راه واکسینه سبک زندگی مقابل ویروس طلاق

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، «در اهمیت حفظ خانواده همین بس که تنها ترس از اختلاف کافی است که برای درمان اقدام کنیم. همین که نشانه‌هایی از ناسازگاری هویدا شد باید به فکر بود. ابتدا خوف نشوز است که یعنی طغیان و سرکشی که باید درون‌خانوادگی حل شود. در مرحله دیگر خوف شقاق است. شقاق یعنی دو نیم شدن چیزی که یکپارچه بوده است. اینجا راهکارهای گذشته جواب نداده و نیازمند کمک بیرونی است. این مراحل همراه آیات مورد اشاره قرار می‌گیرد.

وَ اللاَّتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاَ تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیّاً کَبِیراً؛و (امّا) آن دسته از زنان را که از سرکشى و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! (و اگر مؤثر واقع نشد،) در بستر از آنها دورى نمایید! و(اگر هیچ راهى جز شدت عمل، براى وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود،) آنها را تنبیه کنید! و اگر از شما پیروى کردند، راهى براى تعدّى بر آنها نجویید! (بدانید) خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است. (و قدرت او، بالاترین قدرت هاست.(»

این جملات بخش هایی از مباحث حجت الاسلام مهدی عباسی آغوی است که به مناسبت فرا رسیدن اول ذی الحجه، سالروز ازدواج آسمانی حضرت امیرالمومنین و حضرت زهرای مرضیه سلام الله علیهما در راستای ازدواج و تشکیل خانواده موفق در میان گذاشته است. وی دارای تاییدیه اجتهاد از شورای نگهبان در سال ۱۳۹۴ و به عنوان جوان‌ترین نامزد انتخابات خبرگان رهبری از خراسان رضوی مطرح شد. دارای مدرک کارشناسی روان شناسی و معارف اسلامی و کارشناسی ارشد روان شناسی خانواده است، وی دکترای خود را در فلسفه تطبیقی اخذ کرده، ازجمله اساتید برجسته این محقق جوان در حوزه علمیه می توان به آیت‌الله هادی عباسی‌خراسانی، حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی و آیت الله سید محمد غروی و … اشاره کرد.

وی همچنین آثار و مقالات متعددی را در حوزه خانواده به رشته تحریر در آورده است. در ادامه بخش دوم و پایانی گفت وگوی خبرگزاری شبستان با این محقق تقدیم حضورتان می شود:

سبک زندگی ها باید چه تحولاتی را تجربه کند تا کیان خانواده حفظ شود؟ امروز شرایط به گونه‌ای است که قُبح طلاق در جامعه فروریخته و شاهد ازدواج‌هایی هستیم که یک ماه پس از عقد منجر به طلاق می‌شوند، نگاه اسلام برای حفظ خانواده چیست؟

 آسیب‌شناسی در پرسش پیشین تا حد زیادی به درمان و مقابله کمک می‌کند. اسلام برای حل مسائل خانواده راهبردهایی دارد که در اینجا با تکیه بر آیات قرآن به آنها اشاره می‌کنیم:

الف)‌ راهبردهای پیش‌گیرانه:

دقت در انتخاب همسر: اسلام ملاک‌هایی را برای انتخاب مهم می‌داند مانند ایمان، تقوا،‌ حیا، حسن خلق، اصالت خانوادگی، کفویت. خداوند در آیه ۲۶ سوره مبارکه نور می‌فرماید: «الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَ الطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ أُولئِکَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ؛ زنان ناپاک از آن مردان ناپاکند، و مردان ناپاک نیز به زنان ناپاک تعلّق دارند؛ و زنان پاک از آن مردان پاک، و مردان پاک از آن زنان پاکند! اینان از نسبتهاى ناروایى که(ناپاکان) به آنان مى‌دهند مبرّا هستند؛ و براى آنان آمرزش(الهى) و روزى پرارزشى است!

البته اسلام به همان اندازه از ملاک اصلی قرار دادن زیبایی، شهرت خانوادگی و دارایی نهی کرده است.

همانند لباس بودن به معنای پوشش عیب‌ها و زینت بودن: «هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ؛(بقره، ۱۸۷) آنها لباس شما هستند؛ و شما لباس آنها» (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید). در آیات قرآن بر حفظ اسرار خانواده تأکید شده است(تحریم، ۳(.

مشورت در مسائل خانواده: در دو مورد خداوند متعال توصیه به مشورت در مسائل خانواده می‌فرماید: «فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَ تَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا؛(بقره، ۲۳۳) و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت، بخواهند کودک را(زودتر) از شیر بازگیرند، گناهى بر آنها نیست». «وَ أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ؛(طلاق، ۶) و(درباره فرزندان، کار را) با مشاوره شایسته انجام دهید«.

معاشرت نیکو و مدارا: خداوند به ویژه به مردان توصیه می‌کند با زنان با مدارا رفتار کنند. «وَ عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»(نساء، ۱۹) برای این مسأله خداوند راهکار نیز ارائه می‌دهد که هرچند از همسر خود دلخورید ولی چه بسا امری که نمی‌پسندید ولی خدا در آن خیر فراوان قرار می‌دهد. توجه به ویژگی‌های مثبت همسر و زندگی فعلی در آرامش خانواده اثرگذار است.

