به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر سیدحسین حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، یادداشتی با موضوع «چگونه یک مقاله نقد بنویسیم؟» نگاشته است که در ادامه از نظر می گذرد:
تعریف مقاله نقد پژوهشی
مقاله نقد پژوهشی، مقالهای علمی پژوهشی و مسئله محور است که با رعایت اصول و قواعد پژوهشیه تعریف شده در مجلات علمی پژوهشی، به نقد علمی یک «پارادایم علمی» یا یک «دیدگاه علمی» یا یک «نظریه علمی» یا یک «کتاب علمی» و یا یک «مقاله علمی» میپردازد.
بنابراین منظور از «مقاله نقد پژوهشی» در این مبحث، مقالات ریز و درشت ژورنالیستی نیست که در موضوعات مختلف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و غیره در روزنامهها و نشریات عمومی چاپ میشوند بلکه مقاله نقد پژوهشی، همان مقاله علمی پژوهشی با رعایت اصول و قواعد پژوهشی این مقالات است که در مجلههای علمی پژوهشی تعریف شده چاپ میشوند و البته به «نقد علمی» یکی از موارد پنجگانه فوق مبادرت میورزد.
در این یادداشت کوتاه، درصدد تبیین مولفههای ساختار تنظیمی مقاله نقد پژوهشی هستیم یعنی یک مقاله نقد پژوهشی، از لحاظ ساختار شکلی و محتوایی، بایستی دارای چه مولفههایی باشد؟ لذا بحث در خصوص ضرورت مقالات نقد علمی و نقش آن در مسئله تحول علوم انسانی و اهمیت مسئله نقد علمی در جامعه علمی امروز و نیز مفهوم و معنای نقد علمی (با تعریف خاص آن) را، به عنوان پیشفرض قلمداد کرده و همچنین به این پندار اشتباه عدهای که مقاله نقد و اصولا کار نقد علمی را امری پژوهشی ندانسته و به مسئله نقد علمی در محیطهای حوزوی و دانشگاهی، بهایی نمیدهند، نمیپردازیم.*
ساختار تنظیمی مقاله نقد پژوهشی
ساختار کلی یک مقاله نقد علمی پژوهشی مشتمل بر مؤلفههای یازدهگانه زیر است:
(۱) عنوان مقاله: کوتاه، گویا، دقیق و حاوی بیانی روشن از مسئله و محتوای مقاله به فارسی و انگلیسی.
(۲) مشخصات نویسنده: نام و نام خانوادگی، رتبه علمی و نشانی الکترونیکی همه نویسندگان.
(۳) چکیده: آینه اجمالی مقاله، شامل بیان مسئله، اهداف، روشها، چگونگی پژوهش و نتایج مهم پژوهش در حداکثر ۲۰۰ کلمه و در یک پاراگراف به فارسی و انگلیسی.
(۴) کلید واژه: نمایه موضوعی مقاله، شامل فهرستی از کلمات اختصاصی و تأکید شده در مقاله در حداکثر ۵ واژه به فارسی و انگلیسی.
(۵) مقدمه: شامل ضرورتها، زمینه، پیشینه، طرح بحث و تعریف مسئله، ادبیات و مفاهیم اساسی، معرفی اجمالی ساماندهی محتوای مقاله، روش و بیان اهداف پژوهش و جنبههای نوآوری.
(۶) متن اصلی:
الف- معرفی کلی اثر (اعم از کتاب یا مقاله یا نظریه یا دیدگاه یا پارادایم علمی) [حداکثر ۱ صفحه]: معرفی شناسنامهای و شکلی اثر، همراه با بیان اجمالی ویژگیها و توصیف محورهای اصلی و عناوین و فصول اثر و نیز زیستنامه مؤلف با بیان خصوصیات شخصیتی، فکری، علمی و شرایط فرهنگی و اجتماعی وی و نیز معرفی سایر آثار مهم مؤلف و آثار مرتبط وی با موضوع نقد. مناسب است به نقش اثر مؤلف درمیان سایر آثار او و نحوه انسجام سیر فکری وی نیز اشاره شود.
ب- نقد و تحلیل خاستگاه اثر [حداکثر ۲ صفحه]: معرفی موقعیت و رویکرد اثر برای به دست دادن ذهنیتی روشن درباره آن به خواننده.
