خطبه فدکیه رساله‌ سیاسی ـ حقوقی در نقد نظام خلافت است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، متن زیر یادداشتی است که حجت الاسلام والمسلمین داوود مهدوی زادگان استاد علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مورد شهادت حضرت زهرا(س) نوشته است:

رسول مکرم خدا صلی الله علیه و آله در حق فاطمه زهرا علیها السلام فرمود: "یا فاطمه! ان الله یغضب لغضبک و یرضی لرضاک " (ای فاطمه!  همانا خداوند به غضب تو غضب می کند و به رضای تو راضی می شود). همچنین از آن حضرت درباره دخترش خطاب به امام علی علیه السلام فرمود: "هذه ودیعه الله و ودیعه رسوله عندک، فاحفظنی فیها… "(ای ابالحسن، ودیعه خدا و ودیعه رسولش محمد نزد توست، پس امانت خدا را حفظ کن و مرا در حق او محافظت نما…).

 همین دو روایت برای ایمانیان کافی است که باور به حجت بودن وجود مقدسه فاطمه زهرا علیها السلام کنند. حجت، آن امر عاری از خطا و گناهی است که انسان می تواند در سامان گفتار و کردار خود به آن رجوع  کند و بدان استدلال آورد. چنین وجودی است که می تواند معیاری برای غضب و رضای الله تعالی باشد. شایسته باری تعالی نیست که با غضب و رضایت انسان خطا کار و معصیت کردار، غضب کند یا راضی شود. پس، وجود مقدس فاطمه زهرا علیها السلام در میان مسلمانان از صدر اسلام تا ابد، حجت است. خداوند به آن حضرت بر بندگانش احتجاج خواهد کرد و بندگان مومن هم در توجیه گفتار و کردار خود برابر خدا و مردم از ایشان حجت می آورند. از این رو، فاطمه زهرا علیها السلام به فرموده رسول الله صلی الله علیه و آله ودیعه و امانت الهی است و باید در حفظ و پاسداشت آن کوشید. هرگز انسان و جامعه عاقله در صیانت از حجت های خود را تحت هر شرایطی کوتاه نمی آید. چون، آگاهند که بدون حجت از حیات طیبه عقلانی بدور خواهند ماند.

اگر وجود مقدس فاطمه زهرا علیها السلام را حجت کامله اسلام بخوانیم ؛ به گزاف نگفته ایم. چون نیمی از جامعه بشری را زنان تشکیل می دهند. پس، باید وجودی از جنس زن در آیین اسلام حجت شده باشد تا از پی هر شک و شبهه ای به آن احتجاج کرد. به ویژه در دوره اکنون که زن مسلمان بیش از پیش به چنین حجتی نیاز دارد. او از خود می پرسد که آیا دفاع از نظام امامت و ولایت، وظیفه‌ ی مردانه است؟ در پوشش و عفاف بر چه سنتی عمل کند؟  از میان زنانی که در زمان حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حفظ پوشش مبادرت می ورزیدند، سیره کدامیک از آنان حجت است؟ و آیا زن حق دارد از حقوق مالیه خود مانند ارث و غیر مالیه دفاع کند یا خیر؟ در شرایط ویژه امروزی که جاهلان متنسک و عالمان متهتک و روشنفکر نماها ، اسباب طعن بر آیین اسلام شده اند و یکی بر طبل انکار و دیگری بر طبل نقصان می زنند ؛ ضرورت وجود چنین حجت کامله ای آشکار تر می گردد.

اکنون زن مسلمان امروز با افتخار و در کمال خردورزی می تواند با احتجاج به سیره فاطمه زهرا علیها السلام احتجاج کند که دفاع  از نظام امامت و ولایت، وظیفه مردانه نیست. چون ، فاطمه زهرا علیها السلام در دفاع از حق ولایت وصی نبی و شوی خود برابر اهل سقیفه تمام قد ایستاد و در خطبه فدکیه فرمود من نه غلط می گویم و نه خلاف حق انجام می دهم :« اَیُّها الناس! اِعلموا اَنی فاطمه و ابی محمد، اقول عوداً  و بدئ اً و لا اقول ما اقول غلطاً و لا افعل ما افعل شططاً »( ای مردم! بدانید که من فاطمه و پدرم محمد است، آنچه ابتدا گویم در پایان نیز گویم، و  آنچه را که می گویم غلط و اشتباه نیست و کارهایی را که انجام می دهم بر خلاف حق نیست".

زن مسلمان امروز، در فهم حجاب شرعی در عصر پیامبر به حیرت و تردید نمی افتد، چون پوشش فاطمه زهرا علیها السلام حجت شرعی اوست. هنگامی که آن حضرت خواست به مسجد رود تا با ابوبکر و عمر سخن بگوید مقنعه(خمار) خود را بر سر کرد (لاثت خمارها علی راسها). به فرموده امام صادق علیه السلام خمار آن حضرت تا وسط بازو می رسید و هنگام حرکت به سمت مسجد به جهت خواندن خطبه فدکیه چنین آمده است که: "و اشتملت بجلبابها " با چادر سرتاسر خود را پیچید.

