هدف فلسفه و عرفان کمک به انسان برای رسیدن به مراتب بالاتر است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، به همت حلقه علمی باقرالعلوم(ع) از سلسله مباحث انسان شناسی در علوم انسانی اسلامی، نشست تئوری پردازی نوین و ایدئولوژیک در اقتصاد و مدیریت با ارائه سیدرضا حجازی عضو هیئت علمی و معاون آموزشی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران با استفاده از کتاب های «اسرار الصلاه» و «منازل السائرین» و «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» و مقاله science and Ideologhy اثر شومپیتر برگزار می شود.

در ادامه گزارش جلسه ۳ مردادماه این نشست را با هم می خوانیم:

این جلسه با قرائت سوره قدر آغاز شد و دکتر حجازی با توجه به این سوره گفت: در کتاب رشحات البحار این سوره محور برداشت های عرفانی قرار گرفته و انزلناه به قوس نزول و دستور آمدن عقل به عالم طبیعت و مطلع الفجر به قوس صعود و بازگشت عقل به نزد خداوند اشاره دارد.

در جلسات پیش گفته شد که جهل بر خلاف عقل، ماندن در زمین را انتخاب می کند و به سوی پروردگار باز نمی گردد. جهل و هوای نفس قوای خودخواهی است و اگر بر قلب حاکم شود خود و عالم مادی را به منزله پایان راه تلقی می کند ولی عقل دارای ویژگی عبودیت است (ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان) و اگر در قبل حاکم شود انسان را به سوی کمال مطلق و حرکت الهی وا می دارد.

شاید یکی از دلایل عدم توجه مکاتب اومانیستی به عروج نفس اینست که خداوند را علت فاعلی جهان می دانند و نه علت هستی بخش، علت فاعلی یک کار را انجام می دهد و می رود، مانند یک ساعت ساز که ساعت را می سازد و ساعت بدون او به کار خود ادامه می دهد، در حالی که علت هستی بخش لازمه وجود لحظه به لحظه ی معلول است مانند ژنراتور که اگر یک لحظه نباشد، روشنایی در لامپ نیست. اگر خدا را مانند ساعت ساز بدانیم، بازگشت به سوی او و زندگی در مسیر رضای او مطرح نیست و برای یک ساعت فقط بقای خود در عالمی از وسایل مهم است و نه طی مراحل کمال و حفظ اتصال با علت هستی بخش.

گفته شد که قوس صعود و قوس نزول نیز مطابق با مراتب عالم هستی دارای ۷ مرحله است که از عالم ذات الهی شروع و به عالم جمادات ختم می شود (بر اساس مرتبه ی وجودی). در این مراتب بین عرفان و فلسفه اختلافاتی وجود دارد، بعنوان مثال در عرفان گفته می شود که عالم اسماء و صفات خارج از ذات است و این موضوع بر اساس حدیث «و کمال توحیده الاخلاص له و کمال الاخلاص له نفی الصفات عنه» در ابتدای نهج البلاغه می باشد. البته فلاسفه قایل به آنند که صفات الهی در مرتبه بی نهایت عین ذات اقدس باری تعالی می باشند.

جمادات پایین ترین مراتب هستی می باشند، پس از آن مرحله نفس نباتی، نفس حیوانی و نفس انسانی شکل می گیرد و تفاوت نفس انسانی با دیگر مراتب در قابلیت عروج و تکمیل می باشد، نفس انسانی بالقوه می تواند به مراتب بالا (روح، سر، خفی و اخفی) دست یابد و این همان قوس صعود است که به کمک عقل ممکن می شود.

همان طور که در جلسات پیش گفته شد، عقل به جای ماندن در طبیعت، از طبیعت مانند یک رحم استفاده می کند تا کامل شود و قوس صعود را طی نماید. کل عرفان و فلسفه روی قوس صعود و قوس نزول و جزئیات آن بحث می کند و به انسان در رسیدن به مراتب بالا یاری می رساند.

پس از شاخت مسیر تعالی، قوای نفس و مراحل تصمیم گیری انسان سوالی که مطرح می شود این است که از این موارد چه استفاده ای می توان نمود؟ در یک سازمان چشم انداز، استراتژی و برنامه ها به صورت منسجم و در اختیار یک هدف به کار گرفته می شوند.
اگر انسان نیز با شناخت خود و ملکات قلبی و هدف واقعی زندگی خویش و بر اساس قوای مختلف نفس خویش برنامه ریزی کند می تواند به اهداف و طی کردن قوس صعود برسد.

دانستن باعث نورانیت و جهت دهی به زندگی انسان می شود (من رجا شیئا طلبه). در این راه، بالاترین مربی خود انسان است و خداوند وعده داده که به افرادی که در راهش تلاش کنند راههای خود را نشان می دهد (من عمل بما علم علمه الله مالم یعلم، والذین جاهدو فینا لنهدینهم سبلنا).

در روش متعارف برنامه ریزی بر اساس رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده است ولی می توان بودن در مسیر درست را هدف تلقی نمود و خود را مامور به وظیفه دانست نه حصول نتیجه، باید بررسی شود آیا رسیدن به قله هدف است یا کوهنوردی؟ در این روش برنامه ریزی، رسیدن به هدف یک محصول جانبی انجام وظیفه است. در این مدل برنامه ریزی، انسان به صورت ترکیبی از مجبور و مختار نگریسته می شود که به واقعیت نزدیکتر است.

قرار شد تا هفته آینده هر یک از شرکت کنندگان در حلقه، برنامه ای برای زندگی خود بر اساس مبانی گفته شده در این جلسات تدوین نماید.

انتهای پیام/