تأثیر هیئت‌های مذهبی بر مشارکت سیاسی

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از مفتاح، محمدسجاد شیرودی دانشجوی کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زیر نظر مرتضی شیرودی، دانشیار علوم سیاسی پژوهشگاه امام صادق(ع) مقاله ای تحت عنوان «تأثیرات جامعه شناختی هیأت های مذهبی بر مؤلفه های مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران» را به رشته تحریر در آورده که در ادامه متن آن را ملاحظه می کنید؛

هیأت‌های مـذهبی بـه مثابـه نهاد اجتماعی غیردولتی از وجاهـت و مقبولیـت عمیــق در ذهــن و دل مـردم و در نتیجه از کارکردهای مؤثری چون مشروعیت زایی و زدایی برخوردارنـد. این مقاله نیز کوشیده با بررسی نقـش عناصـر جامعـه شـناختی سیاسـی چـون سـن، جنس، قومیت و گروه های مراجـع در هیأت‌های مـذهبی میـزان تـأثیر آن را بـر مؤلفه هایی چون انتخابات، راهپیمایی ها و سخنرانی های سیاسی به مـصداق بـارز مشارکت سیاسی مردم نشان دهند و صورت بندی جدیـدی از کارکردهـای پنهان و آشکار هیأت ها ارائـه دهـد.

در بررسی میدانی تأثیرات سیاسی متغیر مستقل هیأت های مـذهبی بـر متغیـر وابـسته نظـام جمهوری اسلامی ایران عناصری از جامعـه شناسـی چـون جنـسیت و قومیـت موجـود در هیأت های مذهبی بر مقولات سیاسی در نظام جمهوری اسلامی چون انتخابات و تظاهرات کانون توجه قرار می گیرد.

نقش هیأت هـای مـذهبی در انتخابـات سیاسـی

برای بررسـی نقش هیأت های مذهبی در انتخابات شش پرسش مبتنی بر تأثیرات جامعه شناختی سیاسی هیأت های مذهبی (نقش قومیت، سن، جنـسیت و گـروه هـای مرجـع) بـر نظـام جمهـوری اسلامی ایران مدنظر قرار گرفت که آمار توصیفی و تحلیل استنباطی آن که براساس جامعـه آماری و پرسش نامه تعیین شده است در ادامه می آید.

*شرکت اعضای هیئت مذهبی شما در انتخابات تـا چـه حـدی ناشـی از نـوع قومیت آن هاست؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد: قومیت پاسـخ گویـان بـا مـشارکت در انتخابات رابطه معنا دار داشته است. همـواره اقـوام ایرانـی می کوشند کاندیدایی برگزیده شود که بیشتر به حقوق اقلیت هـا و مطالبـات آن هـا توجه دارد. بنابراین مشارکت اعضای هیأت هـای مـذهبی در انتخابـات از تعلقات قومی افراد حاضر در آن تأثیر می پذیرد.

* نوع قومیت اعضای هیئت مذهبی شما تا چه حدی در تشویق دیگر اعضا بـه شرکت در انتخابات مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد تحولات اجتمـاعی و اقتـصادی تغییراتی در نگرش افراد ایجاد می کند که این تغییـرات باعـث تغییـر نگـرش هـای مـردم بـه موضوعات گوناگون از جمله شرکت در انتخابات می شود. چنانچه فردی احساس کند که به خواسته ها و نیازهای آن قومیت توجه می شود می تواند دیگر اعضای دارای همان قومیـت را به شرکت در انتخابات تشویق کند.

* سن و سال اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حدی در تشویق دیگر اعضا بـه شرکت در انتخابات مؤثر بوده است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد سن می تواند عاملی تأثیرگذار در ایجاد رغبت در افرادِ دیگرِ هیئت مذهبی برای مشارکت در انتخابـات باشـد. به طور کلی جوانـان ایـران نقـش اساسـی و بـارز در انتخابات و دیگر تصمیم گیری های سیاسی- اجتماعی دارند پس اگر جوانان پرشور به درستی مسئولیت ها و وظایفشان را هیئـت مذهبی که عمدتاً نیروهای جوان هستند انجام دهند، دیگر اعـضا را مـی تواننـد بـه شـرکت دعوت کنند.

