سند چشم‌انداز توسعه فاقد گزارشی درباره هنر و معماری اسلامی است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، محمدجواد مهدوی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره این عقیده که نظریه در حوزه هنر در تمدن اسلامی بیان نشده است، گفت: ما در حوزه معرفت شناسی اسلامی نظریه های بسیار مهمی داریم که همه ریشه در فرهنگ و مبانی هنر و معماری اسلام دارند. به طوری که با مراجعه به آیات و روایات و کتابهای مهم و ارکان فقه شیعه و مهمترین منابع کلیدی فرهنگ اسلامی متوجه می شویم که نظریه های بسیار ممتازی درباره زیبایی شناسی مبتنی بر اندیشه های اسلامی داریم و به قول بعضی از متفکران، ما زبان زیباشناسانه مبتنی بر قرآن مجید داریم که بسیار مهم، تأثیرگذار و راهگشا است.

ما نظریه های خیلی جدی در حوزه هنر اسلامی داریم

وی افزود: همه پایگاه های فکری برای خودشان تئوری ها، نظریه ها و خواستگاه هایی دارند که به نحوی هنر و معماری اسلامی را توضیح می دهد. ما نظریه های خیلی جدی در حوزه هنر اسلامی داریم. با مشاهده بناهای فاخر در حوزه معماری اسلامی، آثار هنر دینی و قرآنی را می بینیم که حاصل تئوری های مبتنی بر اندیشه های اسلامی است و اگر آنها نبودند ما چنین آثار فاخری را نمی توانستیم داشته باشیم. بهترین مساله برای اثبات یک شیء موجودیت آن است و هنر و معماری اسلامی هم حاصل تئوری های مبتنی بر اندیشه های اسلامی است.

مهدوی نژاد در پاسخ به این سوال که مبانی هنر اسلامی از کجا تغذیه می شوند، اضافه کرد: در ذات هر تمدنی ریشه های فکری وجود دارد که آن ریشه های فکری مشخصات اصلی تمدن و محصولات آن را به نمایش می گذراند. رابطه بین نظر و عمل، فاصله میان ریشه تمدنی و به کارگیری آن در عرصه عمل را توضیح می دهد.

اگر ما بخواهیم به هنر و معماری اسلامی بازگردیم، ارکان دینی و مفاهیم والای معنوی در اندیشه اسلامی وجود دارند که تغذیه کننده ارزش هایی است که در هنر و معماری ما تجلی پیدا کرده و مثال هایی از این نوع هم در هنر اسلامی فراوان است

وی بیان کرد: اگر ما بخواهیم به هنر و معماری اسلامی بازگردیم، ارکان دینی و مفاهیم والای معنوی در اندیشه اسلامی وجود دارند که تغذیه کننده ارزش هایی است که در هنر و معماری ما تجلی پیدا کرده و مثال هایی از این نوع هم در هنر اسلامی فراوان است. به گونه ای که آنچه که در اندیشه اسلامی وجود داشته در هنر و معماری اسلامی تجلی یافته است. مثلا نظریه تعالی که در عرفان و فرهنگ و عرفان و فقه وجود داشته و در هنرهای مختلف مانند معماری و نگارگری و کاشی کاری، مثال های فراوانی از آن دیده می شود.

این استاد دانشگاه افزود: هرچه که در فرهنگ اسلامی ریشه ای داشته است می توان مثال های واضحی از آن  را در ورود به فرهنگ و معماری ما عنوان کرد. اگر به آثار هنری بنگریم به خوبی متوجه رابطه میان نظر و عمل می شویم. آنچه که در فرهنگ اسلامی بر روی آن حساسیت وجود داشته در مقام عمل هم آن حساسیت بر آن اعمال شده است مانند هنر صورت گری و شمایل نگاری.

مهدوی نژاد با اشاره به اینکه بعضی از افراد معتقدند که در هنر اسلامی هیچ نکته اسلامی وجود ندارد، گفت: به نظر من این عقیده ای بی مورد است. باید دید کسانی که چنین صحبت هایی می کنند دارای چه پایگاه فکری و هنری هستند. در حوزه هنرمندان کسی را ندیده ام که چنین نظری داشته باشد. هنرمندی که در این حوزه ها نظر بدهد برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است اما متاسفانه یا خوشبختانه افراد غیرمتخصص چنین سخنانی را می زدند. این عقاید برای دوره های اخیر نیست و همگی متفق هستند که مفهوم هنر و معماری اسلامی وجود دارد و دوباره می گویم که اثبات یک شیء مهم ترین مساله بر وجود آن است.

