به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از فارس، نشست «اقتصاد سرمایهداری و عدالت اجتماعی» عصر روز گذشته یکشنبه ۱۷ دی ماه در تالار شهید مطهری دانشکده علوم اجتماعی با حضور حسین راغفر و عبدالحسین کلانتری کارشناسان مسائل اقتصادی برگزار شد.
در ابتدای این نشست حسین راغفر استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا نابرابری را یکی عوامل بروز فقر دانست و گفت: یکی از اهداف انقلاب اسلامی، تحقق عدالت اجتماعی بود، اما پس از گذشت نزدیک به چهار دهه از عمر انقلاب، فقر و نابرابری در جامعه ایران، به مراحلی فراتر از وضعیت هشدار رسیده است.
وی با هشدار به اینکه برخی انحرافات بزرگی که به واسطه تأثیرات اقتصادی و اجتماعی نئولیببرالها در جامعه شکل گرفته، شاید تا چند سده آثار آن پابرجا بماند، افزود: هدف اصلی اقتصاد سرمایهداری تخصیص منابع در جامعه است، منابع محدودی که به نحو مناسبی میان افراد خاصی از جامعه تخصیص مییابد.
راغفر با اشاره به رویش سرمایهداری مالی در ایران گفت: تقاضای موثر یک عبارت کلیدی در اقتصاد است، ممکن است که تقاضاها اسمی باشند نه موثر، اینکه تولیدکننده به خاطر ما تولید نمیکند را تقاضای موثر میگویند، به همین خاطر تولیدکننده و بازار به تقاضای موثر پاسخ میدهند، هر چند برخی کالاها در بازار است که این حضور بر اساس تقاضای موثر نیست.
*نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی و فقر مزمن پاشنه آشیل کشور است
وی با بیان اینکه از دیدگاه نئولیبرالها راهحل توسعه و دوای فقر «مرگ» است، ادامه داد: در این اقتصاد با ساختار واسطهگری و سفتهبازی نهادهای ضدتوسعه مانند فساد، تملق و چاپلوسی روبرو است، به افرادی که همراه آنها شوند ارزش و پاداش میدهند. بنابراین طمع و آزی که در کشور شکل گرفته، خطر بسیار بزرگی است که کشور را تهدید میکند.
استاد دانشگاه الزهرا(س) نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی و فقر مزمن را پاشنه آشیل کشور توصیف کرد و ابراز داشت: ممکن است در یک جامعه فقر باشد، اما نابرابری کم باشد؛ این جامعه زمینه ایجاد بحران اجتماعی ندارد؛ چون وضعیت مردم مانند هم است. در این جوامع نگرانی وجود ندارد، اما در جامعهای که هم فقر و هم نابرابری زیاد باشد، چنین مسألهای محرک بسیاری از نابسامانیهای اجتماعی است.
وی با تأکید بر اینکه نابرابری از منظر اخلاقی توجیهپذیر نیست، افزود: بسیاری از رفتارهای خلاف ارزش و هنجار که در جامعه میبینیم در همین نابرابریهای کمرشکن توأم با فقر گسترده، ریشه دارد و سه قلمرو اصلی تجلی آن قلمروهای ثروت، قدرت و منزلت است. برخلاف تصویری که در چشمانداز ۱۴۰۴ تعریف میشود، نابرابری و فقر در ایران به شدت بیشتر میشود.
راغفر با اشاره به اینکه نابرابری در شکل حاد خود موجب طرد اجتماعی میشود، بیان داشت: این مسأله نیز کجکاری سیستم سیاسی و اقتصادی را در پی دارد و فرصتهای شکلگیری یک جامعه عادلانه را منتفی میکند، در حالی که جامعه عادلانه، جامعهای است که در آن همکاری اجتماعی فرصت رشد دارد و از مسیر این همکاری اجتماعی، انسجام و همبستگی اجتماعی شکل میگیرد، اما جامعهای که نابرابری به شکل حاد وجود دارد این فرصتها کاملاً منتفی است.