* جنسیت اعضای هیئت مذهبی شما، تا چه حدی در تشویق دیگـر اعـضا بـه شرکت در انتخابات مؤثر بوده است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد رهبران انقلاب اسلامی از ابتـدا بـر آن بودند مشارکت حداکثری زنان را در برنامه های سیاسی کشور فراهم آورند رشـد آگـاهی سیاسی زنان در کشور و نیز اجتناب از نگاه جنسیت محور و تأکید بر رویکرد تکلیف محور و حق محور از جمله شاخصه های کلیدی در نقش آفرینی بانوان در انتخابات اسـت. همـه ایـن عوامل سبب می شود که در تشویق افراد هیأت مذهبی به حضور در انتخابات جنسیت مهم نیست بلکه زنان حتی به علت داشتن نقش کلیدی مادری تأثیر مثبـت هـم داشـته باشـند.

* نقش سن و سال و جنسیت اعضای هیئت مذهبی بـرای تـشویق اعـضای آن جهت شرکت در انتخابات چیست؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد سـن، جنـسیت و قومیـت افـراد عناصـر هویتی مادرزادی هستند که افراد با آن متولد می شوند و نمی تـوان تـأثیر آن را در تـشویق افـراد بـه مشارکت در برنامه های سیاسی یک کشور نادیده گرفت. بررسی های این پژوهش از هیأت مذهبی نـشان داد کـه در تـشویق دیگـر اعـضا جهـت مشارکت در انتخابات باید نقش این عناصر هویتی مادرزادی یا زیستی را چشمگیر بدانیم.

* گروه های مرجع عضو هیئت مذهبی، تا چه حد در تشویق اعضا به شرکت در انتخابات نقش دارند؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد انتخابات قبل از این که یک موضـوع سیاسـی باشـد یـک موضوع فرهنگی است که باید آداب انتخابات و درست انتخاب کـردن را در جامعـه نهادینـه کنیم که نقش روحانیون و معلمان در این نهادینه کردن بیشتر از همه است. به همین ترتیب معلمان و روحانیونی که در یک هیأت مذهبی حضور دارند بهتر و راحت تر می توانند دیگر اعضا را به شـرکت در انتخابات دعوت و تشویق کنند.

نقش هیأت های مذهبی در راهپیمایی هـای سیاسـی

برای بررسی نقش هیأت های مذهبی در انتخابات چهار پرسش مبتنی بر تأثیرات جامعه شناختی سیاسی هیأت هـای مـذهبی(نقـش قومیـت، سن، جنسیت و گروه های مرجع) بر نظام جمهوری اسلامی ایران مدنظر قرار گرفـت کـه در ادامه به بحث و تحلیل آن می پردازیم.

*نوع قومیت اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حـدی در تـشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در راهپیمایی ها مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد با توجه به آمار بایـد گفـت کـه قومیـت اعضای هیأت های مذهبی در تشویق آن ها و دیگر اعضا برای مشارکت در راهپیمایی ها مؤثر است. فردی که مطالبه قومی دارد می تواند با توجه به امید به رفع آن مطالبه در این نظـام دیگر اعضا را به شرکت یا عدم شرکت در راهپیمایی ها ترغیب کند. همین فـرض بـر تـشویق افراد هیأت مذهبی به شرکت در راهپیمایی ها وجود دارد.

*سن و سال اعضای هیأت مذهبی شما، تا چه حـدی در تـشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در راهپیمایی ها مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد، مشارکت و تشویق دیگر اعضای هیأت مذهبی به حضور در راهپیمـایی تحـث تـأثیر سـن افـراد قـرار دارد زیـرا افـرادی بـه لحـاظ جامعه پذیری سیاسی در نظام های سیاسی در یک اندازه قرار ندارند. به طور کلی افـراد میان سال و سال خورده بهتر در راهپیمایی ها شرکت و دیگر اعضا را به این کـنش سیاسـی در نظام جمهوری اسلامی دعوت می کنند.

