انحصار نظریه‌پردازی برای آسیب‌های اجتماعی در مجموعه‌های غربگرا

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، در سال های اخیر و با گسترش و ملموس شدن برخی آسیب های اجتماعی در ایران مانند اعتیاد، طلاق یا حاشیه نشینی، شاهد رونق گرفتن مباحث علمی مرتبط با پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی در کشور و ارائه نظریه ها و یا راهبردهای گوناگون در این میدان هستیم. با این وجود، یکی از خلأهایی که همواره مورد تاکید صاحب نظران و دلسوزان حوزه و دانشگاه قرار داشت، ورود قوی حوزه های علمیه و متخصصین دانشگاهیِ محیط بر تعالیم اسلامی برای  ارائه نظریه هایی قدرتمند از بطن علوم انسانیِ اسلامی در جهت مواجهه کارساز با آسیب های اجتماعی بود. در این جهت، مطلع شدیم خوشبختانه با حمایت سازمان امور اجتماعی کشور و ایفای نقش محوری توسط دانشگاه جامع شاهد، همایش علمی برجسته ای تحت عنوان اسلام و مواجهه با آسیب های اجتماعی در روز سه شنبه ۲۶ تیرماه در مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما برگزار می شود.
در این همایش که جمعی از اساتید و محققان حوزه و دانشگاه مقالات علمی و پژوهشی خود را در ۶ کمیسیون تخصصی ارائه می دهند، نام شماری از مراکز علمی و تحقیقاتی معتبر کشور نیز مشاهده می شود که حاکی از شکل گیری یک خط کاری فعال در این عرصه است. به همین مناسبت با تنی چند از اساتید و کارشناسان گفتگوهای کوتاهی داشته ایم که در ادامه آمده است:    

 نقش ناکارآمدی علوم انسانی سکولار در آسیبهای اجتماعی 

حجت الاسلام دکتر رضا غلامی رییس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا درباره نظریه پردازی در حوزه های اجتماعی گفت: یکی از مشکلات قدیمی در کشور ما انحصار نظریه پردازی در موضوع آسیب‌های اجتماعی در مجموعه‌های علمی غربگرا است. این مجموعه های پرمدعا، طی چهل سال گذشته چه در حوزه شناسایی و چه در مواجهه با آسیب های اجتماعی مورد مراجعه اکثر دستگاههای اجرایی کشور بوده اند اما آنچه مسلم است، تلاش های آنها نه در فهم و ریشه یابی آسیب‌ها و نه در درمان آسیب‌ها با توفیق چندانی روبرو نبوده و حتی در موارد زیادی، نسخه های به ظاهر علمی آن مجموعه ها آسیب زا هم بوده است.
وی افزود: البته ریشه این ضعف و ناتوانی را باید در ناکارآمدی علوم انسانی سکولار جستجو کرد چیزی که امروز خود غرب را هم با نوعی درماندگی در رفع آسیب های اجتماعی روبرو کرده است. در این شرایط، ورود دانشگاه شاهد به این ساحت و مشارکت تعدادی از دانشگاهها و پژوهشگاه ها خبر بسیار خوشی است که این روزها پخش شده و من هر چند این حرکت را در ابتدای راه و دیرثمر می دانم اما به آن خوش بین هستم.

نظام آموزش و پرورش به دانش آموزان آگاه سازی از آسیب های اجتماعی را به کار بگیرد

محسن فرمهینی فراهانی دبیر اجرایی همایش «مواجهه با آسیب های اجتماعی از دیدگاه اسلام، مواجهه و پیشگیری» هم درباره راهکارهای لازم در برخورد با آسیب های اجتماعی گفت: راهکارها در مواجهه با آسیب ها باید معطوف به خانواده، مدرسه و جامعه باشند. باید نظام آموزش و پرورش از ابتدا با دانش آموزان راهکارهای آشنایی، مواجهه، پیشگیری، اطلاع رسانی و آگاه سازی از آسیب های اجتماعی را به کار گیرد و خدمات به گروه های دارای مشکل را از کودکی ارائه دهد.

وی افزود: نقش نظام تعلیم و تربیت بسیار جدی است زیرا تاثیر خانواده ها به دلیل افزایش روزافزون از فضای مجازی بسیار کمرنگ شده است. نقش تعلیم و تربیت می تواند پررنگ تر از حال حاضر باشد اگر آموزش و پرورش بتواند عملکرد درستی داشته باشد. آموزش و پرورش می تواند با آموزش دوره های مهارت افزایی و اطلاع رسانی، کودکان را از ابتدا واکسینه کند.

رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی دانشگاه شاهد گفت: البته نمی توان نقش خانواده و جامعه را نادیده گرفت اما تعلیم و تربیت دارای نقش کلیدی تری است. باید راهکارها را در درون نظام تعلیم و تربیت ببریم و راه های پیشگیری و مواجهه را از ابتدا به کودکان آموزش دهیم تا در دوره های جوانی و بزرگسالی کمتر دچار مشکل شویم. مداوای فرد مبتلا بسیار سخت تر از پیشگیری است.