در این بخش؛ به عوامل، زمینههای پیدایش اثر و خاستگاه علمی، فکری و اجتماعی اثر که فضای محیط شکلگیری آن را پدید آورده، توجه شده و مورد بررسی و نقد قرار میگیرد. مناسب است، به بستر زمان و مکان کتاب و جایگاه اثر درمیان سایر آثار مرتبط در حوزه تخصصی اشاره و نیز سیر تاریخی و شکلگیری آن معرفی و تحلیل شود.
ضمن معرفی سایر آثار مهم و مرتبط با این اثر و نیز مرتبط با موضوع نقد، بهتر است همراه با بیان واضح و مشخص ویژگیهای برتری این اثر بر دیگر آثار، اهمیت و نقش اثر در جایگاه دانش مربوط بیان شود.
چنانچه درخصوص این اثر، نقدهای دیگری در قالب کتاب یا مقاله وجود دارد، گزارش اجمالی آنها، ارائه و در اینباره اظهارنظر میشود. همچنین اشاره به زمینهها و پیشینه کارهای پژوهشی در موضوع مقاله میتواند اشتراک و اختلاف آنها را با مقاله نقد روشن کند.
ج- علت انتخاب اثر [در صورت لزوم]: با توجه به زمینه کتاب، علت انتخاب آن برای نقد توضیح داده شود؛ همچنین ناقد، ضمن تبیین انگیزه علمی و پژوهشی خود، به این سؤال پاسخ دهد که به چه دلیل علمی، این اثر را برای نقد برگزیده است؟
د- نقد شکلی اثر [حداکثر ۲ صفحه]: نقد و تحلیله «امتیازات و کاستیهای» شکلی و صوری اثر، مؤلفههای چهارگانه زیر را در بر میگیرد:
نقد و تحلیل درخصوص وضعیته بود یا نبود مؤلفههای چهاردهگانه جامعیت صوری اثر (مؤلفههای چهارده گانه جامعیت صوری اثر عبارتند از:
۱٫ پیشگفتار،
۲٫ بیان هدف اصلی اثر،
۳٫ مقدمه،
۴٫ فهرست مطالب،
۵٫ جدول و تصویر و نمودار و نقشه،
۶٫ اهداف درس،
۷٫ خلاصه فصول،
۸٫ جمعبندی (خلاصه کلی کتاب)،
۹٫ نتیجهگیری و پیشنهادها،
۱۰٫ تمرین و آزمونها (پرسشها)،
۱۱٫ معرفی منابع برای مطالعه در هر فصل،
۱۲٫ پیشنهاد پژوهش در هر فصل،
۱۳٫ انواع نمایه،
و ۱۴٫ کتابشناسی. البته پارهای از این موارد، مختص کتب درسی است.
نقد و تحلیل کیفیت چاپی و فنی اثر شامل:
۱٫ طرح جلد،
۲٫ حروف نگاری،
۳٫ صفحهآرایی،
۴٫ کیفیت چاپ،
۵٫ صحافی،
۶٫ قطع کتاب،
۷٫ اغلاط چاپی.
نقد و تحلیل نحوه رعایت قواعد عمومی نگارش و ویرایش.
نقد و تحلیل میزان روان و رسا بودن اثر .
تذکر اول: ضروری است در هر یک از محورهای چهارگانه فوق، به امتیازات (نقاط قوت) و کاستیهای (نقاط ضعف) اثر توجه شود.
تذکر دوم: در هر یک از محورهای چهارگانه فوق، ذکر نمونهها و مصادیق مشخص در اثر ضروری است.
هـ- نقد محتوایی اثر [در حداکثر ۱۳ صفحه]: نقد و تحلیله «امتیازات و کاستیهای» محتوایی و کیفی اثر، شامل مؤلفههای دهگانه زیر خواهد بود:
نقد درونساختاری، شامل دو بخش:
-۱ نقد و تحلیل میزان انسجام و نظم منطقی مطالب در کل اثر و بین فصول اصلی آن (تسلسل عناوین کلی اثر) و معرفی تناقضات احتمالی.
