علم نمی‌تواند خود را غیرمرتبط با قضاوت‌های ارزشی و اخلاقی ببیند

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، بسیاری از جوامع اسلامی به دلیل عقب افتادگی در زمینه های علمی و فنی دچار تزلزل هویتی شده اند و فکر می کنند که چون پیشرفت غربی ها مدیون علم است باید علم غربی را دربست پذیرفت و در تمام زمینه‌ها به کار بست. اما جوامع اسلامی باید هویت خود را بازیابند و با پذیرش علم و فن آوری به دنبال از بین بردن جوانب منفی آن باشند، اما باید دید که آیا علم سکولار به نسبت بومی بودن یا نبودنش مورد انتقاد است یا به خاطر ماهیت اومانیستی اش. در این باره گفتگویی با پرفسور متیو کرامر استاد حقوق و فلسفه سیاسی دانشگاه کمبریج انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:

*آیا معتقد هستید در حال حاضر ماهیت علم همچنان سکولار است؟

علم سکولار در صدد است تا جهان را از رهگذر علیت و قوانین طبیعی توضیح دهد به جای اینکه پدیده ها را از رهگذر قوانین متافیزیکی توضیح دهد. در واقع علم سکولار ماهیتی تجربی دارد و به متافیزیک و قوانین مافوق طبیعی اعتقادی ندارد و پدیده ها را بر اساس اصول طبیعی توضیح می دهد. علم سکولار در تبیین واقعیتها از اصل علیت و قوانین طبیعی بهره می برد. در واقع این علم علل و عوامل مافوق طبیعی را اساساً قبول ندارد.

*آیا می توان گفت در آینده روابط علم و دین نزدیکتر خواهد شد؟

نظریه های علمی از دکترین ها و نظریه های دینی تشکیل شده است اما از این دکترینها و نظریات حمایت نمی کند. در حال حاضر نیز تحقیقات و مطالعات تکنولوژیک و علمی در بستر جوامع انسانی مختلف رخ می دهد و هر جامعه ای برداشت خود از آن علم را دارد. به عبارت دقیق تر هر فرهنگی می تواند برداشت خود از یک علم را داشته باشد و آنها را در خدمت منافع خاص خود در بیاورد. به عبارت بهتر هر علمی و هر تحقیق تکنولوژیک و علمی مستعد ارزیابی اخلاقی است.

یعنی این گونه نیست که تحقیقات علمی صرفاً بر اساس مؤلفه های علمی مورد ارزیابی قرار گیرد بلکه قضاوت اخلاقی در یک علم نیز وجود دارد و این جوامع مردمی است که در مورد آن پیشرفت و توسعه علمی قضاوت می کنند، لذا علم نمی تواند خود را غیر مرتبط با قضاوتهای ارزشی و اخلاقی ببیند و صرفاً متکی بر گزاره های علمی باشد. بر این اساس برخی رژیمهای استبدادی از علم برای پیشبرد اهداف خود استفاده می کنند و تحقیقات تکنولوژیک و علمی را برای تقویت جایگاه حکومتهای استبدادی خود و از بین بردن بشریت به کار می گیرند.

*در اینجا دو بحث وجود دارد یکی اینکه خود آن علم مضر باشد و یا اینکه آن علم مضر نیست بلکه در راستای اهداف غیر انسانی به کار برده می شود. نظر شما چیست؟

بله! با شما کاملا موافق هستم. گاهی خود گزاره های علمی باید مورد قضاوت اخلاقی قرار گیرد. به این معنا که گاهی خود گزاره های علمی اخلاقاً نادرست هستند، اما گاهی گزاره های علمی به لحاظ اخلاقی مشکلی ندارند اما در راستای اهداف غیراخلاقی و غیرانسانی مورد استفاده قرار می گیرند.

برای نمونه علوم هسته ای از چنین قابلیتی برخوردار هستند. گزاره های علمی این علم می تواند در زمینه هایی غیر اخلاقی نباشد ولی استفاده از آن در تهیه بمب امری غیراخلاقی و غیرانسانی است.

انتهای پیام/