نقد نسبت قانون و شریعت در رساله «یک کلمه» مستشارالدوله

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از منا، در ابتدای این جلسه  سید عقیل حسینی عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه یاسوج و نماینده مَنا، به تشریح اهداف و راهبردهای منا پرداخت و حمایت ویژه از ایده‌پردازان جوان را از اهداف اصلی منا برشمرد.

در ادامه زینب محمدی‌پور کارشناس ارشد حقوق عمومی از دانشگاه تهران به عنوان ایده‌پرداز به بیان ایده خود پرداخت. وی در ابتدا به این موضوع اشاره کرد که مفهوم قانون و نظام حقوقی در معنای جدید بیش از دو قرن است که وارد منظومه‌ فکری ایرانیان شده است و از همان ابتدای ورود نیز به علت همسانی کارکردها در برابر فقه قرار گرفت، که سده‌های متمادی عهده دار نظم و اداره‌ امور جامعه بود.

ایده‌پرداز در ادامه افزود: برخورد دو مفهوم در فضای فرهنگی ایران تعارضاتی را میان آن دو آشکار کرد و اندیشمندان زیادی در پی رفع، توجیه و تقلیل آن‌ها بر آمدند. مهم‌ترین نوشته در این مسئله را باید رساله‌ «یک کلمه» نوشته‌ میرزا یوسف خان مستشارالدوله دانست. متن این رساله سهل و ممتنع است به گونه‌ای که تفاسیر مختلفی از مراد نویسنده در نسبت شریعت و قانون و رفع تعارضات بین آن‌ها ارائه شده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: این پژوهش نیز در صدد تحلیل و نقد این برداشت‌ها، معرفی نقاط قوت و ضعف هر یک و در نهایت ارائه‌ یک برداشت جدید از یکی از تفاسیر برآمده است. در این راه از تحلیل نظری و پردازش منطقی برای نقد و تحلیل نظریه‌ها و روش کتابخانه‌ای برای جمع داده‌ها استفاده شده است.

در ادامه نشست دکتر محمدهادی صادقی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به عنوان یکی از اساتید داور گفت: مناسب است نسبت به تحریر مجدد موضوع اقدام شود. همچنین وجهی از مقاله که درصدد کشف موضع رساله یک کلمه است را از آنچه در برگیرنده قضاوت درباره هر یک از برداشت‌هاست، متمایز گردد.

همچنین سید سعید موسوی اصل مدیرگروه پژوهشگاه قوه قضائیه و معاون گروه فلسفه مضاف دانشگاه باقرالعلوم «علیه‌السلام» به عنوان یکی دیگر از اساتید داور، مهمترین نظرات خود را این چنین بیان کردند:  عنوان باید نسبت دقیق‌تری با محتوا داشته باشد؛ زیرا محتوا تحلیل تفاسیر است و عمیقاً نسبت این تفسیرها را مورد بحث قرار می‌دهد، در حالی که عنوان صرفاً حاکی از خود رساله است، بنابراین عنوان باید دقیق‌تر شود.

وی افزود: برخی از نظرات نویسنده‌ بدون استناد خاصی، طرح دوباره‌ ایده‌های دکتر طباطبایی است، مانند: میرزایوسف خان نگاه فلسفی ویژه‌ای داشته‌اند و رویکرد وی تحول ضمن توجه به یک لایه‌ فلسفه‌ حقوقی است. این ایده‌ها نظرات دکتر طباطبایی است که نویسنده علی رغم میل به نقد ایشان، این ایده‌‌ها را بدون استناد و یا تلاش برای اثبات آن‌ها به عنوان پیش‌فرض تکرار کرده است.

 موسوی اصل افزود: نویسنده از یک طرف می‌خواهد به نقد بنیادی دکتر طباطبایی بپردازد و از طرف دیگر با پذیرش ضمنی برخی از ایده‌‌های دکتر طباطبایی، خط فکری او را تأیید کرده است.   موضوعات فقهی در عین ملاحظه‌ ابعاد فردی، به طور همزمان واجد ابعاد اجتماعی هستند و این دو را نمی‌توان از هم تفکیک کرد و این امر بایستی مورد توجه ایده‌پرداز محترم قرار گیرد.

 وی بیان کرد: توجه میرزا یوسف خان به تفکیک امر معاش از امر معاد، آغاز بی‌هویت کردن و بی‌روح کردن شریعت است و در واقع یکی از بنیادی‌ترین نقدهای ممکن بر نویسنده‌ی «رساله یک کلمه» در طرح قانون همین است که متأسفانه در تاریخ و اندیشه حقوق نیز امتداد یافته است. این نکته با فهم اصیل از شریعت و اندیشه‌ی اسلامی در تعارض است و باید توسط نویسنده مورد توجه قرار گیرد.

 موسوی اصل ادامه داد: طرح بحث روح واحد ملت ایران در دوره‌ معاصر و اینکه ملیت مفهومی است که در همین دوره وارد شده و ایرانیت هیچ سابقه‌ای تا قبل از دوره‌ معاصر نداشته است، نظری است که مربوط به برخی از اندیشمندان است و مقابل آن نیز نظرات جدی وجود دارد (مانند اسلام ایرانی و اندیشه‌های هانری کرین در خصوص روح ایرانی)، در حالی که نویسنده محترم این نظر را قطعی فرض کرده و طرح مفهوم روح ملت ایران را برگرفته از تلقی مدرن و مربوط به دوره‌ی معاصر می‌داند.

 وی در پایان گفت: ایده‌پرداز مفاهیم جعل و کشف را مطرح نموده و کشف را مربوط به نگاه ماقبل مدرن و جعل را مربوط به نگاه مدرن می‌داند و حال آنکه به نظر می‌رسد هر دو مفهوم در نگاه قدیم و جدید وجود داشته است، با این تفاوت که جعل و کشف قدیم در نسبت با وجود در عالم قدیم معنا و مفهوم خود را پیدا می‌کند و جعل و کشف جدید در عالم مدرن هویت و معنای خود را پیدا می‌کند و این معنا بسیار مهم است.

انتهای پیام/