امروز در دانشگاه های معتبر جهان کرسی هنر و معماری اسلامی وجود دارد

وی اضافه کرد: امروز در دانشگاه های معتبر جهان کرسی هنر و معماری اسلامی وجود دارد و عده زیادی از محققان بر روی آن مطالعه می کنند. در حال حاضر با وجود دلایل مختلف می توانیم با صراحت بگوییم که مفهوم هنر و معماری اسلامی وجود دارد و برای هنرمندان و معماران هم شناخته شده است. البته بسیاری از مفاهیم فنی برای افراد ناآشنا با هنر اسلامی وجود دارد که باید آنها را با آثار آشنا کرد و به کلاس های دانشگاهی برد تا با این مفاهیم آشنا شوند. اغلب کسانی که چنین عقایدی دارند افراد بی اطلاعی هستند که با این آثار آشنا نیستند و یا حتی از کلمات دیگری به جای واژه اسلامی استفاده می کنند. اما آنچه که مهم است مدنظر قرار دادن مفهوم است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: همه افراد امروز بر وجود معماری و هنر اسلامی توافق نظر دارند اما نکته مهم موضوع معاصر سازی اندیشه هاست. باید به اینکه چگونه یک نظر می تواند تمدن ساز شود، پرداخته شود، زیرا در حدود ۳۰۰ سال است که به معاصرسازی توجهی نشده و افراد نسبت به آن احساس وظیفه نکرده اند. به همین علت نمی توان هنر اسلامی را به عرصه تمدن سازی وارد کرد بلکه اکنون باید برای معاصر سازی آن کمک کرد. مردم ما سالیانه میلیاردها دلار برای ساخت و مرمت منازل و شهر خود هزینه می کنند اما زمان زیادی برای اندیشیدن در معاصرسازی و استفاده از اندیشه های والا در دنیای امروز صرف نمی کنند.

در سند چشم انداز توسعه، گزارشی درباره تولید هنر و معماری اسلامی  وجود ندارد در این رابطه عده ای بیان می کنند که هنر و معماری اسلامی را می خواهیم ترویج بدهیم که این به شوخی علمی شباهت دارد

هنوز هنر و معماری اسلامی برای جامعه ما قابل استفاده نیست

مهدوی نژاد با بیان اینکه هنوز هنر و معماری اسلامی برای جامعه ما قابل استفاده نیست، گفت: هنر و معماری ما بروز نشده است مثلا خیلی از آیین نامه ها از حدود چهل سال پیش که نوشته شده اند، تغییر نکرده اند. امروز خیلی از نگارگری ها و معماری های ما اسلامی نیستند زیرا دانش آن مهیا نشده است و مانند این است که تکنولوژی علمی برای ما هنوز قابل استفاده نیست. مثلا درباره مسجدی که طراحی می شود نمی توان به راحتی عنوان معماری اسلامی را انتخاب کرد زیرا در این حوزه مطالعه نداریم.

رئیس سابق دانشکده معماری دانشگاه سوره افزود: بعضی از معماران ما به دلیل عدم آگاهی و اطلاعات ضعیف تر کمتر می توانند در حوزه هنر و معماری نظر دهند. به عنوان مثال در سند چشم انداز توسعه گزارشی درباره تولید هنر و معماری اسلامی وجود ندارد. در این رابطه عده ای بیان می کنند که هنر و معماری اسلامی را می خواهیم ترویج دهیم؛ این اظهار نظر به شوخی علمی شباهت دارد. در اینجا باید پرسید که با کدام برنامه و چشم انداز این کار را می خواهید انجام دهید؟

وی در پایان سخنانش گفت: نهادهایی هم هستند که ادعاهایی این چنینی دارند که ما در مقابل از آنها می خواهیم که برنامه های خود را بیان کنند؟ ما باید سندهای راهگشا داشته باشیم که به ما برنامه بدهند. باید ببینیم کشورهای پیشرفته با معماری بومی خود چه برخوردی می کنند؟ ما چه در حوزه نهادهای قانونی و چه در حوزه مدارج قانونی در زمینه هنر و معماری اسلامی با مشکل مواجهه هستیم و تا زمانی که وضعیت به این شکل باشد اظهارنظرها وجاهت زیادی ندارند.  

انتهای پیام/