| امروز پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

محمدباقر کجباف در گفتگو با طلیعه:


اسلام از رویکرد اختصاصی در روانشناسی برخوردار است

استاد دانشگاه اصفهان گفت: اسلام دارای رویکرد خاصی در روانشناسی است و با روانشناسی غربی ارتباط برقرار نمی کند.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، دکتر محمدباقر کجباف استاد تمام گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان در تعریف روانشناسی و ارتباط آن با فلسفه گفت: روانشناسی علم تجربی است که از سال ۱۸۷۹ شناخته شد و قبل از آن روانشناسی ماهیت فلسفی داشت. امروز بعد از گذشت ۱۵۰ سال مجددا میان روانشناسی و ماهیت فلسفی ارتباط بوجود آمده است.

وی درباره طرح دیدگاه اسلامی در روانشناسی گفت: اینکه دیدگاه اسلام درباره روانشناسی قابل طرح است یا خیر دو نظریه مطرح است. اول اینکه چون روانشناسی علم تجربی است و اسلام به عنوان دین قابل ابطال نیست پس بنابراین جنبه علمی نمی توان به آن داد و روانشناسی اسلامی به طور کلی وجود ندارد.

تا زمانی که روانشناسی اسلامی فقط جنبه نظری دارد و بر اساس پیش فرض مطرح می شود نمی توانیم آن را به عنوان رشته روانشناسی اسلامی مطرح کنیم زیرا باید ابتدا تجربه کنیم و با اثبات پیش فرض هایی که برای اسلام داریم وارد حوزه روانشناسی اسلامی شویم

وی افزود: نظریه دوم بیان می کند که ما می توانیم تبیین های دانشمندان اسلامی را در آیات قرآن بر اساس تفاسیر مورد آزمایش قرار دهیم و اگر قابل ابطال بود نظرات روانشناسی دانشمندان اسلامی قابل ابطال است و نه آیات و روایات. بنابراین می توانیم روانشناسی را با مبانی علمی و تجربی با همه آزمایش هایی که انجام شده بر اساس دیدگاه اسلامی و تفسیر دانشمندان اسلامی مورد آزمایش قرار دهیم. پس از این منظر روانشناسی با رویکرد اسلامی قابل تبیین است و وجود خارجی می تواند داشته باشد.

استاد دانشگاه اصفهان گفت: تا زمانی که روانشناسی اسلامی فقط جنبه نظری دارد و بر اساس پیش فرض مطرح می شود نمی توانیم آن را به عنوان رشته روانشناسی اسلامی مطرح کنیم زیرا باید ابتدا تجربه کنیم و با اثبات پیش فرض هایی که برای اسلام داریم وارد حوزه روانشناسی اسلامی شویم زیرا مبنای روانشناسی اسلامی بر اساس فطرت است و فطرت وحی بر اساس وحی تکوینی است در عین حال که وحی تشریعی به معنای قانون گذاری می تواند وارد حیطه روانشناسی شود.

وی ادامه داد: اگر قانون گذاری به معنای تشریعی یعنی آنچه که دین آورده است را وارد روانشناسی کنیم، جنبه اخلاقی و اعتقادی به خود می گیرد و طبیعتا قابلیت اثبات و ابطالش با تجربیات روانشناسی قابل قبول نیست. بنابراین روانشناسی را اگر صرفا دارای جنبه نظری بدانیم، اسلام هم جنبه نظری را دارد اما اگر جنبه تجربی به آن بدهیم باید تجربیات و آزمایش هایی را که خودمان انجام می دهیم را انجام داده تا قابلیت کاربرد آن مشخص شود.

وی تصریح کرد: روانشناسی اسلامی به معنای اینکه اسلام زیربنای روانشناسی از حیث فلسفه و نظریه است، قابل بررسی ست اما از این حیث که بخواهیم از اسلام به عنوان نتیجه روانشناسی یاد کنیم قابل بررسی نیست. روانشناسی پایه های خود را بر اساس ماتریالیسم دیالکتیک قرار داده است. اصول روانشناسی از زمانی که وارد تجربیات آزمایشگاهی شد به عینیت و مشاهده و عوامل مادی توجه کرد و به تدریج رفتارگرایی جنبه تجربی و آزمایشگاهی به روانشناسی داد.

کجباف تصریح کرد: زمانی که فروید روان تحلیل گرایی را مطرح می کند، در مقابل رفتار گرایی عوامل غیرقابل دیدن را هم طرح می کند. پس آنچه که به عنوان ماتریالیست مطرح می شود خمیرمایه روانشناسی است. اسلام را به عنوان دیدگاه در روانشناسی می توان بررسی کرد مثلا می توانیم رابطه انسان با خدا بر اساس وحی را که یکی از پدیده های روانی است، بررسی کنیم.