*نوع جنسیت اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حدی در تشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در راهپیمایی ها مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد جنسیت افراد تأثیر فراوانـی در تـشویق دیگر اعضا برای شرکت در راهپیمایی ها ندارد یعنی از این نظر تفـاوتی میـان اعـضای زن و مردم وجود ندارد و هر دو عضو هیأت مذهبی به یک نسبت(با کمی تفاوت) مـی تواننـد در راهپیمایی ها شرکت کنند و دیگر افراد عضو هیأت مذهبی را به این عمل تشویق کنند.

*گروه های مرجع عضو هیأت مذهبی تا چه حدی در تشویق اعضا به شـرکتدر راهپیمایی ها نقش دارند؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد نقش گـروه هـای مرجـع عـضو هیأت مذهبی در تشویق اعضا به شرکت در راهپیمایی هـا ـ ماننـد روحـانیون ـ یکـی از گـروه هـای مرجع اصلی حاضر در هیأت های مذهبی هـستند. افـزایش حـضور افـراد در هیأت هـای مـذهبی بـا وجـود مراسم های عزاداری متعدد در ماه رمضان، روحـانیون مـی تواننـد افـراد حاضـر در هیأت هـای مذهبی را به شرکت در راهپیمایی روز قدس که در جمعـه آخـر مـاه مبـارک رمـضان اسـت، دعوت کنند.

نقش هیأت های مذهبی در سخنرانی های سیاسی

سخنرانی های سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی دیگـر از لـوازم مشارکت سیاسی افراد است.

* نوع قومیت اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حـدی در تـشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در سخنرانی های سیاسی مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد همـان طـور کـه پـیش از ویژگـی هـا و جایگاه اقوام در نظام جمهوری اسلامی ایـران اسـتنباط مـی شـد اصـولاً قومیـت مقولـه ای سیاسی در آن تلقی می شـود و مـشارکت آنـان در فراینـد توسـعه سیاسـی کـشور مـسأله ای سیاسی است. افراد هیأت های مذهبی با توجه به خودآگاهی قومی به مشارکت در سخنرانی های سیاسی کشور می پردازند یا دیگـران را به این رفتار سیاسی دعوت می کنند.

*سن و سال اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حـدی در تـشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در سخنرانی های سیاسی مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد، برای درک بهتر این قـضیه بایـد گفـت که افراد میان سال کشور به عنوان نسل به وجودآورنده انقلاب و پاسدار ارزش های آن نقش روشن تری در سخنرانی های سیاسی دارد. انگیزه های جوان برای مشارکت در سخنرانی ها بـا انگیزه های افراد میان سال متفاوت است. مـی تـوان گفت: سن افراد بر مشارکت و تشویق دیگر اعضا به مشارکت در سخنرانی های سیاسی تأثیر می گذارد و افراد با سن بیشتر را باید دارای انگیزه قوی تری دراین زمینه دانست.

*نوع جنسیت اعضای هیأت مذهبی شما تا چه حدی در تشویق دیگـر اعـضا برای شرکت در سخنرانی های سیاسی مؤثر است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد مشارکت در برنامه های سیاسی نظام جمهوری اسلامی تا انـدازه ای از مرحلـه جنسیتی عبور کرده است به همین دلیل تفاوت زیـادی بـین زن و مـرد هیأت مـذهبی در مشارکت در سخنرانی های سیاسی و تشویق دیگر اعضا به مشارکت در آن وجود ندارد.

*گروه های مرجع عضو هیأت مذهبی تا چه حدی در تشویق اعضا به شـرکت در سخنرانی های سیاسی نقش دارند؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان مـی دهـد گروه های مرجـع از ایـن نظر در هیأت های مذهبی اهمیت دارند که رفتارها، آگاهی ها، ایدئولوژی ها و سرانجام افکار معینی را به افراد هیأت های مذهبی تحمیل مـی کننـد. اعـضای هیأت هـای مـذهبی رفتـار گروه های مرجع نظیر روحانیون را سرمشق قرار می دهند و به اعتماد حـرف هـای آن ممکـن است تشویق و ترغیب به مشارکت در سخنرانی های سیاسی شوند.

