلی از زندگی اجتماعی بی بهره اند، دارای نوعی زندگانی زناشویی طبیعی هستند مانند کبوتران و بعضی حشرات که به طور جفت، زندگی می کنند. حساب زندگی خانوادگی از زندگی اجتماعی جداست. در طبیعت تدابیری به کار برده شده که طبیعتا انسان و حیوانات به سوی زندگانی خانوادگی و تشکیل کانون خانوادگی و داشتن فرزند گرایش دارند. پس ازدواج و زندگی زناشویی یک امر طبیعی است و حرکتی است در راستای نظام آفرینش برای حفظ جنس بشر از انقراض و انقطاع.

انسان موجودی است اجتماعی که برای تحقق بخشیدن به فرآیند رشد و تکامل خویش به ارتباط با دیگران نیازمند است و بیش از هر موجود دیگری به خانواده نیاز دارد. اسلام ازدواج و تشکیل خانواده را پیمانی مقدس میان زن و مرد می داند، زن و مرد با هم ازدواج می کنند تا سلامت عاطفی و روانی، آرامش و انس و نیازهای انسانی، آنها تأمین شود؛ و این موضوع به مراتب بالاتر از نیازهای جنسی است.

زن و مرد با هم ازدواج می کنند تا مودت و رحمتی میان آنها شکل گیرد که از صمیم قلب یکدیگر را دوست داشته باشند، به طوری که هر یک از آنان ، دیگری را نعمتی ارزشمند از جانب خدا و شریک زندگی خود به حساب آورد. آنها ازدواج می کنند تا مصاحب و یار و غمخوار یکدیگر باشند و به یکدیگر عشق بورزند و با ازدواج بر تنهایی خود پایان دهند و در واقع زن و مرد ازدواج می کنند تا به ندای فطرت پاسخ مثبت داده و در سایه آن نوع بشر حفظ شود.

نهایتا زن و مرد ازدواج می کنند تا خانواده شکل گیرد؛ خانواده نهادی است مقدس که در میان همه نهادها و سازمان ها مهمترین و ارزشمند ترین و اثر بخش ترین نقش ها را دارا است. خانواده بنایی است که راه رسیدن به کمال انسانی در آن پی ریزی شده است. به گونه ای که اسلام خانواده را در نهایت موجب پرهیزکاری زن و مرد و کمال دین معرفی می کند.

عظمت و اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده از دیدگاه قرآن به حدی است که در بینش الهی نباید زنی بی شوهر و مردی بی زن بماند و حتی دستور داده است که اگر کسی توان ازدواج با زنان آزاد را ندارد با کنیز هم که شد باید ازدواج نماید؛ چنانکه می‌فرماید: «وَمَن لَّمْ یسْتَطِعْ مِنکُمْ طَوْلًا أَن ینکِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مَّا مَلَکَتْ أَیمَانُکُم مِّن فَتَیاتِکُمُ الْمُؤْمِنَاتِ» (نساء/۲۵)

اگر ازدواج را تنها برای رفع غرایز جنسی آنها خلاصه کنیم، بی گمان ارزش انسانها را تا سر حد حیوانات پایین کشیده ایم، یعنی تا هنگامی که نیاز جنسی بین دو زوج وجود دارد خانواده باقی است و هنگامی که این نیاز فروکش کرد یا به هر شیوه ای دیگر تأمین شد، خانواده و الفتی برقرار نیست. فواید زیادی بر امر ازدواج مترتب است، زیرا ازدواج از فطرت و آفرینش ویژه انسانها مایه می گیرد و از ضروریات زندگی هر انسانی به شمار می آید.

امام رضا (ع) ازدواج را متضمن فوایدی می دانند که عقلا و خردمندان صرف نظر از دستور شارع قادر خواهند بود بدان دست یابند. ایشان فرمودند که اگر درباره ازدواج دستوری از خدا و پیامبر(ص) هم صادر نشده بود و همان فوائدی که خدا در آن نهاده – از قبیل نیکی به خویشاوندان و پیوند با بیگانگان – کافی بود که خردمندان و مصلحت اندیشان را بدان ترغیب کند.*

*گودرزی، زهرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، فلسفه احکام خانواده در حوزه ازدواج، مهریه، نفقه و ازدواج‌های حرام، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره).

انتهای پیام/