پیش‌شرط‌های تحول علوم

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، یکی از مهمترین انگیزه هایی که می تواند رهپویان علم و دانش را در مسیر رسیدن به اهداف والایشان یاری رساند، پی بردن به اهمیت کاری است که انجام می دهند، اینکه مطالعات و پژوهش هایشان چه قدر می تواند در جامعه مهم و حیاتی باشد، مساله ای است که سبب می شود تا با دقتی دوچندان نسبت به حوزه مطالعاتی که در آن مشغول هستند به تحقیق بپردازند.

اما این مساله یک روی سکه است. روی دیگر سکه اساتیدی اند که تلاش می کنند در میدان پیشرفت علمی کشور، دانشجویان خود را راهبر و راهنما باشند و بتوانند به بهترین شیوه اندیشه و فکر را به آنان منتقل کنند و به ویژه اگر این استادان خود از دغدغه مندان تحول در ساحت علم به خصوص در عرصه علوم انسانی باشند، در این صورت شاهد تعامل فزاینده ای میان استاد و دانشجو خواهیم بود که محیط علمی پویایی را رقم می زند.

از این رو، بر آن شدیم با توجه به اهمیت مسائل مذکور، موضوع تحول علوم انسانی و نقش استادان در رابطه با این مساله را با دو تن از استادان حوزه و دانشگاه به گفت وگو بگذاریم. در ادامه حاصل نظرات حجت الاسلام دکتر احمد جهان بزرگی و حجت الاسلام محمد جواد رودگر را می خوانید:

حجت الاسلام دکتر احمد جهان بزرگی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه جهت گیری در علوم انسانی مهمترین و اولین مساله محسوب می شود، گفت: این موضوع از آن جهت اهمیت پیدا می کند که اساساً جهت گیری ها هستند که مکاتب را رقم می زنند.

وی ادامه داد: برای مثال اگر در فضای مکتب لیبرالیستی قرار بگیریم که جنبه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما را رقم بزند، مسلماً جهت گیری ها نیز لیبرالیستی خواهد شد. بنابراین، جهت گیری اهمیت دارد چون مکتب را رقم می زند و مکتب اهمیت دارد به این دلیل که کلیت رفتار ما را در گستره های مختلف شکل می دهد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: این مسائل در عرصه علوم انسانی نیز تاثیر بسزایی دارد، ما در علوم انسانی سه پارامتر را می توانیم در نظر بگیریم که این سه می توانند نقش اساسی را در علوم انسانی ایفا کنند، یکی نقش اساتید، دیگری نقش کتاب و در نهایت نقش دانشجویان یا دانش پژوهان است. در میان این سه مقوله نقش استادان در علوم انسانی بسیار مهم است چرا که آنها هستند که در آن جهت گیری کلی مکتبی می توانند کتاب ها و دانشجویان و دانش پژوهان را جهت دهند.

جهان بزرگی اظهار کرد: اگر استادان جامعه اسلامی، هماهنگ با جهت گیری فرهنگیِ حاکم باشند مسلما نقش بسیار اساسی را در مکتب سازی خواهند داشت، اگرچه برخی نقش کتاب و نوشتار را مهمتر جلوه می دهند اما بر اساس تجربه سی و چند ساله خود می بینیم که اتفاقا نقش استادان بسیار مهمتر است و این مهم را کشورهای سلطه و افراد وابسته به آنها به خوبی متوجه شده اند.

این پژوهشگر ابراز کرد: ما هر چند دانشجوهای نخبه و خوبی را جذب کنیم ولی آنها را به دست افراد و استادانی بسپاریم که جهت گیری هایشان، همسو با جهت گیری های فرهنگ اسلامی و مکتب اسلام نباشد زحمات مان به جایی نمی رسد چرا که این استادان آنها را طوری تربیت می کنند که جهت گیری های خاص آنها را دنبال کنند و همان علوم انسانی را به دانشجو منتقل می کنند که وابسته به مکاتب لیبرالیستی و سوسیالیستی است.

