حکمت، ظهور عقل است/ بین حکمت و علم سازش برقرار کنیم

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از مهر، همایش «مفهوم حکمت در ادیان توحیدی» دیروز در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

اولین سخنران این مراسم غلامحسین ابراهیمی دینانی بود.

وی سخنان خود را با یک بیت شعر آغاز کرد و گفت:

گفتگوی کفر و دین آخر به یک جا می کشد

خواب یک خواب است و باشد مختلف تعبیرها

عنوان همایش عنوان عمیقی است که بسیار جای بحث دارد. تا جایی که تاریخ نشان می دهد و بر حسب کتب آسمانی حضرت آدم، دینی بود است. بنابراین بشر به ذات عاقل و دین بسیار قدیمی است. به بیان دیگر دین و عقل هر دو قدمت بسیار طولانی دارند.

ابراهیمی دینانی افزود: حکمت، ظهور عقل و یک لغت عربی است که از حکم و استحکام می آید. بنابراین عقل قابل شکستن نیست. در این میان سئوالاتی از این قبیل مطرح می‌شود؛ رابطه دین و عقل با هم چگونه است؟ آیا می‌شود دین داشت اما عقل نداشت و بالعکس؟ آیا دین عقل را می فهمد یا عقل دین را؟ در نهایت حرف من این است که باید سعی کنیم عقل و وحی را با هم سازش دهیم. حکمت یا همان عقل متوقف نیست چون عقل متوقف مرده است.

این چهره ماندگار فلسفه در ادامه مطرح کرد: ادیان، عقل و اسطوره سه ضلع یک مثلث هستند که هر سه قدیمی اند. بشر همیشه با اسطوره و افسانه آشنا بوده است. حکمت هم در همه ادیان الهی وجود دارد. سقراط در سخنان خود از کلمه فلسفه استفاده کرده است. فیلو، یعنی دوستدار و سوفیا یعنی حکمت. سقراط گفته من حکیم نیستم ولی دوستدار حکمت هستم.

این استاد فلسفه اضافه کرد: عقل متوقف نمی ماند و همواره پیش می رود. ما باید تلاش کنیم دین را عقلانی بفهمیم. اگر بتوانیم بین عقل و دین ارتباط ایجاد کنیم می فهمیم که اسطوره چرا پیدا شده است؟ اسطوره نتیجه خیال است. خواهش من از همه شما این است که نیروی تخیل را جدی بگیرید. یکی از دلایلی که امروزه کتابهای پرفروش، رمان هستند این است که رمان به یک سری وقایع پرده خیال می پوشاند. درباره شعر هم این موضوع صدق می کند. شعر، تخیل است و تخیل برای اکثر مردم جذابیت دارد.

نویسنده کتاب من و جز من گفت: امروز پیشرفت علم انکارناپذیر است؛ علم، جهان را می شناسد ولی انسان و فضیلت را نمی شناسد. حکمت و دین می توانند انسان را بشناسند. علم، لوله ای فکر می کند یعنی به وسیله میکروسکوپ و تلسکوپ جهان را می بیند و خیلی هم دقیق نگاه می کند ولی دین و حکمت لوله ای نیست. ما باید تلاش کنیم بین حکمت و علم سازش برقرار کنیم.

ابراهیمی دینانی افزود: برای شناخت علم، خدا، طبیعت، زمان، مکان و عدد (ریاضیات) لازم است. اگر یکی از اینها را از علم بگیرید علم روی هوا می رود و عالم دیگر حرفی برای گفتن ندارد.

این استاد فلسفه در پایان با اشاره به اینکه حکمت با ادیان مخالفتی ندارد توضیح داد: همه ادیان با عقل سر و کار دارند و یک حرف می زنند. عقل، هم تعیین هدف می کند و هم معیار هدف را می شناسد. هر مومنی مثل هر آدم عاقلی هدف دارد. به عقیده من همه ادیان توحیدی هستند و لازم است که ما آنها را بشناسیم و مطالعه کنیم. درک وحدت خیلی سخت است چون انسان ذاتا کثرت گرا است. تلاش ما باید این باشد که بتوانیم سطح عقلانیت را بالا ببریم چون به این ترتیب به بسیاری از نزاعات مذهبی و ادیان پایان داده می‌شود.

پس از ابراهیمی دینانی، کشیش گریگوری نرسیسیان از کشیش های مسیحی درباره مفهوم حکمت از دیدگاه مسیحیت سخنرانی کرد.