مناسب است در این قسمت، طرح و نظام فکری مؤلف برای تنظیم و تألیف اثر، تبیین و نظم اثر درقالب طرح و نقشه مؤلف، به دقت، تحلیل و نقد شود. همچنین در صورتیکه ناقد به نظم منطقی اثر، نقدی جدی دارد، حتیالامکان طرح جدیدی از بحث پیشنهاد کند.
-2نقد و تحلیل میزان انسجام و نظم منطقی مطالب در درون هر یک از فصول اثر (تسلسل عناوین جزئی و پیوند با نتیجه اثر) و معرفی تناقضات احتمالی.
نقد منابع اثر، شامل:
۱– نقد و تحلیل میزان اعتبار منابع از جهت علمی.
۲- نقد و تحلیل میزان کفایت منابع از جهت استفاده از منابع موجود و جدید.
-3نقد و تحلیل میزان دقت در استنادات و ارجاعات از جهت توجه به اصول منبعدهی علمی.
-4نقد و تحلیل کیفیت رعایت امانت در اثر از جهت استفاده از منابع با ذکر مأخذ آنها.
نقد وضعیت تحلیل و بررسی اثر ازجهت:
۱- توانایی و قدرت تجزیه و تحلیل و بررسی علمی «مسئله تحقیق».
۲- کیفیت تحلیل و بررسیها و مستدل و مستند بودن اثر.
۳- کیفیت نقد آراء، دیدگاهها و نظرهای رقیب.
۴- میزان رعایت بیطرفی علمی در تحلیلها و نبود سوگیریهای یکجانبه یا جانبداریهای غیرعلمی.
نقد و تحلیل میزان نوآوری و روزآمدی اثر، شامل:
۱- نحوه وجود نوآوری در اثر؛ اعم از طرح نظریه علمی جدید، یا ارائه ساختار علمی نو، یا به کارگیری ادبیات علمی روزآمد، یا طرح افقی نو، یا خلاقیت ویژه، یا تنظیم جدیدی از مباحث، یا طرح استدلال نو.
۲- بررسی و نقد میزان روزآمدی اطلاعات و دادههای اثر ازجهت ارجاع به منابع جدید، یا تکرارینبودن، یا کهنهنبودن اطلاعات، یا توجه به نیازهای روز.
نقد و تحلیل میزان هماهنگیهای محتوای علمی و پژوهشی اثر با اصول، مبانی و پیشفرضهای آن شامل دو بخش:
۱- بررسی و نقد میزان هماهنگی محتوا و نحوه تناسب با مبانیه مقبول و پیش فرضهای اثر. در این بخش، ضمن اشاره به بررسی و تحلیل مبانیه (فلسفی) حاکم بر یک نظریه و یا اصول پیشبینی و مؤثر بر دیدگاه اثر، میزان سازواریهای محتوای اثر با این اصول، بررسی و نقد میشود.
۲- بررسی و نقد میزان ارتباط و هماهنگی مفاد اثر با مبانی دینی و اسلامی و احیانا نقد چالشهای احتمالی مفاد اثر با این مبانی از زاویه نگاه ناقد.
نقد و تحلیل میزان انطباق و جامعیت اثر، شامل:
۱- بررسی و نقد میزان انطباق محتوای اثر با عنوان و فهرست آن.
۲- بررسی و نقد میزان جامعیت موضوعی و محتوایی اثر.
۳- بررسی و نقد میزان جامعیت اثر با توجه به اهداف درس مورد نظر، نحوه تطابق با سرفصلهای مصوب، و نیز تناسب تعداد صفحات با واحد درسی (این بند مختص کتب درسی دانشگاهی است).
۱- بررسی و نقد نحوه نسبت و ارتباط محتوای علمی اثر با فرهنگ و ارزشهای جامعه ایرانی- اسلامی کنونی.
۲- نقد و تحلیل نحوه پاسخگویی اثر به نیازهای علمی یا کاربردیای که در فضای کنونی جامعه ایرانی-اسلامی مطرح است.
در این قسمت، تأکید بر بررسی و نقد رابطه اثر با مقتضیات و «نیازهای روز جامعه ایرانی- اسلامی» و احیانا نقد چالشهای احتمالی با آن است.