این استاد حوزه و و دانشگاه با تاکید بر اینکه تمام این مسائل حکایت از اهمیت نسبت نقش استاد و دانشجو دارد، گفت: نسبت استاد به دو مقوله مکتب و متن و نوشتار، ارجحیت دارد. باز هم استاد در سیر آموزش علوم انسانی نسبت به این دو برتری پیدا می کند، چنان که جمهوری اسلامی در آغازین روزهای تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی سازمانی عریض و طویل را با عنوان «سازمان سمت» به وجود دارد، برای این که پژوهش ها و متون کتب درسی را اسلامی کند ولی متاسفانه متون را به افرادی سپرد که آنها استادان سابق دانشگاه ها بودند و همان جهت گیری های علوم انسانی لیبرالستی، کمونیستی و سوسیالیستی را داشتند و بعضا سعی کردند در کتاب ها نشر دهند و این سازمان بدون توجه همین متون را در اختیار جامعه دانشگاهی قرار داد!

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: لذا متونی که خودشان می پسندیدند را به دانشجو ارائه می کردند. برای همین اگر بخواهیم دانشگاه های ما یا محافل علمی و مطالعاتی ما در حوزه علوم انسانی به سمت اسلامی شدن برود نه جذب دانشجوی نخبه ارزشی و نه متون را اصلاح کردن، موثر خواهد بود بلکه آن استاد است که وقتی جهت گیری اش جهت گیری سالم باشد دانشجو و دانشگاه را به سمت تکامل و اسلامی شدن و اسلامی بودن می برد.

ماهیت علمی علوم انسانی باید کاملا حفظ شود

همچنین حجت الاسلام محمدجواد رودگر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز با بیان اینکه تحول در علوم انسانی به معنای یک کار علمی، تخصصی و اجتهادی است، اظهار کرد: با این وجود چنین نیست که از حوزه های جانبی مانند گستره های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی منفک و مستقل باشد.

وی ادامه داد: با توجه به این ارتباط و تعاملی که عنوان شد، باید به علوم انسانی توجهی خاص داشته باشیم یعنی ماهیت علمی آن را کاملاً حفظ کرده و روند تحول در این عرصه را به دست متخصصان و دانشمندان این حوزه بسپاریم، نگذاریم که حوزه اسلامی سازی و تولید علوم انسانی اسلامی، حوزه ای عُرفی و عوامانه شود و هر کسی بتواند در این عرصه و ساحت عرض اندام کند.

رودگر گفت: از این جهت که در راستای اسلامی سازی این علوم، جنبه های بینارشته ای مطرح می شود باید متخصصان هر کدام از این رشته ها و عالمان دین و حوزویان فعالیت های علمی چندجانبه ای را انجام داده و نشست های مشترک علمی داشته باشند تا یک تلقی درست و تفاهم ذهنی و زبانی میان شان ایجاد شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: می خواهم بگویم که مساله کاملا علمی و تخصصی و بینارشته ای است، از سوی دیگر جامعه نیاز به این دارد، که به لحاظ فرهنگی پذیرش برای این تحول بزرگ علمی را داشته باشد و اینجاست که باید گفتمان سازی کرد، یعنی گفتمانِ اسلامی سازی علوم و تولید علوم انسانی اسلامی باید به تدریج در متن جامعه و در متن میانه جامعه دانشگاهی و البته در متن جامعه به معنای عام کلمه ایجاد شود.

این پژوهشگر تصریح کرد: از جهت دیگر علم ما منهای سیاست نیست، علوم انسانی منهای سیاست نداریم، اقتصاد منهای سیاست، حقوق منهای سیاست نمی شود، بنابراین، باید گفتمان سازی صورت گیرد.

وی در بخش دیگری از مباحث خود بیان کرد: یکی از مشکلاتی که در روند تحول و اسلامی سازی علوم انسانی وجود دارد این است که برخی در چنبره غرب زدگی گرفتار شده اند، علم ترجمه شده را که در قالب کتاب های نیم قرن قبل در حوزه علوم انسانی مطرح شده را ترجمه می کنند و یک حالت خودباختگی در این افراد وجود دارد و می گویند علوم انسانی همان است که غربی ها گفته اند. آنها اصلا تصور درستی از اسلامی شدن و اسلامی کردن علوم انسانی ندارند و اندیشه غلط خود را رواج می دهند.

رودگر یادآور شد: از سوی دیگر کسانی هستند که باورمند به تحول و اسلامی کردن علوم انسانی هستند. افرادی که جهاد علمی را در مقام عمل به منصه ظهور رسانده اند و به دور از هر گونه جوسازی های مختلفی که منبعث از اندیشه وارداتی و بعضاً دیدگاه های سیاسی است به کار علمی می پردازند.

انتهای پیام/