کاربست اساطیری در قرآن کریم با باورهای عرفی ما در تضاد نیست

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، چهارمین هم‌اندیشی جایگاه مطالعات قرآنی در تحول علوم انسانی امروز ۲۶ بهمن با پنل «آسیب‌شناسی و ترجمه اصطلاحات در مطالعات میان‌رشته‌ای علوم انسانی» به کار خود پایان داد. در این بخش هادی رهنما، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، یحیی میرحسینی، عشو هیئت علمی دانشگاه میبد و زهرا محققیان عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی کردند.

واکاوی فرایند ترجمه اصطلاحات علمی به فارسی با تکیه بر ترجمه «نشانه‌شناسی تنشی»

رهنما، سخنران اول این پنل در آغاز سخنانش گفت: تنش به معنای دو زیر بعد فشاره و گستره است. واژه کم دردسر برای کاربردی tensive در مورد قرآن کریم تا زمان تدوین رساله بطی، قبضی – بسطی، کششی و اشتدادی بوده است. به نظرم امروز ترجمه نشانه‌شناسی التفاطی درست‌تر است.

وی افزود: باید پرسید در زبان فارسی جای تنش کجاست؟ تنش بیشتر در حوزه زبان فارسی در ذیل فیزیک مطرح می‌شود. دغدغه من این بود که نزدیک‌ترین مفهوم تنیدگی و بافتگی را در ترجمه ببینم.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تصریح کرد: ما در ترجمه از tension به سوی tensive رفته‌ایم و به تنشی رسیده‌ام، حال آنکه اگر از intend به مثابه زیر بعد آغاز می‌کردیم، به ترجمه‌های دیگری همچون التفاتی، قصدی و روی آوردی می‌رسیدیم.

رهنما با طرح این پرسش که آیا این گونه‌ دقت‌ها ضرورت دارد؟ گفت: واژه‌ها فقط برچسب آوایی یا نوشتاری یا صرفا بازنمود چیزها در جهان نیستند، بلکه زمینه و سازنده تفکرند. ارتباط واژه‌ها و چیزها خود به خودی نیست، آنچنان ضرورت منطقی ندارد که قابل پیش‌بینی باشد. ما وارد زبان می‌شویم و نقش خود را در کاربرد واژه‌ها و تغییر آنها بازی می‌کنیم.

وی تصریح کرد: در حوزه زبان علم و اصطلاحات علمی واقعیت از جنس همین مشارکت در حیطه زبان علوم است. ما واژه ‌را خلق نمی‌کنیم، اما احساس می‌کنیم آن را خلق کرده‌ایم. ما بازی زبانی را تعریف کرده‌ایم، خیلی واژه‌ها به واسطه تجربه‌های جدید وارد زبان می‌شوند. در حوزه علم بر اساس گنجینه زبان فارسی واژه‌های جدید افزوده شده‌اند. واقعیت زبان ساز و کار زبان علم به وضوح زبان روزمره نیست.

رهنما در پایان گفت: واقعیت ساز و کار زبان علم، شاید به دلیل خودبسندگی بازی علم و دوری آن از ساحت تجربه، اغلب به وضوح و روشنی زبان عرفی نیست و چنین به نظر می‌رسد که در حوزه زبان علم و واژگان تخصصی، این ما هستیم که مفاهیم و ایده‌های علمی را «می‌‌سازیم» و واژه‌هایی برای بازنمود آن مفاهیم و ایده‌ها «خلق» یا «ابداع» می‌کنیم و البته برای ما که در بازی علم نقشی تعیین کننده و در فرآیند تولید فکر نداشته‌ایم و پیشتر مصرف کننده ایده‌ و بیان علمی بوده‌ایم، ترجمه اصطلاحات علمی، اغلب به مثابه انتقال امری بدیع، مستقل و به خود بسنده دریافت شده است.

اصطلاح‌شناسی بیان اساطیری در مطالعات ادبی قرآن کریم

در ادامه این نشست محققیان با عنوان «اصطلاح‌شناسی بیان اساطیری در مطالعات ادبی قرآن کریم» در آغاز سخنانش گفت: ما در دنیای امروز شاهد گسترش مرزهای علم هستیم. در دانش‌ اسطوره‌شناسی ما رویکردهای مختلفی را شاهد هستیم که در برخی مواقع مدعی راه‌حل‌هایی برای مشکلات بشر امروزند. از سوی دیگر هویت جامعه ما شکل گرفته از تفکرات و باورهای عرفی و ایدئولوژیک هستیم و بعضا ما اسطوره را برابر با خرافه می‌گیریم. فواید این بحث این است که نگرانی‌های عرف را ریشه‌یابی کنیم.

وی ادامه داد: یکی از اشکالات عمده در حوزه مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم، نبود اتفاق آرا بر سر استفاده از اصطلاحات این حوزه است. در این میان بیان اساطیری که یکی از شاخه‌های نقد ادبی محسوب می‌شود از چالش بیشتری نیز برخوردار است، چرا که این اصطلاح، گرچه در حوزه مباحث ادبی، اصطلاحی پذیرفته شده و مقبول است، اما در حوزه مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم، به دلیل ارتباط وثیق آن از یک سو با متن مقدس و از دیگر سو با مباحث اسطوره و اساطیر، حساسیت برانگیز تلقی می‌گردد و در بدو امر ممکن است چالش‌های بسیاری را در اذهان دین باوران ایجاد کند.

محققیان تصریح کرد: من بر آن بوده‌ام که در جهت بررسی اصطلاحات مربوط به حوزه مطالعات ادبی قرآن کریم و انگاره‌های اسطوره‌ایی موجود در این متن مقدس ابتدا به تعریف دقیق اصطلاح بیان اساطیری در میان عالمان علم ادبیات پرداخته و سپس تفاوت آن را با سایر مطالعات قرآنی مرتبط با اسطوه، بیان کند. در نهایت نیز تشتت اصطلاحات در این حوزه را بررسی کرده و مهم‌ترین مبانی و پیش‌فرض‌های لازم برای کاربست این روش ادبی در فهم قرآن کریم را بیان می‌کنیم.

وی افزود: رویکرد تطبیقی مقاله در شناخت بهتر حد و مرز اصطلاحات تعیین حوزه مورد مطالعه و کارکرد هر حوزه در هم پیام الهی و در نهایت جایگاه این‌گونه مطالعات در میان قرآن پژوهان و مفسران مفید خواهد بود و کاربست اساطیری در قرآن کریم با باورهای عرفی ما در تضاد نیست.

انتهای پیام/