توجه و تعهد به سلسله مراتب خانواده: الگوی اسلام در مدیریت خانواده، مسئولیت مرد است. چرا که مردان در تصمیم‌گیری‌ها منطقی‌ترند و کلی‌نگری در آنها بر خلاف زن‌ها، به حل مسائل خانواده کمک می‌کند. «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ بِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ؛(نساء، ۳۴) مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتریهایى که خداوند(از نظر نظام اجتماع) براى بعضى نسبت به بعضى دیگر قرار داده است، و بخاطر انفاق هایى که از اموالشان(در مورد زنان) مى‌کنند و زنان صالح، زنانى هستند که متواضعند، و در غیاب(همسر خود،) اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقى که خدا براى آنان قرار داده، حفظ مى‌کنند».

حفظ مرزهای خانواده: خانواده نظامی دارای زیرنظام‌ها است. زیرنظام زن و مرد و زیر نظام فرزندان. هر یک باید مرزهای خود را به طور مستقل ولی منعطف حفظ کنند. درباره مرز بین فرزندان و والدین خداوند در آیه ۵۸ سوره مبارکه نور می‌فرماید در سه نوبت استراحت و خلوت همسران (پیش از نماز صبح، نیمروز و بعد از نماز عشا)، باید فرزندان با اجازه وارد حریم آنان شوند. درباره حفظ مرز همسران با خارج خانواده نیز مسأله حجاب و عفت بارها مورد تأکید قرار گرفته است. سوره نور سرشار از این تعالیم است.

ب) راهبردهای مقابله‌ای

در اهمیت حفظ خانواده همین بس که تنها ترس از اختلاف کافی است که برای درمان اقدام کنیم. همین که نشانه‌هایی از ناسازگاری هویدا شد باید به فکر بود. ابتدا خوف نشوز است که یعنی طغیان و سرکشی که باید درون‌خانوادگی حل شود. سپس مرحله دیگر خوف شقاق است. شقاق یعنی دو نیم شدن چیزی که یکپارچه بوده است. اینجا راهکارهای گذشته جواب نداده و نیازمند کمک بیرونی است. این مراحل همراه آیات مورد اشاره قرار می‌گیرد.

«وَ اللاَّتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاَ تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیّاً کَبِیراً؛(نساء، ۳۴) و(امّا) آن دسته از زنان را که از سرکشى و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! (و اگر مؤثر واقع نشد،) در بستر از آنها دورى نمایید! و(اگر هیچ راهى جز شدت عمل، براى وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود،) آنها را تنبیه کنید! و اگر از شما پیروى کردند، راهى براى تعدّى بر آنها نجویید! (بدانید) خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است. (و قدرت او، بالاترین قدرتهاست.(»

۱ )موعظه: یکی از راهکارهای مهم در بازگرداندن آرامش به خانواده در مشکلات گفت وگو است. زبان موعظه زبان انتقاد و دشمنی و سرزنش نیست، زبان همدلی و همراهی و سخن ملایم است. موعظه باعث حیات دل و دوری از غفلت است. در موعظه کردن همسر باید آداب موعظه رعایت شود:

– حالت سرکوفت پیدا نکند: امیرالمومنین امام على علیه السلام فرمودند: «نُصحُکَ بَینَ المَلَأِ تَقْریعٌ؛ نصیحت کردنت در حضور جمع، سرکوفت است».(منتخب میزان الحکمه، ماده موعظه(

– به صورت خصوصی باشد نه در جمع: امام عسکرى علیه السلام فرمودند: مَن وَعَظَ أخاهُ سِرّاً فَقَد زانَهُ، و مَن وَعَظَهُ عَلانِیَهً فَقَد شانَهُ؛ هرکه برادر خود را پنهانى اندرز دهد، او را آراسته است و هر که در برابر دیگران موعظه‌‏اش کند، او را لکّه‌‏دار کرده ‏است.(منتخب میزان الحکمه، ماده موعظه)

– ابتدا خود را موعظه کنیم و سپس دیگری را: پیامبر خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: «أوحَى اللَّهُ إلى‏ عیسَى بنِ مَریمَ: عِظْ نفسَکَ بحِکمَتی، فإنِ انتَفَعتَ فَعِظِ النّاسَ، وإلّا فاستَحیِ مِنّی؛  خداوند به‏ عیسى بن‏مریم وحى فرمود که: با حکمت من خودت را اندرز ده. اگر از آن سود بردى، آن‏گاه مردم را نیز اندرز ده وگرنه از من شرم کن.»(منتخب میزان الحکمه، ماده موعظه(

– تنها به صورت گفتاری نباشد بلکه رفتار ما نیز پندآموز باشد: امیرالمومنین امام على علیه السلام فرمودند: إنّ الوَعظَ الّذی لا یَمُجُّهُ سَمعٌ، ولا یَعدِلُهُ نَفعٌ، ما سَکَتَ عَنهُ لِسانُ القَولِ وَ نطَقَ بهِ لِسانُ الفِعلِ؛ اندرزى که هیچ گوشى آن را دور نمى‏اندازد و هیچ سودى با آن برابرى نمى‏کند، آن اندرزى است که زبانِ گفتار از آن خاموش شود و زبانِ کردار بدان گویا گردد.(منتخب میزان الحکمه، ماده موعظه(

۲ )قهر در بستر: بر اساس روایات، مراد آیه قهر کردن یا جدا کردن محل استراحت نیست بلکه پشت کردن به همسر در بستر است. در واقع وقتی سخن کارگر نشد و باید با سکوت پیش رفت.

