منزلت زنان در دو برهه تمدنی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، معصومه مرادی آریان دانشجوی کارشناسی ارشد فقه سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در یادداشتی به منزلت زنان در دو برهه تمدنی پرداخته است:

۱٫ از جمله شبهات پیرامون اسلام این است که اسلام برای جایگاه اجتماعی زنان، شان ومنزلتی، قائل نبوده و با نگاه ابزاری خود به زن، فعالیت‎های او را تنها محدود و محصور به محیط محدودی چون خانه می‎داند. بلکه نه تنها برای او در ابعاد مختلف در صحنه اجتماع شان ومنزلت قائل نیست؛ بلکه همواره اسلام برای زنان مسلمان چون سدی محکم مانع رشد،حضور و نقش‎آفرینی او در عرصه‎های مختلف اجتماعی است. این نوشتار در صدد این برآمده تا در راستای پاسخگویی به این موضوع و روشن شدن صحت و یا عدم صحت این سخن، به عنوان نمونه‎ایی از عملکرد غرب درباره زنان نگاهی گذرا و اجمالی به تاریخ جایگاه زنان در جامعه امریکایی داشته باشد و آن را با شان و منزلت اجتماعی زنان در صدر اسلام مقایسه نماید.هر چند در نگاه ابتدایی مقایسه نمودن میان تاریخ جامعه امریکایی که، به سختی از چهار قرن، عبور می‎کند و تاریخ صدر اسلام که به بیش از ۱۴۰۰ سال می‎رسد غیرمنطقی به نظر می‎رسد؛ اما حتی با وجود چنین تفاوت زمانی نیز، با مقایسه گذرا شاهد پیشتازی و در یک نگاه بالاتر الگوپذیری از فرهنگ و دیدگاه اسلام در حوزه زنان برای تمامی حقیقت‎جویان فراهم خواهد بود.

۲٫ در دوره‎های اولیه تاریخ امریکا که بسیار متاثر از قوانین و عرف اجتماعی اروپا است، زنان تقریبا از هیچ شان و منزلت اجتماعی بر خوردار نبوده و تنها مردان بودند که چنین جایگاه و حقی را داشتند و از نظر افکار عمومی و عرف اجتماعی امریکا، زنان همچون بردگانی بودند که هرگز با مردان برابر نبوده و همیشه تحت نظارت پدران و شوهران خود بودند. از این رو بر اثر وجود چنین تفکراتی زنان همواره در معرض ستم‎های گوناگونی به دور از انصاف و عدالت بودند. ستمهایی که هرگونه حق مالکیتی را از زنان سلب نموده به شکلی که حتی توان تملک درآمد حاصل از تلاش خود را نداشتند و این اموال به تصاحب پدران وشوهران آنان در می‎آمد. از دیگر ستم‎های وارد بر زنان می‎توان به حق مردان در تنبیه زنان اشاره نمود. که نتیجه این رویکرد منجر به این شده بود که به کلی آنان را از هرگونه مداخله و نقش اجتماعی منع و محروم نموده و یگانه وظیفه او را در فرزندآوری به هر قیمتی حتی در شرایط نابسامان بهداشتی و پزشکی و وجود تهدید و خطر برای او، می‎دیدند.و از او در راستای بهره‎گیری جنسی و رسیدن به کامیابی و لذت خود استفاده می‎نمودند.

 این سختی نوع زندگی و حیات زنان در امریکا چنان بود که یک سال بعد از این که ۱۸ زن با کشتی می‎فلاور به امریکا آمدند، بعد از گذشت یک سال همگی از بین رفته و تنها ۳ الی ۴ نفر آنها زنده باقی ماندند. نابسامانی اجتماعی زنان، به حدی اسفناک است که زنی به نام آن هاچینسون،که مدعی بود می‎تواند کتاب مقدس را بخواند و بفهمد و مردم را موعظه می‎نمود مورد محاکمه قرار گرفت و او را از شهر خود بیرون کردند که او بعد از آن به رودآیلند رفت و به وسیله سرخ‎پوستان کشته شد.

