مهندسی صحیفه سجادیه برای تولید علم

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، حجت الاسلام والمسلمین علی محمد باقی، کارشناس مذهبی با اشاره به محتوا و جایگاه صحیفه سجادیه، اظهار کرد: نخستین مساله ای که در مورد ادعیه و به ویژه صحیفه سجادیه باید به آن توجه کنیم این است که این کتاب املای امام سجاد(ع) بر فرزندانشان امام باقر(ع) و زید بن علی است.

وی ادامه داد: صحیفه انشا نیست که امام(ع) فرموده باشند و راوی بیان کند تا بقیه بنویسند بلکه امام (ع) مستقیما بر فرزندشان امام باقر(ع) املا کردند تا ایشان نگارش کنند، بنابراین صحیفه سجادیه به صورت یک کتاب از امام سجاد(ع) به ما به ارث رسیده است.

باقی تصریح کرد: صحیفه سجادیه حدود هفتاد و پنج دعا داشته که از این تعداد بیست و یک دعا مفقود شده است و آنچه که ما در دست داریم تعداد پنجاه و چهار دعا است. به طور کلی دویست و هفتاد دعا از امام سجاد(ع) صادر شده که یکی از طولانی ترین آنها دعای ابوحمزه ثمالی است.

این محقق گفت: مساله دیگر در مورد صحیفه سجادیه آن است که این کتاب در زمانی صادر شد که شیعه در خفقان شدید اموی و مروانی قرار داشت. یزید وقتی به خلافت رسید سه جنایت بزرگ را مرتکب شد. سال اول امام حسین(ع) و یاران شان را شهید کرد و با این کار به شیعیان پیام داد که با امامان شما این گونه برخورد کردیم پس وای به حال باقی شما. از طرف دیگر یاری هم برای امام سجاد(ع) نمانده بود و حضرت(ع) فرمودند: «بعد از واقعه عاشورا بیست نفر آدمی که یار و همدل ما باشند، وجود ندارد.»، لذا امام(ع) صحیفه سجادیه را در اوج خفقانی که یزید ایجاد کرده بود به شیعه اعطا کردند.

باقی ابراز کرد: یزید در سال دوم خلافت اش کعبه را به منجنیق و آتش بست و سال بعد هم به مدینه حمله کرد و واقعه حره را رقم زد که در آن هزاران نفر کشته شدند. در واقعه حرّه تعداد قابل ملاحظه ای از صحابه پیامبر(ص) یعنی کسانی که پیامبر(ص) را دیده بودند، کشته شدند. بسیاری از آنها را در مسجدالنبی(ص) و روی قبر پیامبر اسلام(ص) سر بریدند و سه روز جان و مال و ناموس مردم بر سپاه یزید حلال شد، مسلم بن عقبه فرمانده سپاه یزید بود و از هیچ جنایتی فروگذاری نکرد.

وی ادامه داد: بعد از یزید نیز معاویه ثانی و بعد از مدتی مروان به خلافت رسید که مروان بغض شدید به اهل بیت(ع) داشت و می گفت: من چهل سال این بغض را در سینه مخفی کردم و اکنون می خواهم بروز دهم. بعد از مروان نیز پسرش عبدالملک مروان خلیفه مسلمین می شود که دوران او هم دوران سیاهی است.

جنایات بنی امیه علیه ائمه(ع)

باقی در ادامه تاکید کرد: مروان بیست و یک سال حکومت می کند و غالب عمر امام سجاد(ع) در دوره این شخص بی دین است؛ او به عنوان فقیه شناخته می شد اما وقتی که به حکومت رسید قرآن را برداشت و گفت: قرآن این آخرین ملاقات من با تو بود. او حجاج بن یوسف را می فرستد که کعبه را به منجنیق ببندد. همین عبدالملک مروان، حجاج را به حکومت کوفه منصوب می کند، حجاج که از جنایات اش هر چه تاریخ نوشته کم نوشته است. چنان که نقل شده دستور می داد وقت غذا خوردن جلوی من انسانی را ذبح کنید تا با دیدن دست و پا زدن او راحت تر غذا بخورم!!!