(۳ تلنگر: وقتی لجاجت به حدی رسید که نه سخن و نه سکوت کارگر نیست باید برخورد یدی داشت، البته زدن به معنی شتم نیست. در برخی روایات آمده است که به معنای زدن با چوب مسواک است که خیلی نرم و کوچک  است.[۱] در برخی روایات تفسیری دیگر آمده است که مراد زدنی است که هیچ اثری بر بدن نگذارد. این نوعی تلنگر از سوی مرد برای زن است.

در مورد ناسازگاری هایی که از سوی مرد در خانواده وجود دارد چه مطالبی در دین ذکر شده است؟

نکته مهم اینکه ناسازگاری همیشه از سوی زن نیست و گاهی مرد سر ناسازگاری می‌گذارد. از آنجایی که تفاوت‌های روان‌شناختی بین مرد و زن وجود دارد و مرد اقتدارگرا و زن محبت‌گرا است خداوند در باره طغیان مرد فرموده است:

«وَ إِنِ امْرَأَهٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَنْ یُصْلِحَا بَیْنَهُمَا صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَیْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً؛(نساء، ۱۲۸) و اگر زنى، از طغیان و سرکشى یا اعراضِ شوهرش، بیم داشته باشد، مانعى ندارد با هم صلح کنند(و زن یا مرد، از پاره‌اى از حقوق خود، بخاطر صلح، صرف نظر نماید.) و صلح، بهتر است؛ اگر چه مردم(طبق غریزۀ حبّ ذات، در این گونه موارد) بخل مى‌ورزند. و اگر نیکى کنید و پرهیزگارى پیشه سازید(و بخاطر صلح، گذشت نمایید)، خداوند به آنچه انجام مى‌دهید، آگاه است(و پاداش شایسته به شما خواهد داد(».

بهتر است این صلح و گذشت درون خانواده صورت گیرد ولی به هر دلیل اگر میسر نشد نوبت مرحله بعدی است.

(۳ حکمیت: وقتی مسائل به صورت درون‌خانوادگی حل نشد و دامنه اختلافات به بیرون خانواده کشید، گاه چاره‌ای نیست که از کمک بستگان دلسوز و آگاه استفاده شود.

وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِهَا إِنْ یُرِیدَا إِصْلاَحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً خَبِیراً؛(نساء، ۳۵) و اگر از جدایى و شکاف میان آن دو(همسر) بیم داشته باشید، یک داور از خانوادۀ شوهر، و یک داور از خانوادۀ زن انتخاب کنید(تا به کار آنان رسیدگى کنند). اگر این دو داور، تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توافق آنها کمک مى‌کند؛ زیرا خداوند، دانا و آگاه است(و از نیات همه، با خبر است(.

البته بر اساس روایات دو حکم باید در اجرای تصمیم خود با زن و مرد نیز مشورت کنند.۲

گاهی مسأله به گونه‌ای پیچیده می‌شود که ممکن است از دست حکمیت فامیلی نیز کاری بر نیاید. بهتر است در این موارد زن و مرد به مشاوران متخصص و متعهد مراجعه کنند و آخرین تلاش خود را برای حفظ خانواده خویش انجام دهند. امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه شریف(نهج البلاغه (صبحی صالح، ص۴۸۸)، حکمت۱۱۳) فرمودند: َ لَا مُظَاهَرَهَ أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَه. هیچ پشتیبانی قابل اطمینان‌تر از مشاوره نیست.

پی نوشت ها:

[۱]. در مجمع البیان، ج۲، ص۴۴‏ آمده است: وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ‏ رَوَى عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: یُحَوِّلَ ظَهْرَهُ إِلَیْهَا وَ اضْرِبُوهُنَ‏ وَ رَوَى عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ‏: بِأَنَّهُ الضَّرْبُ بِالسِّوَاکِ. تفسیر نور الثقلین، ج‏1، ص۴۷۸.

[۲]. عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام‏ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ «فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِها» قَالَ: لَیْسَ لِلْحَکَمَیْنِ أَنْ یُفَرِّقَا حَتَّى یَسْتَأْمِرَ الرَّجُلَ وَ الْمَرْأَه. تفسیر العیاشى، ج‏1،

ص۲۴۱

بخش اول این مصاحبه اینجا قابل مشاهده است.

انتهای پیام/