وی گفت: انسان موجودی ارزش باور و ارزش محور است. ارزش ها جهت دهنده راه زندگی ما هستند. ما یا برای خودمان زندگی می کنیم یا برای دیگران. اما کلام خدا روشن می کند که حکیم کسی است که محور ارزش هایش خداست نه خود و دیگران. چنین فردی ممکن است تحصیلات نداشته باشد ولی اهداف الهی را به اجرا در می آورد.

نرسیسیان ادامه داد: طبق انجیل، حکمت همان کلمه خداست و بین حکمت و کلمه رابطه و پیوند وجود دارد. حکمت، کلمه و کلمه عیسی مسیح است و این موضوع، خود یکی از اشتراکات دین اسلام و مسیحیت است.

در ۲۷ آیه قرآن بر تعقل و تفکر تاکید شده است

آیت الله سیدمصطفی محقق داماد استاد حوزه و دانشگاه در این همایش در خصوص رابطه میان حکمت و دیانت سخنرانی کرد.

وی گفت: رابطه میان حکمت و دیانت در ادبیات ما سابقه دیرینه ای دارد. برخی ها این دو را با هم بی ارتباط و حتی مقابل هم می دانند برخی هم معتقدند که دیانت مکمل عقل است. در قرآن آیه ای وجود دارد که از آن برداشت های مختلفی می شود، در این آیه آمده است که در روز قیامت وقتی که می خواهند گروهی را به جهنم ببرند از آنها می پرسند مگر برای شما نذیر و راهنما نیامد؟ آنها هم پاسخ می دهند آمد ولی ما تکذیب کردیم. آنها ادامه می دهند ما اگر دیندار می شدیم و به انبیا گوش می دادیم و سراغ عقل می رفتیم به سعادت و نجات می رسیدیم و به جهنم نمی رفتیم.

عضو فرهنگستان علوم ایران ادامه داد: چه راه دین، چه راه عقل، هر کدام را بگیریم به هم می رسند، یعنی اگر تعقل کنیم به خدا و انبیا می رسیم اگر هم سراغ دینداری برویم به تعقل می رسیم. در ۲۷ آیه قرآن کریم به مردم گوشزد شده که تعقل و تفکر کنید. همچنین در خطبه اول نهج البلاغه هم آمده است که پیامبران و انبیا آمده اند تا گرد و خاک روی عقل را کنار بزنند اگر حکمت را تعقل بدانیم انبیا آمده اند تا گوشزد کنند که تفکر و تعقل کنید. به قول ملاصدرا حکمایی چون افلاطون مقتبس انوار انبیا بودند یعنی انوار حکمت را از انبیا گرفته بودند و این ادعای مهمی است. ملاصدرا در همه سخنان و آثار خود بین تعقل و دین آشتی برپا کرده است.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: آدم عاقل و متفکر یک فرد دیندار درست هم است. آدم بی حیا، بی عقل است هر جا عقل باشد اخلاق هم است و تعقل و حکمت هر دو یک حقیقت هستند.

در ادامه این نشست اسقف مارنرسای بنیامین اسقف کلیسای شرق آشوری تهران درباره حکمت در میان آشوری ها سخنرانی کرد.

وی گفت:آشوریان هم جزو ایرانیان اصیلی هستند که مسیحیت را پذیرفتند اگر به عهد عتیق نگاه کنیم می بینیم که انبیایی مثل یعقوب، یوسف و سلیمان هستند که از آنها به عنوان حکیم یاد شده است. در بخشی از کتاب عهد عتیق آمده است که اگر ما ارتباط با خدا داشته باشیم خدا حکمت را بر بنده خود عرضه می کند. مزامیر داود نبی مملو از نصایح حکیمانه است.

اسقف کلیسای شرق آشوری تهران ادامه داد: متاسفانه امروزه ما شاهد جنگ ها و خونریزی ها در کشورهای مختلفی هستیم. برای همین هم به حکمت خداوند نیاز داریم تا اوضاع را سر و سامان دهد. علم و دانش یاد گرفتنی است ولی حکمت را باید خدا به انسان دهد و نمی توان آن را از کسی یا جایی یاد گرفت. در زبان آشوری حکیم را خکیمه می گویند، خاخام در یهودیت هم همین معنی فرد  عالم و حکیم را می دهد. عیسی مسیح می گوید حکیم باشید تا بتوانید درست را از غلط و گناه را از پاکی تشخیص دهید. خلاصه اینکه همه انبیا حکیم بودند و حکمت تجلی خداوند بر بندگان است و هر چه ارتباط بین ما و خدا بهتر و بیشتر باشد از حکمت بهره بیشتری می بریم.

انتهای پیام/