کارشناس مرکز تخصصی نماز اظهار کرد: در این شرایط خفقان اموی و مروانی که کل جامعه را فرا گرفته و اجازه نمی دهد که امام مردم را جمع کنند و در سایه کرسی درس و کلاس، درس معارفِ تشیع را بیان کنند، حضرت زین العابدین(ع) صحیفه سجادیه را ارائه می کنند.

وی گفت: امام سجاد(ع) تشخیص دادند که در این شرایط بهترین راه تبلیغ و دعوت مردم به اسلام ناب، دعا است لذا تمام معارف اهل بیت(ع) را در زبان دعا بیان می کنند تا حساسیتی از جانب دستگاه خلافت نباشد. در واقع اولا خفقان شدید حاکم بود و در در وهله دوم کسی نبود که سر کلاس درس و بحث امام سجاد(ع) بنشیند، بنابراین، حضرت(ع) در قالب دعا معارف ماندگار را به یادگار گذاشتند.

وی ادامه داد: به همین جهت امام سجاد(ع) در دعاها مکررا صلوات بر نبی اکرم(ص) می فرستند، این صلوات ها خط سیر تشیع و جهان اسلام را نشان می دهد و نبوت نبی اکرم(ص) را تثبیت می کند. در دعای مکارم اخلاق امام سجاد(ع) بر نام پیامبر(ص) صلوات می فرستند.

باقی با بیان اینکه کل صحیفه سجادیه و دعای مکارم اخلاق صرفا طرح فقه شیعه نبود، تاکید کرد: در واقع مباحث مربوط به احکام و امور عملی نبود که شیعه را در جهان اسلام گسترش داد بلکه آنچه که سبب گسترش آن شد عرفان شیعی و نوع نگرش به خدا، معاد و امور ماورایی و کشف و شهود و معارفی بود که انسان سالک باید داشته باشد تا به هدف خلقت اش برسد، این گونه بود که تشیع در عالم گسترش یافت.

کارشناس مرکز تخصصی نماز گفت: زمانی که نبی مکرم اسلام(ص) می خواستند مردم را به اسلام دعوت کنند از روز اول احکام را بیان نکردند بلکه اول دل ها را تسخیر کردند. حضرت(ص) در دل ها تاثیر گذاشتند و معارف اخلاقی و زیبای عرفانی اسلام را در حد فهم مردم بیان کردند و بعد گفتند که احکام چیست. دقیقا همین روش را امام سجاد(ع) به کار بردند و بعد گفتند که احکام چیست.

زمینه سازی های حضرت سجاد(ع) برای نهضت علمی صادقین

وی بیان کرد: امام سجاد(ع) برای مردمی که تقریبا همه از دین برگشته بودند از اول شروع به بیان معارف کردند با این تفاوت که امام سجاد(ع) یک سطح قوی تر و عمیق تر مباحث را بیان کردند چراکه مردم پیش زمینه داشتند. پس حضرت(ع) با صحیفه و دعای مکارم اخلاق آمدند و لطافت صحبت با خدا و عرفان اصیل شیعی و اسلامی را در جامعه تبیین کردند تا از این طریق مردم را جذب کنند. ثمره این رویکرد امام سجاد(ع) این بود که مردم در زمان امام محمدباقر(ع) و امام صادق(ع) سر کلاس فقه بنشینند.

باقی گفت: بنابراین آنچه به عنوان نهضت علمی در دوران امام باقر و امام صادق(ع) رقم خورد به گسترش اصول فقه و احکام شیعه انجامید، زمینه سازی هایش در دوران امام سجاد(ع) صورت گرفت، یعنی امام سجاد(ع) مقدمه ای را آماده کردند تا در نهایت در دوران امام صادق(ع) کلاس های چهار هزار نفری برگزار شود.

وی ادامه داد: یک زمان حتی بیست نفر هم دل شان با امام سجاد(ع) نیست و یک زمان چهار هزار نفر سر کلاس امام صادق(ع) حضور می یابند. بنابراین جایگاه حرکت امام سجاد(ع) و تاثیر آن در آینده را می بینیم که حضرت(ع) چگونه به وسیله دعا زمینه ساز شکل گیری یک نهضت علمی شد.