مسئولان و مردم ما تصویر و درک صحیحی از میزان آسیب ها ندارند

همچنین امیر سیاهپوش عضو هیات علمی دانشگاه معارف هم به افزایش روزافزون آسیب های اجتماعی در جامعه اسلامی ما اشاره کرد و گفت: برای بررسی وضعیت آسیب های اجتماعی به دو بررسی نیاز هستیم: اول اینکه توصیف درستی از وضع موجود آسیب های اجتماعی داشته باشیم در حالیکه اکنون مسئولان و مردم ما تصویر و درک صحیحی از میزان آسیب های فعلی ندارند. باید وضعیت کنونی را در قبل و بعد از انقلاب و با آرمان ها و اهداف آن مقایسه کنیم.

وی افزود: وضعیت آسیب های اجتماعی ما نسبت به آرمان های انقلاب فاصله زیادی دارد اما در مقایسه با کشورهای مدرن به مراتب وضع بهتری داریم. بعد از اینکه ما به درک درستی از واقعیت آسیب های اجتماعی رسیدیم باید تبیین درستی از اینکه چرا آسیب ها شکل گرفته اند، داشته باشیم و بر لزوم شناسایی علت ها بپردازیم.

سیاهپوش ادامه داد: علت ها را باید با استفاده از دانش موجود در دانشگاه ها و مراجعه به متن دین شناسایی کرد. ما حاکمیت مطلق علوم سکولار و آسیب های اجتماعی را شاهد هستیم. نگاه ما به آسیب ها وارداتی و فیلتری است و در این زمینه توسعه جدی نداشته ایم. بنابراین باید مطالعات جدی با تکیه بر هویت دینی انجام دهیم. بعد از این مرحله ما دارای راهکارهای معقول و مومنانه ای خواهیم بود.
وی اظهار کرد: این راهکارها آسیب ها را رفع می کنند و افراد بر اساس آرمان های انقلاب اسلامی و حیات طیبه حرکت می کنند. ما باید در تبیین آسیب های اجتماعی به شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، عوامل بیرونی، نقشه دشمنان و نقاط قوت و ضعف خود توجه کنیم و از آن غافل نشویم. بی توجهی به هر کدام از عوامل باعث می شود که راهکارهای درستی در مواجهه با این آسیب ها اتخاذ نشود.  

قوانین به سوی مواجهه قهری با مسائل پیش رفته است

علی آقاپور یکی از اعضای شورای سیاست گذاری همایش «مواجهه با آسیب های اجتماعی از دیدگاه اسلام، پیشگیری و مقابله» با اشاره به اهمیت وجود مشکلات اقتصادی در بروز آسیب های اجتماعی گفت: تنگناهای معیشتی اقتصادی مردم جامعه باعث می شود پدیده هایی مانند اعتیاد و حاشیه نشینی و بیکاری شکل بگیرد. گاهی پدیده های طبیعی مانند خشکسالی هم باعث می شود افراد از منطقه محل سکونت خود مهاجرت کرده و برای اشتغال به شهرهای بزرگ تر مهاجرت کنند.

آقاپور افزود: در این میان نباید از نقش پدیده های فرهنگی، رسانه ها، ماهواره و اینترنت و فضای مجازی غافل بود. اینترنت در هر مکانی وجود دارد و طبیعی است بخشی از آسیب های اجتماعی از طریق رسانه ها به مردم منتقل می شود. فضای مجازی، رسانه و شبکه های اجتماعی مانند چاقوی دو لبه ای هستند که می توان از آن استفاده صحیح و یا استفاده ناصحیح کرد.

وی افزود: متغیرهایی مانند تصمیم های سیاسی و یا مدیریتی در بروز آسیب های اجتماعی نقش دارند. خلا های قانونی و حقوقی و تعارضات قوانین باعث می شود فضای حقوقی ما دارای شفافیت و یا سامان مناسبی نباشد. این مولفه ها باعث می شود بستری برای بروز آسیب ها فراهم و یا آسیب ها در سطح جامعه رها شوند.

آقاپور تصریح کرد: مقوله های پیشگیری از بروز معضلات باید در قوانین دیده شوند اما قوانین بیشتر به سوی مواجهه قهری با مسائل پیش رفته است. بعضی از متغیرها نقش و تاثیر بیشتری در بروز مسائل و مشکلات دارند و بعضی دارای نقش کمتری در شکل گیری آسیب ها هستند.

وی با اشاره به کمک مبانی اسلامی در رفع و کاهش آسیب های اجتماعی گفت: ما در چند دهه گذشته بر اساس نسخه های توصیفی و تجویزی عمل کرده ایم اما شواهد عدم کارآمدی این نسخه ها را نشان می دهند. به دلیل غفلت از مبانی نظریه موجود در اسلام چنین پدیده هایی شکل گرفته و ضرورت دارد به مبانی اسلامی در خصوص نوع مواجهه با آسیب های اجتماعی مراجعه شود. ما نیاز به نسخه بومی مبتنی بر نگاه دینی داریم که تاکنون زیاد به این مساله توجه نشده است.

انتهای پیام/