کتاب «هنر اسلامی و زبان بیان»

به گزارش طلیعه؛ از خلیج بنگال تا اقیانوس اطلس هنری با کیفیتی خاص به دست ملت های زیر سلطه اسلام پدیدار شد که دیدی خاص داشتند و آن اعتقاد به اصول و مبانی اسلام مانند توحید و دشمنی با شرک بود. هنر اسلامی بیشتر به مسجدها و مکان های نیایش و پرستش می پرداخت و مرکز هر آبادی و جمعیتی مسجد بود و آن گاه بازار و خانه ها در پیرامون آن . از همین روست که پدیده های عبادی مانند گنبد و مناره و محراب و شبستان و منبر به گونه ای شگرف رونق یافته و گاهی بسیار متکلّف و پرتصنّع شده است.

بورکهارت نویسنده کتاب حاضر به همه این جنبه ها و نیز گوشه های دیگر هنر اسلامی توجه کرده و نیز کوشیده است که زوایایی از زندگی و جامعه اسلامی را در مکان ها و زمان های مختلف نمودار سازد. همچنین گاه گاه به مباحث کلامی و فلسفی و عرفانی که در آن رشته هم تخصصی دارد پرداخته است.

اگر کسی که ناگزیر شده به پرسش اینکه ” اسلام چیست؟” پاسخ گوید، به یکی از شاهکارهای هنر اسلامی مانند مسجد قرطبه یا مسجد ابن طولون در قاهره اشاره کند این پاسخ خود معتبر است، زیرا که هنر اسلامی خود نمودار همان مفهومی است که از نامش بر می آید بدون هیچ ابهامی.

در این کتاب آمده است : بیرونی ترین مظهر یک دین یا تمدنی مانند اسلام باید نمودار جهان درونی آن تمدن باشد. جوهر هنر زیبایی است و این امر در اصطلاح اسلامی همانا کیفیتی الاهی است و بدین لحاظ دارای دو جنبه است: یکی در طبیعت که پوششی است مانند جامه ای زیبا که وجودها و چیزهای زیبا را پوشانده است؛ اما در وجود خدا یا در ذات هستی، جمال مطلق و خالصی است از میان همه صفات الاهی که در این جهان متجلی شده و بیش از همه یادآور هستی مطلق است.

پس به عبارت دیگر بررسی هنر اسلامی یا هرگونه هنر مقدس چون با گونه ای اندیشه باز نگریسته شود رو سوی درکی کمابیش ژرف از واقعیات معنوی دارد که در ریشه همه افلاک و جهان بشریت خفته است. چون از این دیدگاه بنگریم ” تاریخ هنر” از پهنه تاریخ در می گذرد و در برابر این پرسش قرار می گیرد که :”زیبایی این جهان که هم اکنون از ان یاد کردیم از کجا سرچشمه می گیرد و فقدان آن که امروزه جهان را تهدید می کند از کجا مایه می گیرد؟.”

یکی از نکات قابل توجه این است که مترجم کتاب مذکور سعی کرده آیات قرآنی و حتی المقدور احادیث را با اصل مطابقت داده و اصل آن را بیان کند و دیگر اینکه تاریخ های میلادی متن انگلیسی را با تاریخ هجری قمری برابر ساخته و به خوانندگان ارایه کرده است.

چاپ دوم کتاب ” هنر اسلامی و زبان بیان” در ۲۱۴ صفحه مصور در شمارگان یک هزار نسخه و با قیمت ۲۸۰۰۰ تومان از سوی انتشارات سروش منتشر و در اختیار علاقمندان به هنر اسلامی قرار گرفته است.