واکاوی کمیت و کیفیت آموزش عالی در «دانشگاه نخبه، دانشگاه توده»

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، موضوع عمده کتاب «دانشگاه نخبه دانشگاه توده» کمیت و کیفیت در آموزش عالی است؛ دو گانه ای که از یک به نظر می رسد انتخاب میان انها ناگریز است و از سوی دیگر چه بسا نتوان هیچ کدام را به نفع دیگری فرو گذارد. این انتقاد به صورت عام مطرح بوده است که کمیت در حال افزایش؛ از ابتدا که تقاضای ورود به آموزش عالی صورت می گیرد، تا پس از حضور دانشجویان در دانشگاه، در سطوح اولیه و پس از ان در دوره های عالی تر و سپس در حیطه دانش آموختگانی که در جست و جوی اشتغال هستند، بحران های متعددی به وجود آورده است.

اما برخلاف آنچه گاه پنداشته می شود، این یک انتخاب کمابیش آزاد نبوده است که به تصمیم گیری نادرست سیاست گذاران یا به تمایل ناصحیح جامعه نسبت داده شود. بنابراین راه حل آسانی ندارد که یک بار برای همیشه مشکل را حل کند. چنین می نماید که کشورهای در حال توسعه، حتی اگر نظریه و روش مسلط نوسازی را قابل نقد بدانند و حتی اگر به شیوه های ویژه ای در مسیر توسعه معتقد باشند، از عرضه انبوه آموزش ناگزیرند؛ زیرا نوسازی، در هر روایت متصور یا ممکن یا موجود از آن، از منظر پیشرفت دانش فنی، محتاج تربیت نیروی انسانی متخصص و دانشمند است و از منظر پیشرفت دانش عمومی، نیازمند تربیت شهروند فرهیخته و جامعه پذیر است و این هر دو در گرو توسعه آموزش اولیه، متوسطه  و عالی است.

مباحثی که در این کتاب آمده شامل:

    فصل اول: ورود به دانشگاه

    فصل دوم: کمیت و دانشگاه انبوه

    فصل سوم: کیفیت و دانشگاه نخبه

    فصل چهارم: دانشگاه نخبه، دانشگاه توده

    فصل پنجم: دانشگاه و بحران های اجتماعی

    فصل ششم: وضعیت موجود و چشم انداز آینده علوم انسانی در ایران

    فصل هفتم : نشریات دانشگاهی علوم انسانی

    فصل هشتم: تاسیس رشته کارشناسی ارشد و دکتری فلسفه علوم انسانی

قسمت نخست کتاب حاضر از سه بخش تشکیل شده است. دربخش اول موضوع ورود به دانشگاه، بحران کنکور و پشت کنکوری ها و راه حل های آن از منظر تعادل کمیت و کیفیت مورد بررسی قرار می گیرد. فرضیه بخش نخست این است که کنکور سراسری به عنوان معیار سنجش استعدادها برای ورود به دانشگاه، زیان بسیار و فایده اندک دارد و نه تنها ناگزیر نیست و می تواند از طریق ترکیب با معیارهای دیگر تغییر می کند. بلکه در این شکلِ آن اساسا می تواند و می باید به کلی حذف شود.

در بخش دوم توسعه کمی دانشگاه، مبانی و مشکلات آن، انتخابی یا الزامی، مفید یا مضر بودن آن به بحث گذاشته می شود. فرضیه بخش دوم این است که توسعه کمی با افت کیفی ملازم است اما چون محصول تقاضای اجتماعی ناگزیر است؛ ولی علی رغم ناگزیری برخلاف آنچه ممکن است در نگاه اول به نظر آید، مفید هم هست.

در بخش سوم توسعه کیفی دانشگاه، فایده و ضرورت و راه های آن مورد مطالعه واقع می شود. فرضیه بخش انتهایی این است که گرچه برای افزایش کیفیت در دانشگاه انبوه هم راه هایی است اما مقابله با ضعف کیفیت علمی از منظر تولید دانش، علی الاصل از طریق ایجاد دانشگاه نخبه مقدور است.

قسمت دوم کتاب شامل فصول بعدی است. در فصل چهارم موضوع دانشگاه انبوه مطرح می شود که تکلمه ای است بر نکاتی که در فصول پیشین اشاراتی به آنها صورت گرفته بود. فصل پنجم به موضوع ربط دانشگاه به مشکلات اجتماعی می پردازد، این که چه تصوری از دانشگاه می تواند دانشگاه را مسئول ایجاد مشکلات یا مسئول رفع آنها قلمداد کند.

فصل ششم به وضعیت موجود و چشم انداز آینده علوم انسانی در ایران می پردازد و به ویژه عنصر پژوهش را مورد تامل قرار می دهد. فصل هفتم به نشریات دانشگاهی و مسائل مربوط به آن اختصاص یافته و ابهاماتی را که در این زمینه وجود دارد به بحث می گذارد.

فصل هشتم و نهایی کتاب به بررسی فایده یا ضرورت ایجاد رشته فلسفه علوم انسانی در مقاطع ارشد و دکترا اهتمام می کند و در این باره نکاتی را پیرامون مقایسه علوم متفاوت از منظر نگاهی فلسفی مورد توجه قرار می دهد.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

«یکی از مشکلات و موانع مهم توسعه تحقیقات علوم انسانی در ایران، ایمنی از عرضه عام نتایج تحقیق و نقد و بررسی آنها است. حجم انبوهی از تحقیقات که به سفارش مراکز دولتی انجام می شود اعم از اینکه موضوع کاربرد باشد یا نباشد، از چهارچوبی محدود پا بیرون نمی گذارد و بنابراین محقق نگران این نیست که جامعه علمی یافته ها و چهارچوب های او را مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهد داد.»

کتاب دانشگاه نخبه دانشگاه توده اثر مرتضی مردیها و محبوبه پاک نیا در ۳۷۵ صفحه، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۱۹۰۰۰ تومان توسط انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است.

انتهای پیام/