فقه سیاسی دارای ظرفیت همگرایی با جهان جدید است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، فقه سیاسی، دانشی است که تلاش می‌کند به سوالات و مشکلات گوناگون در باب فرد، شهروند، جامعه و دولت در عرصه داخلی یا خارجی و نوع تعامل دولت با دولت‌های دیگر یا دولت با شهروندان خود را پاسخ دهد.

اندیشه سیاسی عام و کلی است و شامل هر نوع تامل سیاسی می شود، اندیشه سیاسی اسلام نیز دربردارنده گرایش های فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، کلام سیاسی و … می شود و در نگاهی کلی اندیشه ای برگرفته از وحی و سنت است که خط هدایت جامعه مسلمانان را برای رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی ترسیم می کند.

در میان علوم اسلامی فقه سیاسی مستقیما درگیر عمل اجتماعی و سیاسی است و توانمندی آن را دارد تا به نقد و ارزیابی عمل جامعه مسلمانان بپردازد

 بر اساس این دیدگاه امروز به تعریف جدیدی از فقه سیاسی نیاز داریم تا به مسایل جدید سیاسی پاسخ دهد، یعنی صرف نظر از مسائلی که در گذشته بوده است. در فقه سیاسی باید در هر زمان موضوعات آن زمان را در نظر بگیریم و پاسخی از فقه داشته باشیم. این فقه غیر از نظریات و آرای فقهاست. بنابراین فقه سیاسی شاخه ای از اندیشه سیاسی اسلام یا فقه عمومی است که با تکیه بر روش شناسی اجتهاد در عرصه اجتماع و سیاست نحوه ارتباط فرد با دیگر شهروندان، پیوند شهروندان با دولت ارتباط دولت اسلامی با دیگر دولت ها مسائل نوپدید گشایش مشکلات اجتماعی و ارائه الگوهای مطلوب را بررسی می کند.

فقه سیاسی یکی از علوم بومی در تمدن اسلامی است که در این جغرافیای فکری روییده و بالیده است. باید معیارهای ثابت، روش دقیق علمی و اصولی حاکم بر معرفت و فقه سیاسی وجود داشته باشد که همه برداشت ها بر اساس آن گرانیگاه تنظیم گردد در غیر این صورت، این دانش گرفتار انفعال، تحول تحمیلی و نوعی پراکندگی می شود و هر یک از عوارض زمان به مرور می تواند سبب از میان رفتن برخی از آموزه های آن دانش یا انحراف در برداشت ها گردد. برخی از معیارهای ثابت فقه سیاسی شیعه شامل نص گرایی، بهره گیری از عقل و عدالت محور می شود.

بسیاری از تحولات فقه سیاسی در اجتهاد شکل می گیرد و موارد آن را باید در پویایی سنت و عقلانیت حاکم بر آن جستجو کرد که اگر چنین نبود اصولا راه هر گونه مفاهمه میان سنت و مدرنیته بسته می شد و فقه سیاسی در فرآیندی انفعالی یا تهاجمی نمی توانست چندان در چاره جویی و راه گشایی مشکلات جامعه اسلامی گام بردارد، آن را به دانشی تاثیرگذار و مولد تبدیل کند و در فرآیندی تکاملی و رو به رشد به توانمندی تشکیل و سامان دهی نظام اسلامی برسد.

فقه سیاسی از رو به رویی نص با واقعیت های زندگی اجتماعی به وجود آمده و در حل معضلات جامعه مسلمانان راه حل پیشنهاد کرده است

نظریه پردازی ها اصولا پای در سنت دارند. نمی توان بدون حضور سنت، نظریه پردازی کرد. نوآوری بدون اتکا به سنت، سخت و گاه ناممکن است. فقه سیاسی شیعه در دو سده گذشته با تکیه بر توانمندی سنتی که در پشتوانه های فرهنگی و تمدنی خود داشته است، توانسته در رویدادی مختلف، مسیری پویا و متکامل را طی کند و با رویکرد عالمانه و آگاهانه فقهای شیعی به نقاط و بزنگاه های مطلوبی دست یابد.

در میان علوم اسلامی فقه سیاسی مستقیما درگیر عمل اجتماعی و سیاسی است و توانمندی آن را دارد تا به نقد و ارزیابی عمل جامعه مسلمانان بپردازد. تعدادی از مسائل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در اسلام از طریق نظام فقهی – حقوقی آن طراحی و عرضه می گردد.

فقه سیاسی از رو به رویی نص با واقعیت های زندگی اجتماعی به وجود آمده و در حل معضلات جامعه مسلمانان راه حل پیشنهاد کرده است. همواره در افق دید فقه سیاسی، سنت پیشوایان دینی و نصوص وحیانی حضوری فعال داشته و فقیه با روش اجتهادی، کاشف اسرار متون دینی بوده است؛ دین که مجموعه ای از افکار، هنجارها، ارزش ها و دستورهای اجرایی برای بهتر شدن زندگی اجتماعی را داراست، می تواند مشکل گشا و چاره ساز زندگی اجتماعی مسلمانان گردد، برای حرکت و اجرای هدفمند آن نظام ارائه دهد و طبعا فقه سیاسی با ویژگی هایی که ذکر شد، عهده دار این وجه از دین است تا به کشف، ارائه و مبناسازی آن دست یازد.

فقه سیاسی دارای ظرفیت و توانمندی همگرایی با جهان جدید است. این دانش می تواند با اصولی بنیادین که در اندیشه سیاسی اسلام ترسیم می شود، رهیافت و راهبردی دقیق، تعریف شده، کارشناسی، معقول و دینی اتخاذ کند. جهانی شدن سرنوشت آینده جامعه انسانی است، فرآیندی که مرزهای ملی را کمرنگ می کند و جوامع را به سوی تعامل، تفاهم و همکاری بیشتر سوق می دهد، گستره ای که فقه سیاسی را وارد حیطه ای دگرگون و پیش بینی ناپذیر می سازد؛ این دانش نمی تواند آن سیر شتابنده و فزاینده همگرایی و همکاری های بین المللی را نادیده انگارد، نظاره گری منفعل باشد و همچنان با زبان تکلیف آن هم از نوع فردی، صحبت کند.

در عصر جهانی شدن با تکاپوی فعال و بهره گیری از فرصت پیش آمده در مطرح شدن اقلیت ها و رسانش صدای آنان به دیگران و با سیاست همگرایی به جای واگرایی و کناره گیری می توان به برخی از مسائل و دشواره های دنیای امروزین پاسخ داد.*

*منبع: سیدکاظم سیدباقری، فقه سیاسی شیعه(سازوکارهای تحول در دوران معاصر)، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۸٫

انتهای پیام/