زن مسلمان امروز می داند که عفاف و پارسامنشی مانعی برای استیفای حقوق مالیه و غیر مالیه او نمی شود بلکه باید چنین کند. آن چنانکه فاطمه زهرا علیها السلام چنین کرد و قاطعانه در مسجد، ارثی را که از آن محروم شده بود، مطالبه کرد و بر مسلمانان احتجاج کرد: «اَیّها المسلمون! اَ اُغلَبُ اِرثی؟ بابن اَبی قحافه! اَ فی کتاب اللهِ تَرثُ و لا اَرِثُ اَبی ؟ لَقد جِئتَ شیئاً فریّاً» (ای مسلمانان ! آیا سزاوار است که ارث پدرم را از من بگیرید؟ ای پسر ابی قحافه، آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببری و من از ارث پدرم محروم شوم؟)

 این گونه است که زن مسلمان در دنیای امروز، احساس تنهایی و بی پناهی نمی کند. چون می داند در آیین الهی که به آن باور دارد، آنچنان حجت کامله ای از جنس زن وجود دارد که او را از رجوع به مرجع غیر الهی بی نیاز کرده است. او با این حجت و ودیعه خدا و رسول می تواند استدلال کند که مخاطب آیین اسلام و شریعت ناب محمدی صلی الله علیه و آله جمیع مردان و زنان خدا جو است.

زن مسلمان امروز می داند که عفاف و پارسامنشی مانعی برای استیفای حقوق مالیه و غیر مالیه او نمی شود بلکه باید چنین کند

نخستین چالش در نظام سیاسی خلافت

فرآیند عادی سازی انقلاب الهی رسول الله صلی الله علیه و آله در مساله جانشینی خیلی سریع اتفاق افتاد. ماجرای سقیفه آغار گر این فرایند بود و نظام ولایت و امامت به نظام خلافت تبدیل شد. اکنون، باید این نظام مشروعیت سیاسی خود را اثبات کند و به مردم نشان دهد که به سنت ولایی رسول خدا وفادار است و در جهت تثبیت آن گام بر می دارد. اینجا است که عظمت کارستان سیاسی – حقوقی دخت رسول خدا،  فاطمه زهرا علیها السلام آشکار می گردد. ایشان با بردن شکایت محروم شدن از ارث پدری به جناب خلیفه، اولین پرونده قضایی در محکمه دستگاه خلافت را می گشاید و از مقام خلافت می خواهد که همچون رسول الله صلی الله علیه و آله به عدل قضاوت کند. خطبه مشهور فدکیه، روایت گر صادقی از اولین چالش حقوقی دستگاه خلافت خود بنیاد است.

آن حضرت در این خطبه آشکارا نشان داده است که میان دو نظام سیاسی امامت و خلافت جدایی عمیقی وجود دارد و اولین گام در فرایند جدایی و عادی سازی، اجتهاد در مقابل نص است

فاطمه زهرا علیها السلام چادر بر سر انداخت و دامن کشان و با وقار چون رسول الله صلی الله علیه و آله گام برداشت و وارد مسجد شد و جمع مهاجر و انصار را که گرد ابوبکر اجتماع کرده بودند، مورد خطاب قرار داد. ای گروه مسلمانان! چگونه گمان کردید که ما ارث نمی بریم یا شاید به حکم جاهلیت بازگشتید. آنگاه خلیفه را با ای فرزند ابی قحافه خطاب کرده از او می پرسد که در کجای کتاب الله آمده است که تو از پدرت ارث می بری ولی ما ارث نمی بریم؟  آنچه در قرآن آمده ارث گزاری انبیاء است؛ "وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُودَ"ُ[سوره النمل: ۱۶]؛ ” فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ ۖ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا [سوره مریم : ۶ – ۵].

دخت طاهره پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بار دیگر مردم را خطاب کرده که شما گمان می کنید که برای من نصیب و بهره ای از پدرم نیست و من از پدرم رسول خدا ارث نمی برم، آیا خداوند آیه ای بر شما نازل کرده که پدرم را از ارث خارج و استثناء کرده است؟!

خلیفه که برای حکم خود مستند قرآنی نداشت به روایتی از پیامبر پناه می برد که ما گروه پیامبران ارث نمی گذاریم. دخت پیامبر، این روایت را جعلی می داند، زیرا صریحاً رسول الله صلی الله علیه و آله را به مخالفت با کتاب الله متهم کرده است: "سبحان الله، پدرم پیامبر، از کتاب خدا روی گردان و با احکامش مخالف نبود بلکه پیرو آن بود و به آیات آن عمل می کرد، آیا می خواهید علاوه بر نیرنگ و مکر به زور او را متهم کنید؟"

این است که می گوییم خطبه فدکیه فاطمه زهرا علیها السلام علاوه بر مضامین بلند معارف الهی، رساله ای سیاسی – حقوقی است در نقد نظام خلافت. آن حضرت در این خطبه آشکارا نشان داده است که میان دو نظام سیاسی امامت و خلافت جدایی عمیقی وجود دارد و اولین گام در فرایند جدایی و عادی سازی، اجتهاد در مقابل نص است. به همین خاطر، خطبه فدکیه اولین چالش جدی دستگاه خلافت است که توسط زهرای مرضیه علیها السلام به وقوع پیوست.

منابع:

رضوانی علی اصغر، ۱۳۹۰، فاطمه زهرا علیها السلام مظلومه تاریخ

صحیفه الزهراء علیها السلام ، ۱۳۸۹، ترجمه و تنظیم : قیّومی اصفهانی جواد

انتهای پیام/