نقد و تحلیل نحوه کاربرد اثر در برنامههای آموزشی ازجهت پیشنهاد آن برای استفاده در مقاطع و رشتههای درسی، شامل: ۱٫ عنوان درس، ۲٫ رشته تحصیلی، ۳٫ مقطع تحصیلی، ۴٫ دانشکده، ۵٫ نوع درس، ۶٫ وضعیت درس.
– تذکر اول: ضروری است در هر یک از محورهای دهگانه فوق، به امتیازات (نقاط قوت) و کاستیهای (نقاط ضعف) اثر توجه شود.
– تذکر دوم: در هر یک از محورهای دهگانه فوق، ذکر نمونهها و مصادیق مشخص در اثر ضروری است.
و نقد و تحلیل جایگاه اثر [حداکثر ۳ صفحه]: در این بخش، یک اثر علمی از جهت مباحث روششناختی، نقد میشود؛ چهارچوب نظری و روششناختی اثر، تناقضهای روشی متن، و تطابق روششناختی اثر با موضوع و شیوه طرح آن، ازجمله این مسائل است.
در همین راستا، مناسب است تأملات منتقدانه درخصوص ارزیابی نهایی محتوایی و ساختاری اثر نیز بیان شود. در صورت لزوم، موضوعات اصلی و کانونی اثر، مبانی فلسفی و روششناختی، نظریه مطرح در اثر، اصول و پیشفرضهای حاکم، شیوه استدلالی و منطق حاکم بر اثر و آثار و دستاوردهای نظریه مطرح، مورد نظر نهایی قرار میگیرد.
مناسب است در این قسمت، ضمن اشاره به پرسشهای اصلی کتاب، با توجه به پنج مؤلفه پیشین در «متن اصلی» مقاله نقد (یعنی معرفی اثر، نقد خاستگاه، علت انتخاب، نقد شکلی و نقد محتوایی)، همچنین به ارزیابی و نقد نهایی اثر، بهویژه از زاویه مباحث روششناختی و بررسی و تحلیل مبانی و پیشفرضها نیز پرداخته شود.
(۷) نتیجهگیری: شامل بیان خلاصه ادعا، فشرده بحث و نتایج و یافتههای تحقیق.
مناسب است به استمرار رویکرد آثار و نتایج علمی اثر در تتبعات صاحبنظران بعدی نیز توجه شود.
(۸) پیشنهادهای کاربردی: ارائه راهکارها و پیشنهادهای مشخص کاربردی براساس مفاد مقاله.
در این قسمت مناسب است به توضیح و ارائه پیشنهادهایی درباب بومیسازی اثر (در فرض امکان) مبادرت شود.
(۹) پینوشتها: (در صورت لزوم(
در این قسمت، توضیحات فرعی و تکمیلی، در پینوشت (انتهای مقاله و قبل از منابع) آورده میشود.
(۱۰) سپاسگزاری: (در صورت لزوم(
(۱۱) منابع: شامل اطلاعات کتابشناختی منابع به تفکیک زبان (فارسی، عربی و انگلیسی) و براساس ترتیب حروف الفبایی نام خانوداگی نویسندگان در انتهای مقاله.
یادآوری:
در پایان، توجه به چند تذکر لازم است:
۱- در یک مقاله نقد علمی پژوهشی، بسیار ضروری است که در همه موارد یاد شده، نقد و تحلیلها، ناظر به وضعیت اثره مورد نقد باشد نه آنکه صرفا نظرها و دیدگاههای ناقد تبیین شود. به عبارتی، به بهانه نقد اثر، نباید تنها به تبیین و تحلیل کلام، نظریه و اعلام مواضع خود پرداخت.
همچنین محتوای مقاله نقد نبایستی فراتر از ادعای نویسنده اثر (مورد نقد) باشد و لذا ضمن تأکید به تمرکز بر ادعای اثر، از طرح مسائل حاشیهای و خارج از موضوع اثر پرهیز شود.
۱- در بخشهای نقد شکلی و نقد محتوایی، ذکر نمونهها و مصادیقه مشخص در اثر، ضروری است.
