کتاب «علم و دین»، جست‌و‌جویی برای رسیدن به حقیقت دارد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، علم و دین دو جست‌و‌جو‌گر حقیقت اند که می کوشند گزاره هایی برای توضیح جهان و پدیده های آن بیابند. آفرینش جهان، کرامت انسان و اخلاق می توانند در مسلخ علم گرایی قربانی شوند، به نحوی که کیهان شناسی مفهوم خلقت را زیر سوال ببرد یا تکامل زیستی کرامت انسان را مورد چون و چرا قرار دهد و نهایتا اخلاق در فرآیندی روان شناختی به صیانت ذات اجتماعی فروکاسته شود.

به این ترتیب انسان معاصر که علم مهم ترین ویژگی وجودی و معرفتی اوست با این مساله مواجهه می شود که بالاخره کدام راه را باید برگزیند. جزئیات مباحث، حاصل اختلاف در محوری ترین گزاره هاست و این اختلافات چالش های اندیشه کل گرایانه ای است که جهان را به مثابه واحدی یکپارچه می بیند.

هیچ واقعیت علمی وجود ندارد که واقعیت از پیش تفسیرشده باشد. از سوی دیگر، اگر اعتقاد دینی واقعا درست نباشد به چیزی بیش از یک کنش وهمی برای کسب آرامش تخیلی نخواهد انجامید. علم و دین هر دو بخشهایی از تلاش گسترده بشر برای فهم درست اند. اگر علم، حاصل اندیشه انسان در مورد مواجهه غیرشخصی با جهان فیزیکی است، دین، حاصل مواجهه فراشخصی با واقعیت قدسی خداوند است.

علم و دین هر دو جست‌و‌جو‌گر حقیقت اند. بنابراین باید میان بینشهایی که درباره واقعیت ارائه می دهند هماهنگی وجود داشته باشد و به این ترتیب باید احترامی دوسویه میان این دو رشته برقرار باشد.

نویسنده در کتاب «علم و دین، در جست‌و‌جوی حقیقت» روش میانه ای را برای نوشتن به کار گرفته است. این کتاب مسائلی را پوشش می دهد که چالشی ترین مسائل مربوط به تعاملات عمیق علم و الهیات در دوران معاصر است و بر آن بینش های بنیادینی متمرکز است که به این مسائل مرتبط است.

این کتاب آن مفاهیم مرکزی را ارائه می دهد که برای یکی از مهم ترین حوزه های مطالعات تطبیقی دوران معاصر اساسی اند، مطالعاتی که در راستای جست و جویی وسیع برای فهم حقیقی شکل گرفته اند.

کتاب «علم و دین، در جست و جوی حقیقت» در چهار فصل به نگارش درآمده است. این چهار بخش به ترتیب عبارتند از: حقیقت و فهم، درس هایی از تاریخ، بینش هایی از علم، علم و الهیات در زمینه تعاملی.

در فصل اول کتاب به معنی و مفهوم علم و الهیات پرداخته شده است و تدبیر عقلانی را تعریف می کند. نویسنده در بخشی از این فصل آورده است: «هم علم تجربی و هم الهیات برای کشف واقعیت از مدل هایی استفاده کرده اند که بینش هایی درباره امور جزیی به دست می دهند. یک مدل مبتنی بر تصویری از واقعیت با بازتولید ویژگی های خاصی است که ظاهرا می تواند مساله ای جزیی را حل و فصل کند بی آنکه مدعی ارائه فهمی کاملا الهیاتی و کافی از سرشت پیچیده واقعیت باشد. مدل ها نه فهم کامل از واقعیت، بلکه صرفا بینش های نسبتا ارزشمندی را عرضه می کنند.»

مولف در فصل دوم کتاب تعامل علم و الهیات را با بررسی دو رویداد تاریخی که تصور شایع، اهمیتی تقریبا اسطوره ای به آن داده است نشان می دهد. گالیله شخصیت مرکزی رویداد اول است که بی شک او یکی از چهره های بنیان گذار و بزرگ علم مدرن است که در پیوند تحلیل ریاضی و مشاهده تجربی برای یافتن فهم عمیق از سرشت جهان طبیعی پیشگام شد. شخصیت مرکزی رویداد اول چارلز داروین است که کتاب «در باب منشأ انواع» را منتشر کرد.

در فصل سوم کتاب بینش هایی از علم بیان می شود. در این فصل به فهم ما از تاریخ کیهان اشاره می شود و تکامل آن را بررسی می کند. همچنین در بخش دیگری به هشیاری و زندگی خودآگاهانه و به تبع آن توسعه علم اشاره می شود.

پوکینگهورن در بخشی از این فصل کتاب می نویسد: «فهم ما از تاریخ کیهان تا حد زیادی با کشفیات مهم پنجاه سال اخیر تثبیت شده است. پیشرفت های بزرگی در دقت مشاهدات ایجاد شده است که در تخمین فعلی عمر جهان (حدودا ۷/۱۳ میلیلارد سال) به نتیجه رسیده اند. جهان اولیه بسیار پر انرژی بود و تا مدتی انتقالات و تغییرات با سرعتی نفس گیر رخ دادند. یکی از مهم ترین یافته ها این است که تورم جهانی زمانی به وقوع پیوست که سن جهان فقط چیزی حدود  33- ( 10) ثانیه بود. این فرآیند یکی از سریع ترین اتساعات به سمت تحقق امری بود که فیزیک دانان تغییر فازی کیهان، یا نوعی جوشش فضا نامیدند.»

 در فصل پایانی کتاب با عنوان «علم و الهیات در زمینه تعاملی» به موضوعاتی درباره خلقت، مشیت الهی، معجزه، آخرت شناسی و وحی و کتاب مقدس پرداخته می شود. خواننده در پایان این بخش می داند که سوالاتی بیرون از گفت و گوی علم و الهیات، اما مرتبط با هر دوی الهیات طبیعی و الهیات طبیعت، در باب اصل و منشا اخلاق و ارزش های زیبایی شناختی وجود دارد.

در بخشی از این فصل آمده است: «الهیات طبیعی تلاش برای کسب فهم درباره خداوند از طریق کوشش استدلالی و بررسی کلی جهان است. جریان استدلالی الهیات طبیعی از ملاحظه نحوه وجود اشیاء آغاز می شود و به سمت این ادعا حرکت می کند که این نحوه وجود، انگیزه ای برای باور به وجود خالق الهی فراهم می آورد . در شیوه های قدیمی تر الهیات طبیعی تمایل به این بود که به زبان قوی تر برای «استدلال بر وجود خداوند» به کار گرفته شود اما لحن گفتمان مدرن به شکل واقع گرایانه تری فروتنانه تر است.»

کتاب «علم و دین؛ در جست‌و‌جوی حقیقت» نوشته جان پوکینگهورن با ترجمه میلاد نوری و رسول رسولی پور در ۱۳۳ صفحه به همت انتشارات حکمت به بهای ۱۵ هزار تومان منتشر شد.

انتهای پیام