همه روانشناسانی که زیربنای تجربه را برای خود مبنا قرار داده اند با دیدگاه ماتریالیستی وارد روانشناسی شدند و کاری با خدا ندارند و اگر خدا مطرح می شود به او به عنوان پدیده نگریسته می شود که در ذهن بشر بوجود آمده و او را تحلیل می کنند که چگونه شکل گرفته است

این استاد دانشگاه با اشاره به جنبه پیشگیرانه و درمانی آموزه های دینی در روانشناسی گفت: گنجاندن اسلام در روانشناسی صحیح نیست. ما اسلام را با چارچوب نظری که برای زندگی انسان برنامه ارائه می کند به طور مستقل باید تبیین کنیم. اگر اسلام رویکرد رفتاری را بخواهد تبیین کند دارای چارچوب نظری است و فلسفه رئالیستی واقع گرایانه بر اساس اصالت وجود انسان و ارتباط انسان با خدا و وحی و فطرت قابل قبول است.

کجباف ادامه داد: روانشناسی از دو زیربنا حکایت می کند. روانشناسی که جنبه ماتریالیستی پیدا می کند. همه روانشناسانی که زیربنای تجربه را برای خود مبنا قرار داده اند با دیدگاه ماتریالیستی وارد روانشناسی شدند و کاری با خدا ندارند و اگر خدا مطرح می شود به او به عنوان پدیده نگریسته می شود که در ذهن بشر بوجود آمده و او را تحلیل می کنند که چگونه شکل گرفته است. فکر به خدا در ذهن بشر پدیده ای قبلی نیست بلکه به عنوان پدیده ای است که به وجود آمده است. بنابراین اسلام با روانشناسی ماتریالیستی مباین است.

وی تصریح کرد: آموزه های دینی را باید در جایگاه خودش به عنوان تبیین رفتاری تحلیل کنیم. اسلام دارای رویکرد روانشناسی خاصی است و با روانشناسی غربی ارتباط برقرار نمی کند. روانشناسی در دیدگاه اسلامی برای خود دارای چارچوب و زیربنای فلسفی و زیربنای نظری مجزاست و در نتیجه کاربرد آن برای زندگی بر اساس این فلسفه مطرح می شود.

به گفته کجباف همان طور که ما روانشناسی را با زیربنای ماتریالیستی تبیین می کنیم اسلام هم دارای روانشناسی مختص به خود است که بر مبنای ارتباط انسان با خداست. این مبنا را باید بپذیریم و سپس به رفتارهای انسان ورود کنیم.

وی اضافه کرد: روانشناسی رفتارهای انسان را آن طور که هست بررسی می کند و کاری به ارتباط با خدا ندارد و همه ماهیت وجودی انسان را آن گونه که هست بررسی می کند اما اسلام ماهیت انسان را آن گونه که باید باشد را هم بررسی می کند.

کجباف درباره ورود روانشناسی اسلامی در فضای دانشگاه و کاربردی شدن آن گفت: ورود روانشناسی اسلامی به دانشگاه با سه منظر اساتید، دانشجویان و متون دانشگاهی روبروست. از منظر اساتید دانشگاه ما با سه دسته استاد مواجهه هستیم؛ اساتیدی که اعتقاد به روانشناسی اسلامی ندارند. اساتیدی که معتقدند می توان روانشناسی اسلامی را داشت و از آموزه های دینی در روانشناسی استفاده کرد و عده دیگری هم که معتقدند اسلام به طور اختصاصی روانشناسی را بر اساس منابع خود طراحی کند و روانشناسی متفاوت با روانشناسی غربی را طراحی کند

وی در ادامه گفت: این سه منظر در بین دانشجویان هم وجود دارد. در متون هم چنین وضعیتی حاکم است. مثلا در کتاب روانشناسی اجتماعی با تاکید بر منابع اسلامی آیات و احادیث را بر اساس روانشناسی تبیین کرده اند. ما در دانشگاه درس روانشناسی اسلامی را تدریس می کنیم اما اینکه تا چه اندازه درس روانشناسی است، قابل نقد و بررسی است. من رویکرد مزلو را با رویکرد اسلامی نقد کردم و در مجامع علمی عده ای با آن موافق نبودند. این مباحث باید مورد نقد و بررسی قرار بگیرند اما پتانسیل رویکرد اسلامی برای روانشناسی وجود دارد.

کجباف در پایان با اشاره به وضعیت کنونی تدریس روانشناسی اسلامی گفت: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تعدادی از دانشجویان را به مراکز مختلف برای دیدن دوره های آموزشی ارجاع داد و اکنون فعالیت هایی را در پژوهشگاه انجام می دهند. با توجه به اطلاعات این افراد که در روانشناسی دارند و از اطلاعات حوزوی هم برخوردارند، تحقیقات و پژوهش انجام می شود اما کار به کندی پیش می رود. شورای عالی انقلاب فرهنگی هم رشته «روانشناسی مثبت با رویکرد اسلامی» را در مقطع کارشناسی ارشد تصویب کرده و اکنون در دانشگاه نائین و یزد و … تدریس می شود.     

انتهای پیام/

کد خبر : 67909
تاريخ ثبت خبر : 26 اردیبهشت 1397
ساعت بارگزاری خبر : 11:05
برچسب‌ها:, , ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)