۲- مناسب است نویسنده مقاله نقد در نحوه ارائه مفاد و مطالب خود در «متن اصلی» (مقاله نقد)، به این موارد توجه کند: بحث و بررسی مسائل، تبیین و تحلیل آراء و دیدگاهها، بیان ادله و مستندات، نگاه نقادانه به مسائل، ارائه تحلیلها و یافتههای جدید، همراه با نظم منطقی و انسجام محتوایی در ارائه مطالب، طبقه بندی دقیق، تیتربندی و شمارهگذاری مباحث (عناوین مقاله از عنوان مقدمه تا عنوان نتیجهگیری، با شمارهگذاری، مرتب و متمایز شود)، اشاره به مبانی و پیشفرضهای بحث، امانتداری در نقل قولها، رعایت اصول منبعدهی علمی و ارجاعات، طبق شیوهنامه نشریههای علمی پژوهشی.
۳- در مقاله نقد علمی پژوهشی، بایستی مسائل و محتوای اثر درقالب مؤلفههای ششگانه «متن اصلی» (معرفی اثر، نقد خاستگاه، علت انتخاب، نقد شکلی، نقد محتوایی، نقد جایگاه)، به تحلیل و نقد گذاشته شود و لذا صرف توضیح یا تبیین یا تشریح عناوین و سرفصلهای یک اثر را نمیتوان مقاله نقد علمی پژوهشی نامید. بدین سان نقد، با تفصیل و تفسیر فصول یک اثر برابر نیست.
ازمیان مؤلفههای ششگانه «متن اصلیه» مقاله نقد، بخش «نقد محتواییه» اثر، اهمیت زیادی دارد و از این رو بایستی نظر علمی و تحلیلی و بهویژه منتقدانه در خصوص ادعاها، تحلیلها، استدلالها، مستندات، مبانی، پیشفرضها و نتیجهگیریهای اثر، با رعایت آداب و اصول علمی، دقیقاً بیان شده و از «کلیگویی»، «مبهمگویی» و «تبیین و تشریح صرف» جدا پرهیز شود.
۱- ضروری است در مقاله نقد، با رعایت کامل آداب اخلاقی نقده علمی، از هر گونه درشتگویی و عبارات کنایهآمیز خطاب به مؤلف اثر، پرهیز و به جای آن در چهارچوب ساختار تنظیمی، به نقد علمی اثر پرداخته شود.
در مقاله نقد؛ تمجید، تحسین، و تعریف بیش از حد از نویسنده اثر (که نشاندهنده نوعی جانبداری یکطرفه ناقد از نویسنده است)، پسندیده نیست.
۱- درخصوص نقد آثار ترجمهای؛ تنها به کیفیت ترجمه و ابعاد راستی و ناراستی آن بسنده نشود، بلکه محتوای علمی و درونی اثر نیز به دقت، نقد و تحلیل شود.
۲- در یک مقاله نقد علمی پژوهشی، وجود مواردی که با علامت * در نمودار ساختار تنظیمی مقاله نقد (در ص۴) مشخص شده، ضروری است.
پیرامون مسئله نقد، مفهوم نقد علمی و مطالعات نقد پژوهی به منابع زیر مراجعه کنید:
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) برنامهها، اهداف و رویکردهای شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین وآیت اللهی، حمید رضا(۱۳۹۰) نقد و بررسی کتابهای علوم انسانی در دو سطح ملی و جهانی تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۴) نقد در تراز جهانی، دوجلدی، تهران ، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) از علم دینی تا توسعه فرهنگی در کرسیهای نظریهپردازی، تهران، انتشارات جامعه شناسان.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) نگاه طبیعی به عرفان، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون وبرنامههای علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهاردهم، شماره ۳۱.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۴) بایستههای ترسیم و تحلیل منطقی نظام فضایل و رذایل اخلاقی، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پانزدهم، شماره ۳۷.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۵) عرفان منطقی یا منطق عرفانی، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره ۱۶ ،شماره ۴۰.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۶) تربیت فطری در اسارت تربیت رسمی، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفدهم ، شماره ۶ .
حسینی، سید حسین(۱۳۹۶) آسیب شناسی نقد متون در علوم انسانی، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفدهم، شماره ۲.
