پرورش تفکر نقاد مبنای قرآنی نهضت علمی امام باقر(ع)

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، حجت‌الله جودکی، پژوهشگر تاریخ اسلام ضمن انتقاد از تصورات نادرستی که برخی افراد بر پایه احساسات خود تولید می‌کنند و به اهل بیت(ع) نسبت می‌دهند، اولین قدم در راه معرفت امام را کنار زدن پیشداوری‌ها دانست و عنوان کرد: این شخصیت‌های تاریخی وجود مستقلی داشتند و طبیعتا کار‌های بزرگی انجام دادند که به نام مبارکشان ثبت شده است، اما ما گاهی اوقات به جای آن‌ها شخصیت‌های دیگری در ذهنمان تولید می‌دهیم و به آن‌ها نسبت می‌دهیم که البته این دو با متناقض هستند. شاید ذهنیت من به عنوان یک پیرو باعث شده است یک همچنین ایده‌هایی را خلق کنم.

وی افزود: این روایات متناقض باعث می‌شود ما دیدگاه‌های بدی نسبت به این بزرگان پیدا کنیم. به عنوان مثال می‌گویند در جنگ بدر به توصیه اصحاب، پیامبر(ص) همه چاه‌های بدر را پر کرد تا دشمن از آن‌ها استفاده نکند. در مقابل، گفته می‌شود در جنگ صفین وقتی شریعه فرات در اختیار سپاهیان حضرت علی(ع) قرار گرفت، حضرت فرمان داد به سپاهیان دشمن هم آب دهید. این حرف‌های دوگانه تکلیف ما را روشن نمی‌کند. ما در خصوص شخصیت‌های تاریخی این‌گونه عمل کردیم و این کار خوبی نیست.

جودکی در انتقاد از شخصیت‌آفرینی در راه شناخت ائمه(ع) تصریح کرد: اهل بیت(ع) انسان بودند و خداوند در قرآن بر این معنا تأکید می‌کند. برخی از اهل بیت(ع) شخصیت‌هایی تصویر کرده‌اند که ساخته ذهن خودشان است. بسته به اینکه من چه نیازی داشته‌ام و چه احساسی داشته‌ام شخصیت‌آفرینی کرده‌ام. فکر می‌کنم اولین قدم در راه معرفی ائمه (ع) این است که این تصاویر را دور بریزیم و پیش‌داوری‌ها را کنار بگذاریم تا عظمت حقیقی آنان را بشناسیم. تمام احوالی که بر یک انسان مترتب می‌شود بر اهل بیت(ع) نیز مترتب می‌شود. غلوّ در خصوص ایشان نتایج ناخواسته‌ای به دنبال دارد که شخصیتشان را مخدوش می‌سازد.

وی افزود: این مطلب را به عنوان مقدمه عرض کردم. ما در مورد امام صادق(ع) می‌گوییم ایشان چهار هزار شاگرد داشته، اما نمی‌توانیم صدنفر از آن‌ها را نام ببریم. این غلو است و کاری از پیش نمی‌برد. ما باید این شخصیت‌ها را درست بشناسیم. وقتی درست شناختیم با قرآن مقایسه کنیم و نابسامانی‌هایی که به لحاظ ذهنی در راه شناخت ایشان ایجاد شده است را کنار بگذاریم. آنگاه ایشان را به مردم معرفی کنیم. آن موقع است که سخنان ما تأثیرگذار است و مردم آن‌ها را می‌پذیرند؛ چراکه نقیض ندارد. ما همه ساله در موقع تولد و شهادت این بزرگواران دست به این کار‌ها می‌زنیم و به نظر من نتیجه هم ندارد. اگر نتیجه داشت باید همان‌طور که ایشان اخلاق حسنه داشتند ما هم اخلاق حسنه پیدا می‌کردیم. این رفتار‌ها ناشی از آموزه‌های غلطی است که ما فرا گرفته‌ایم.

پژوهشگر تاریخ ضمن تأکید بر شکل‌گیری نهضت علمی توسط امام باقر(ع)، اساس این نهضت را تکیه بر فرمان قرآن کریم مبنی بر تمییز حق و باطل دانست و اظهار کرد: درست است که امام باقر (ع) نهضت علمی به وجود آوردند، ولی باید ابعاد آن را مشخص کرد. تمام امامان ما از یک چیز به نام قرآن پیروی کردند. دستور عام قرآن به همه انسان‌ها این است: «وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ؛ و چیزى را که بدان علم ندارى دنبال مکن» (اسراء/۳۶). این دستور در قرآن کریم به نحو دیگری هم تکرار شده است. ما در کنار معرفت علمی که اکتساب آن لازم است، معرفت ظنّی هم داریم که خداوند از آن نهی کرده است: «إِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا؛ در واقع گمان در [وصول به] حقیقت هیچ سودى نمى‌رساند» (نجم/۲۸(.

وی در ادامه اظهار کرد: اهل بیت(ع) در زمان خود تلاش زیادی کردند تا به مردم بفهمانند هر چیزی که می‌شنوید راحت نپذیرید و در آن دقت کنید. شاگردانی که تربیت کردند در همین راستا بود. ائمه(ع) می‌خواستند مردم را به لحاظ عملی و نظری به این مرحله برسانند. اینکه ما می‌گوییم ایشان شاگرد تربیت کرده‌اند یعنی این کار را کرده‌اند. مهم‌ترین شاخصه حیات امام باقر(ع) همین بود و بدین جهت لقب «باقر» به ایشان اطلاق می‌شود. ایشان توانست شکافنده میان راست و دروغ باشد. این مقام بسیار مهمی است.

انتهای پیام/