*میزان تمایل اعضای هیأت مذهبی شـما بـه طـرح مباحـث سیاسـی ازسـوی سخنرانان یا مداحان چگونه است؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد هیأت های مذهبی محیطی بسیار متنوع و غنی است که در شکل گیری نگرش های جدید یا تحکیم و تغییر نگرش های پیشین اعـضا بسیار مؤثر است. به همین ترتیب از آنجا که روحـانیون و مـداح هـا در عرصـه فعالیـت هـای هیأت های مذهبی از اقشار فعال محـسوب مـی شـوند مـی تـوان انتظـار داشـت کـه اعـضا خواستار طرح مباحث سیاسی بیشتری از سوی آن ها باشند.

نقش هیأت های مذهبی در دیگر اقسام مشارکت سیاسی

بررسی ها نشان می دهد نوجوانان عضو هیأت های مـذهبی در عـزاداری هـا بیشتر از دیگر برنامه های سیاسی از جمله انتخابات و نماز جمعه مشارکت دارند.

* نوجوانـان عـضو هیأت مـذهبی در کـدام یـک از برنامـه هـای سیاسـی نظـام جمهوری اسلامی مشارکت بیشتری دارند؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهـد از آنجـا کـه مـشارکت در برنامـه هـای سیاسی نظـام جمهـوری اسـلامی هزینـه داشـته در فـضای اجتمـاعی و سیاســی کــشور طرفـداران کمتری دارد، لذا به طور معمــول شــهروندان کمتــر بــه آن روی مــی آورنــد. نوجوانان هیأت های مذهبی بیشتر به همان برنامه های عزاداری متمایل هستند.

*جوانان اعـضای هیأت مـذهبی در کـدام یـک از برنامـه هـای سیاسـی نظـام جمهوری اسلامی مشارکت بیشتری دارند؟

نتایج به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد فعالیت های واقعی سیاسی تقریباً در میان پاسخ گویان جوان مشاهده نمی شود شاید به آن علت که این شکل های مشارکت نیازمنــد وقـت، فعالیت یا هزینه های بیشتری است. بنابراین مشارکت به صورت هرمی در می آید که بـا دشـوار شدن هر نوع از مـشارکت از تعـداد مـشارکت کننـدگان جـوان کاسـته مـی شـود و رأی دادن و شـرکت در انتخابـات و شــرکت در نمـاز جمعـه در گـروه هـای جـوان اعـضای هیأت های مذهبی جمهوری اسلامی ایران کمتر است.

*مسن ترهای هیأت مذهبی در کدام یک از برنامه های سیاسـی نظـام جمهـوری اسلامی مشارکت بیشتری دارند؟

بررسی نشان می دهـد کـه نـسل هـای مختلـف حاضـر در هیأت های مذهبی به نوع مشارکت خاصی در برنامه های سیاسـی جمهـوری اسـلامی ایـران متمایل هستند. به طوری که افراد مسن تر بیشتر به فعالیت ها و برنامه هـای جـدی تـر سیاسـی نظام جمهوری اسلامی روی می آورند و نوجوان و جوانان به ترتیـب کمتـر و بیـشتر متمایـل هستند در عزاداری ها شرکت کنند.

نتیجه گیری

بی تردید بایـد گفـت کـه هیأت هـای مـذهبی موجـب افـزایش درک سیاسـی شـهروندان، مسئولیت پذیری، تقویت احساس کنترل شهروندان نسبت به نظام سیاسی جمهوری اسلامی و تعهدات آنان به حکومت می شود. افراد از این طریق شکل گرفته در هیأت مـذهبی ممکـن است در برابر پدیده ها و انگیزهای سیاسی واکنش های متفاوتی نشان دهند. روشن است که در این زمینه رفتار مناسب ممکن است حتی شرکت نکردن در فعالیـت سیاسـی باشـد زیـرا افراد با توجه به عناصر جامعه شناختی سیاسی از جمله سن، جنـسیت، قومیـت و نـوع گـروه مرجعی که عضو آن هستند تصمیم می گیرند که مـشارکت در فعالیـت هـای سیاسـی نظـام جمهوری اسلامی ایران داشته باشند یا نه؟

انتهای پیام/