حسینی، سید حسین و شهابی،روح الله(۱۳۹۷) علوم انسانی در ایران؛ وضعیت کنونی و راهکارهای ارتقاء آن با بهره گیری از الگوی SWOT ، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هجدهم، شماره۱.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) تحلیل الگوی مفهوم نقد علمی، دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای عقلی نوین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره ۳.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۳) نقد و تحلیل مقاله نظام تعلیم و تربیت، مجله نامه علوم انسانی،شماره ۱۲، پائیز۱۳۸۴+ مجله معرفت، شماره ۸۱، سال سیزدهم، شماره ۶.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۰) سنت، غرب و غربت، کرمان، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۸) نسبت آزاداندیشی و نقداندیشی، نشریه کرسی اندیشه، شماره ۸.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۸) نقدنقد؛ آداب، اصول و معیارهای نقد یک نظریه، نشریه کرسی اندیشه، شماره۸.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۹) فلسفه نقد (گزارش علمی)، نشریه کرسی اندیشه، شماره ۹.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۹) نقد و پژوهشگری، نشریه کرسی اندیشه، شماره ۹.
حسینی، سید حسین و هاشمی،سید ضیاء(۱۳۹۰) شیوه نامه نقد و تحلیل آثار و کتب در تراز جهانی، تهران، شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) نقد به مثابه یک ضرورت انسانی، مقدمه نقدنامههای تخصصی گروههای شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۶) منظومه نقد پژوهی، فصلنامه کلام، فلسفه و عرفان، سال ۴، شماره ۱۵ و ۱۶.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) پیشزمینههای متافیزیکی نقد (وعده چاپ).
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) نسبت تفکر خلاق و تفکر نقاد با تحول علوم انسانی(وعده چاپ.(
حسینی، سید حسین(۱۳۸۴) نظام نامه، همایش ملی تحلیل و تنظیم نظام علوم تربیتی، مشهد، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۸) سامانه پژوهش، کتاب و نقد، همایش تخصصی کتاب، پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران، دانشگاه شهید باهنر.
Hosseini, Sayyed Hossein, Review studies system, International Journal of Review in Life sciences, Volume 4, Issue 8, Aug 2014 ISSN 2231-2930 (ISI) p55-58.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۵) نقد همراه با طرح؛ لازمه پدیداری تولید علم، نشریه کرسی اندیشه، سال اول،شماره ۳.
حسینی، سید حسین(۱۳۸۶) ما آداب نقد را نمیدانیم، مصاحبه علمی پیرامون کرسی های نظریه پردازی، نشریه نگاه نو، شماره ۲۴.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) شبکه اجتماعی نقد، مصاحبه علمی، روزنامه مردم امروز، شماره ۵.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) ترویج جریان نقد؛ راه حل گرههای کور جامعه علمی، مصاحبه علمی، خبرگزاری مهر، شناسه خبر ۷۰۳.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۳) منظومه نقدپژوهی، مصاحبه علمی، خبرگزاری مهر، شناسه خبر ۲۴۶۶۴۱۰.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۴) مؤلفههای کرسیهای آزاد اندیشی، متن یادداشت علمی، روزنامه همشهری، شماره ۶۵۷۵ .
حسینی، سید حسین(۱۳۹۴) ضرورت تولید متون علوم انسانی با نگاه نقادانه، خبرگزاری بسیج،کد خبر ۸۵۳۵۳۵۵ .
حسینی، سید حسین(۱۳۹۴) نقد، مقدمه تحول، خبرگزاری آنا، شنبه ۲۳ دی ۱۳۹۶، کد خبر ۳۳۵۷۳۵.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) نقد فلسفی؛ لحظههای ابدی، یادداشت علمی، صفحه اندیشه فرهیختگان، شماره ۲۵۲۵.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۰) متد نقد کتاب در حوزه علوم انسانی، کارگاه پژوهشی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۷) نقد به مثابه فلسفه (وعده چاپ).
حسینی، سید حسین( ۱۳۹۲)، نهضت تولید علم وکرسیهای نظریهپردازی، تهران، انتشارات آوای نور.
حسینی، سید حسین (۱۳۹۲)، انقلاب دینی و ساختارهای اجتماعی، تهران، نشر علم.
حسینی، سید حسین(۱۳۹۲)، پرسشنامه نقد و بررسی متون و کتب علوم انسانی، کارگاه پژوهشی متد نقد کتاب.
انتهای پیام/