| امروز جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

مروری بر یک کتاب؛


تشریح جریان‌های انتقادی توسعه در «تصور عصر پساتوسعه»

کتاب «تصور عصر پساتوسعه» مجموعه مقالاتی با محوریت توسعه به گردآوری و گزینش محمد ملاعباسی است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، در این کتاب تلاش شده تا با گزینش مقالاتی کلیدی و شاخص، تاریخ مختصری از اصلی ‌ترین جریان‌های انتقادی توسعه که طی نیمه دوم قرن بیستم، جریان اصلی توسعه را به چالش کشیده‌اند ارائه شود.

اولین مقاله نوشته ‌ای است از گونار میردال (۱۹۸۷-۱۸۹۸) به نام «توسعه چیست؟» او یکی از معدود اقتصاددانان اولیه توسعه بود که بذرهای انتقاد علیه آن را پاشید و آبیاری کرد. میردال معتقد بود نابرابری زمینه کاهش رشد اقتصادی را فراهم می ‌کند. یکی از مهم ترین دیدگاه های او انکار دوگانه پیش رفت و برابری بود.

مقاله دوم نوشته آندره گوندر فرانک (۲۰۰۵-۱۹۲۹) است که «توسعه توسعه ‌نیافتگی» نام دارد. با سفرهای طولانی به آمریکای لاتین به یکی از منتقدان سرسخت برنامه ‌های توسعه اقتصادی تبدیل شد و کارنامه ای پربار از خود به جای گذاشت که او را به یکی از چهره های اصلی مکتب وابستگی و نظریه نظام جهانی تبدیل کرده است.

»توسعه مفهوم توسعه» مقاله سوم نوشته جامعه‌ شناس مشهور آمریکایی، ایمانوئل والرشتاین (۱۹۳۰) است. والرشتاین یکی از چهره‌های شاخص نظریه نظام‌جهانی است که صورت تکامل ‌یافته‌ ای از ایده‌های مکتب وابستگی به حساب می‌آید.

پل استریتن (۱۹۱۷) نویسنده مقاله چهارم این مجموعه به نام «توسعه انسانی، وسائل و اهداف» است. استریتن در این مقاله، برخی از مهم ‌ترین امتیازهای رویکرد توسعه انسانی را از نظر خود برشمرده است. از نگاه او «انسان»، هم هدف توسعه است و هم ابزار آن. همه نظریه های توسعه همین ادعا را دارند بنابراین استریتن می کوشد نشان دهد جدی گرفتن این گزاره چه استلزاماتی دارد.

مقاله پنجم این مجموعه، نوشته ‌ای از داگلاس نورث به نام «اقتصاد نهادگرای جدید و توسعه» است. اصلی ‌ترین میراث او در اقتصاد نهادگرا طرح نهادهای رسمی و غیررسمی به مثابه قواعد بازی در جوامع بوده است. نورث نقش ویژه دولت و نهادهای حاکمیتی را تمرکز بر تبیین و شفاف سازی قواعد رسمی و طرح نقشه ای روشن برای اثرگذاری بر قواعد غیررسمی می داند.

دس گاسپر (۱۹۵۳) استاد توسعه جهانی در دانشگاه اراسموس است. یکی از اصلی ‌ترین علاقه ‌مندی‌های او در زمینه اقتصاد، مطالعات تطبیقی در عرصه توسعه است. علاقه ‌ای که در مقاله «آیا رویکرد توانمندی سن مبنای مناسبی برای توسعه انسانی است؟» نیز آشکار است. گاسپر آثار فراوانی برای ترکیب رویکرد توسعه انسانی با دیدگاه های مربوط به اخلاق توسعه پدید آورده است.

«مشارکت در توسعه، راه‌های جدید» عنوان مقاله‌ای است از دنیس گولت (۲۰۰۶-۱۹۳۱) که معمولا او را بنیان‌گذار رویکرد اخلاق توسعه می ‌انگارند. توسعه از منظر گولت تا به حال به نوعی مهندسی مکانیکی جامعه معطوف بوده‌است تا بتواند تغییرات تکنولوژیک سریع را به وجود آورد. گولت در پی آن بوده است که سناریوهای بدیل روایت متعارف از زندگی و جامعه نیک یا عادلانه را دریابد.

«به‌سوی اخلاق توسعه» مقاله ‌ای است از دیوید آلن کراکر (۱۹۳۷) که نگرشی جامع به استلزامات رویکرد اخلاق توسعه می‌ اندازد. کراکر در اینجا ادعا می‌کند باید توسعه را همچون «گفت‌ و‌گویی اخلاقی» فهمید، گفت ‌و‌گویی بین رشته‌ ای و میان ‌فرهنگی. کراکر بر خلاف غالب اندیشمندان توسعه که پس زمینه تحصیلات شان در اقتصاد و علوم اجتماعی است، کل تحصیلات خود را در رشته های فلسفه، الهیات و فلسفه دین گذرانده است.

پایان‌بخش این مجموعه مقاله ‌ای است از انسان‌شناس رادیکال کلمبیایی ـ آمریکایی، آرتورو اسکوبار (۱۹۵۲). او در مقاله «تصور عصری پساتوسعه»، نقدی کوبنده علیه گفتمان‌های توسعه‌ای ارائه می‌ کند و خطوط کلی دیدگاهی بدیل را ترسیم می کند که به تعبیر او می تواند رویکرد غالب در عصری پساتوعه باشد.

در بخشی از این کتاب آمده است:

«چرا توسعه در برابر نقدهای بنیادی این قدر مقاومت می کند؟ چون توسعه راهبردی است که جهان اول برای توسعه نیافتگی در جهان سوم طراحی کرده است. بنابراین توسعه فقط ابزاری برای کنترل اقتصادی اغلب کشورهای آسیا و آفریقا و آمریکای لاتین نیست. توسعه سازوکاری اولیه بوده که از طریق آن این قسمت های جهان ایجاد شده اند یا خودشان را ایجاد کرده اند.

به همین دلیل توسعه سایر روش های ارزیابی و رفتار را مسدود کرده و به حاشیه رانده است. گفتمان توسعه بعد از جنگ جهانی دوم کاملا در مدرنیته و اقتصاد غربی سنگر گرفته است و همین مساله را پیچیده تر کرده است؛ بنابراین اندیشیدن به بدیل هایی برای توسعه مستلزم تحول نظری و عملی مفاهیم توسعه و مدرنیته و اقتصاد است.»

کتاب «تصور عصر پساتوسعه» با گردآوری و گزینش محمد ملاعباسی در ۳۹۹ صفحه به بهای ۲۵ هزار تومان، توسط انتشارات ترجمان علوم انسانی در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است.

کد خبر : 70433
تاريخ ثبت خبر : 5 تیر 1397
ساعت بارگزاری خبر : 09:21
برچسب‌ها:, ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)