نظریه‌پردازی نباید به کالای تجاری تبدیل شود

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه از جمله مراکز علمی است که در حوزه برگزاری کرسی­ های ترویجی فعالیت ­ها و اقدامات مختلفی را انجام داده است و در این همین رابطه  گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین حسن آقانظری، ریاست پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شده است؛ که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

*جایگاه و اهمیت برگزاری کرسی­ های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره در حوزه علوم انسانی و معارف دینی را چگونه ارزیابی می­ کنید؟ و درباره ضرورت ورود پژوهشگاه به مباحث نظریه‌پردازی و نقادی کمی توضیح دهید.

اهمیت نظریه‌ پردازی از این‌جهت است که در حوزه علوم انسانی، کار تولیدی نظریه کمتر صورت گرفته چون علوم انسانی در کشور بیشتر وارداتی و محصول ترجمه است و زمانی که جامعه علمی متنی را به نام تألیف و ترجمه وارد سیستم آموزشی می‌کند و نقدی بر آن صورت نمی‌گیرد؛ دانشجو به‌ راحتی مباحث وارداتی را قبول می‌کند.
 پس از ورود به کار نیز می‌بینیم آن دانش‌آموخته علوم انسانی با آن محیط کاری هماهنگ نیست و نمی‌تواند منسجم رفتار کند؛ به‌ عبارت‌ دیگر آموخته‌ها در علوم انسانی که در دانشکده‌ها به آن پرداخت می‌شود، کمتر در محیط ‌های کاری مورداستفاده قرار می‌گیرد و این در حالی است که در رشته­ های فنی مهندسی و علوم پزشکی تولیدات علمی و نظریه‌ پردازی ما بیشتر بوده است.
از این منظر داعیه­ داران تحول علوم انسانی که می­ خواهند این علم را بومی­ سازی کنند باید دست‌ به‌ کار تولید نظریه شوند و بنده عقیده دارم ما توان این را داریم تا با استفاده از نیروهای انسانی و اساتید دانشمند، علوم انسانی خود را متحول کنیم تا با فرهنگ بومی هماهنگ شود.

البته هرچند ما می‌توانیم از زحمات علمی غربی استفاده کنیم اما این استفاده کردن نباید به این معنی باشد که  مفتون آن باشیم، بلکه می‌توانیم با نظریات علمی آشنایی پیداکرده و با نگاه نقادانه به بازسازی آن بپردازیم.
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز یکی از پژوهشگاه‌های مستقل و زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوریایران است که در زمینه های پژوهشی  در قالب ۱۱ گروه پژوهشی سازمان‌دهی شده که بر بازنگری و اسلامی سازی علوم انسانی متمرکز هستند.

اولین و مهم‌ ترین هدف پژوهشگاه، پژوهش این است که برایاهداف پژوهشی مواردی ازجمله نظریه‌ پردازی در حوزه مناسبات دین و علوم انسانی، نظریه‌ پردازی و توسعه مرزهای علوم اسلامی با رویکرد نوین، استخراج دیدگاه‌های اسلامی در موضوعات و مسائل علوم انسانی و بومی‌سازی علوم انسانی با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی موضوعات مشخص و معین شوند.

ما وظیفه ذاتی خودمان را بر اساس تحول علوم انسانی بر مبنای مبانی دینی تعریف می‌کنیم و تا کنون آثاری هم به جامعه علمی عرضه کردیم، ولی این را باید بگوییم که این راه احتیاج دارد به اینکه بسیاری از متخصصان و فرهیختگان و توانمندان در علوم انسانی سرمایه‌ گذاری کنند تا آنچه مطالبه مقام معظم رهبری است، به‌ صورت فراگیر شکل بگیرد.

*چالش­ ها و موانع موجود درزمینه بسط نظریه‌ پردازی و نقادی در محافل علمی و حوزوی را چه مواردی می­ دانید؟

در حوزه کرسی­ های نظریه­ پردازی اگر بخواهیم حرکت منظمی ایجاد کنیم، احتیاج داریم مراکزی که کرسی­ های ترویجی و مناظره برگزار می کنند، بیش ‌از پیش باهم هماهنگ باشند تا همکاری بین آن‌ها جهت تبادل‌نظر و انتقال تجربیات بیشتر شود.
 نباید این مراکز مانند حلقه­ های زنجیر جدا از هم و قطع‌شده حرکت کنند و ما باید فعالیت و حمایت بیشتری برای هدایت این مراکز انجام دهیم.

از طرف دیگر نظارت­ ها باید بیشتر باشد تا کیفیت کرسی­ های نظریه‌ پردازی پایین نیاید؛  یکی دیگر از مهم­ترین چالش­های پیش رو این است که مراقبت کنیم تا نظریه­ پردازی تبدیل به کالای تجاری نشود، یعنی اساتید صرفاً برای کسب امتیاز یا ارتقای رتبه به این مقولات وارد نشوند، بلکه دغدغه تحول داشته باشند.

هرچند برای این کار تدابیری ازجمله برگزاری جلسات پیش اجلاسیه با حضور اساتید داور و ناقد در نظر گرفته شده اما نحوه مدیریت  پشتیبانی از این کرسی­ ها نیز بسیار مهم است و مدیران مراکز علمی باید اهتمام بیشتری برای مهیاکردن فضای تضارب آرا فراهم کنند؛  به‌عنوان مثال در قم با وجود این همه طلاب و پژوهشگاه و مرکز علمی، تعداد کرسی ­ها کماکان به نقطه مطلوب نرسیده است.

 *پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تاکنون چند کرسی نظریه‌ پردازی و ترویجی برگزار کرده و چه اهدافی را در این زمینه ترسیم کرده است؟

از سال ۹۳ تاکنون بیش از ۶۳ کرسی ترویجی و نظریه‌ پردازی برگزار کرده‌ایم که محور نشست­ ها عمدتاً در رشته‌های اقتصاد، جامعه‌شناسی، مدیریت، علوم سیاسی، فلسفه و کلام، قرآن‌پژوهی، حقوق، تاریخ،‌ روان‌شناسی، علوم تربیتی و فلسفه علوم انسانی بوده ­اند.

ما به‌عنوان دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه کارمان را بر این محور متمرکز کردیم که درباره علوم انسانی چه راه‌حل علمی باید ارائه کرد. تاکنون هم بر همین بحث تحول و مطالعات علوم انسانی بر اساس مبانی دینی متمرکز بودیم و سمت‌ و سوی کرسی­ های نظریه‌ پردازی و ترویجی ما نیز همین مباحث هست. برای تشویق و حمایت از اساتید نیز چاپ مقالات و همچنین حمایت مالی به ازای هر کرسی ترویجی را تصویب و اجرا کرده ­ایم.

پایان پیام/