*سرمایهداری بیعدالتی را در خودش به وجود میآورد
وی با بیان اینکه مسأله سرمایهداری بیعدالتی را در خودش به وجود میآورد، ادامه داد: نظام سرمایهداری پذیرفته است که افراد زیادی به عنوان قربانی وارد بازار شوند و برای رفع آن به ناچار باید رقابت کنند، صرف نظر از چه نوع لیبرالیسم و سرمایهداری که داریم، همگی آنها بر استقلال فرد متفقالقول هستند، اینکه وطنفروشی کند، حق رأیاش را بفروشید و … .
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه فقر یک مسأله طبیعی نیست، بلکه محصول نظام اجتماعی است که این نظام سیاسی – اجتماعی فقر را تولید میکند، ابراز داشت:در قالب دولت رفاه نابرابریها و فاصلهها ایجاد میشود، عوامل نابرابریها سه دسته هستند، یکی عوامل منزلتی هستند که در یک جامعه فئودالی، بحث ارباب و رعیتی مطرح است، دوم نابرابری ناشی از کارکرد اجتماعی است که در بودجه سال ۹۷ هم دیده می شود که طبق این بودجه سال ۹۷ طبقه مرفه مالیات کمتری نسبت به طبقه متوسط جامعه پرداخت میکنند.
*سیاستهای نئولیبرال مسئول اصلی تمام بدبختیهای کشور است
وی سومین عامل نابرابری را نابرابری فطری توصیف کرد و گفت: بخش قابل توجهی از منابع نفتی ما به صورت یارانه پرداخته میشود، اما بیشترین مصرف انرژی به پتروشیمیها، فولاد و سیمان تعلق دارد، در واقع آنهایی برنده هستند که خودشان تصمیمگیرنده هستند، بنابراین فرد تنها تحتتأثیر عوامل فردی فقیر نمیشود، بلکه فقر او بیشتر محصول عوامل نهادی و ساختاری است. در سطح فردی یکی از علتهای فقر، کاستیهای شخصی است. مثلا فرد درس نخوانده شغلی با درآمد نازل پیدا میکند که به نسلیشدن فقر نیز کمک میکند، اما همین علت نیز ریشه نهادی دارد.
راغفر تصریح کرد: سیاستهای نئولیبرال که امروز در جامعه ما حاکم است، بعد از جنگ، مسئول اصلی تمام بدبختیهای کشور است. ریشه تمام بدبختیهای کشور در این نگاه به برنامه و مدیریت اقتصادی کشور است که نتیجه این سیاستها، بازاریشدن جامعه است. مکانیسم بازار یک سازوکار توزیعی است. بسیاری از جاها خوب کار میکند و یک جاهایی هم کار نمیکند.
*انسجام اجتماعی میتواند به شکلگیری یک جامعه عادلانه کمک کند
وی ادامه داد: بازار بر اصل عمل متقابل کار میکند، یکی از کارکردهای بازار بخت و شانس است و به ناچار در بازی بخت گرفتار میشود که به نفع عده و به ضرر عدهای دیگر است، ورود به بازار مانند قمار است که اشکال آن این است که اگر اختلافات و نابرابریها زیاد شود، بسیار هولناک خواهد بود، برای شکستن این ساختارها نیازمند اصل دیگری به نام اصل عمل متقابل جمعی هستیم، یعنی نقش اجتماع و جمع فراتر از نیاز بازار است.
این استاد دانشگاه خصیصه بازار را بخت، تصمیم غلط و تخصیص منابع بر شمرد و ابراز داشت: انسجام اجتماعی میتواند به شکلگیری یک جامعه عادلانه کمک کند، در واقع همگرایی جمعی منجر به انسجام اجتماعی میشود، از طریق سرمایه اجتماعی فرد را میتوان در نظر گرفت، در حالی که نظام سرمایهداری مبتنی بر روابط بازار است که برای دفع آن نیازمند اصل برابری و عمل متقابل جمعی هستیم.
وی در پایان گفت: اگر بخواهیم به بررسی ریشههای اصلی فقر و نابرابری در ایران بپردازیم، ریشه اصلی آن فساد است و اگر بخواهیم فساد را درست تحلیل کنیم، حتماً باید به رابطه دولت و بخش خصوصی و سیاستهایی که این دو را با هم مرتبط میکند، توجه کنیم.
انتهای پیام/