 این پژوهشگر با بیان اینکه اخلاق در فرهنگ های مختلف تعاریف گوناگونی دارد، افزود: اکنون غرب در مباحث اعتقادی سکوت اختیار کرده است. یک مسیحی با ورود به کلیسا با این جمله مواجه می شود که با ایمان وارد شوید؛ این جمله یعنی از تثلیث سوال نکنید و نپرسید چرا سه خدا داریم. بنابراین آنها توان پاسخ به مباحث اعتقادی را ندارند. حتی خود زردشتی ها زمانی که در مورد اهورا مزدا و اهریمن بحث می کنند توان پاسخ ندارند، چون دو خدایی محال است.

باقی با بیان اینکه غرب اگر قرار باشد با اعتقادات وارد صحنه شود، با شکست مواجه می شود، تاکید کرد: آنها با مساله احکام نیز همین کار را می کنند، بسیاری از احکام اضافه شده است برای مثال در دین یهود احکام سنگینی در مورد ازدواج و ذبح وجود دارد یا در مسیحیت آنقدر احکام ازدواج در کلیسا سخت است که افراد برای ثبت ازدواج شان به شهرداری می روند. این گونه است که غرب برای گسترش مکتب خود سراغ مباحث اخلاقی می رود چون در قواعد احکام شکست خورده اند.

امام سجاد(ع) قرن ها قبل از غرب مباحث حقوقی را مطرح کرده اند

وی تصریح کرد: در حوزه اخلاق نیز مباحثی طرح شد و بیشتر در مورد اخلاق اجتماعی و عرفی صحبت کردند و اینکه با هر شخصی چه برخوردی داشته باشیم. این در حالی است که مثلا در دعای مکارم اخلاق، یک اخلاق ثابت ترسیم می شود که همه جای دنیا این اخلاق پسندیده است. در صحیفه سجادیه نیز اینگونه است. در رساله حقوق امام سجاد(ع) نیز تماما مباحث مختلفی ارایه شده که امروز تازه در غرب مطرح شده است و بن مایه بسیاری از مباحث دانشگاهی شان قرار گرفته است.

کارشناس مرکز تخصصی نماز گفت: موضوع اخلاق نسبت به حیوانات و چگونگی برخورد با حیوانات را قرن ها قبل امام سجاد(ع) بیان فرمودند، اخلاقی که امام سجاد(ع) در صحیفه و دعای مکارم اخلاق بیان می کنند ثابت و محوری است که همه شاخص ها در آن بیان می شود.

وی ادامه داد: این ادعیه در حوزه مباحث فردی، اجتماعی، حقوق حیوانات، ارتباط جمعی با افراد، حتی حقوق ملائکه مباحثی را مطرح کرده است. در مورد اخلاق در خانواده، در مورد حقوق والدین و فرزندان به صورت جداگانه، در مورد حقق همسایگان و بسیاری از موارد دیگر که زمان بردار نیست و برای همه ادوار ثابت و مفید است. دعای مکارم اخلاق اوج اخلاق در صحیفه است.

باقی گفت: حوزه ای در بحث اخلاق نیست مگر آنکه ریشه در صحیفه سجادیه داشته باشد، حال تصور کنید که غربی ها بسیاری از این بیانات و اشارات امام سجاد(ع) را با حذف گوینده آن در مباحث خود ارایه کردند و این جملات که این مباحث گفته اهل بیت(ع) است را حذف کرده و متوسل به این ادعیه شدند و آنها را در قالب پژوهش های درسی ارایه کردند و اینگونه تحول در علوم را در ممالک خود رقم زدند.

این کارشناس مذهبی در پایان خاطرنشان کرد: اگر امروز علوم انسانی در غرب به پیشرفت و جایگاه والایی رسیده است حاصل مطالعات و گرته برداری اندیشمندان آنها از سخنان گوهربار ائمه اطهار(ع) است به ویژه مباحث اخلاقی که امام سجاد(ع) در تمامی ابعاد برایش مساله طرح کردند.

انتهای پیام/