۳٫ اما در نقطه مقابل این نگاه نازل و حقارت‎آمیز به زنان با دقت نظر در آموز‎های دین اسلام زن از جایگاه و یژه و موثر و برجسته‎ایی برخوردار است. نگاهی که در آن تنظیم روابط مرد و زن در کوچک‎ترین نهاد اجتماع یعنی خانواده بر اساس مودت و احترام متقابل بنا می‎شود. و برای حفظ شان و منزلت اجتماعی او در جامعه و دوری از هرگونه استفاده ابزاری جنسی از او در ارتباط با مردان آنان را به رعایت عفت و حیا و حجاب مصون‎ساز دعوت و سفارش می‎کند. و بدین وسیله او را از نگاه تحقیرآمیز و ابزاری رهایی می‎بخشد. در نگاه اسلام بالعکس تاریخ ابتدایی امریکا ـ که با نگاهی تبعیض‎آمیز جنسیتی حتی زنی چون آن هاچینسون را محاکمه می‎کند ـ ، زنان و مردان را در حرکت به سمت خدا و کمال جویی یکسان دانسته که این امر تا بدانجا ادامه دارد که کتاب آسمانی اسلام زنانی چون آسیه و مریم را به عنوان الگو‎های موفق در سیر و حرکت به سمت حضرت حق و داشتن کمالات معنوی واخلاقی معرفی می‎کند. در اسلام زنان برای کسب دانش و علم‎آموزی و رهایی از جهل و غفلت چون مردان آزاد بوده و این مهم در دین اسلام تا بدان جا مورد توجه و تاکید است که کسب دانش را بر تمامی زنان و مردان فارغ از هرگونه نگاه تبعیض‎آمیزی واجب می‎داند و می‎فرماید: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه».

 از طرفی بر خلاف رویکرد امریکاییان در رابطه با حق مالکیت زنان که پیشتر گذشت در اسلام، زنان علاوه بر اینکه تنها به منزله یک کالا که به ملکیت دیگران در بیاید نبودند، بلکه خود نیز چون مردان از حق مالکیت برخوردار بوده و او چون دیگران از حق ارث از اموال نزدیکان خود بهره‎مند بوده و به صراحت به عنوان یک دستورالعمل دائمی در قرآن امده است که «للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن».

۴٫ در آیین اسلام زنان با رعایت حریم حیاء و پاکدامنی و به دور از هرگونه خودنمایی و تظاهر از هیچ‎گونه فعالیت متناسب شان و جایگاه خود درعرصه‎های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محروم نبوده و در جامعه خود می‎تواند نقش‎آفرین باشند. در همین راستا می‎توان به فعالیت‎های اجتماعی و اقتصادی بانویی چون خدیجه علیها سلام اشاره نمود که از صاحبان بزرگترین مال التجاره زمانه خویش بود که پس از ظهور اسلام نیز به فعالیت‎های اقتصادی خود ادامه داد و همواره ثروت او پشتوانه‎ایی برای ترویج وتبلیغ و گسترش اسلام در شبه جزیره عربستان بود.

 این حمایت از حقوق و حضور اجتماعی زنان تا بدان جا بود که در صدر اسلام در زمانی که برخی، از خروج زنان از خانه‎ها منع می‎کردند پیامبر اسلام در نفی چنین اعمالی به زنان می‎فرمود: «همانا خداوند به شما زنان اجازه داده است که برای بر طرف کردن حوائج خود از منزلتان بیرون روید». از دیگر نمونه‎های نقش‎آفرینی زنان در عرصه‎‎های اجتماعی در صدر اسلام، خروج زنان در فتح مکه از خانه‎ها به جهت بیعت با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. همچنین می‎توان به نقش زنان در جنگ‎ها اشاره نمود که عده‎ایی از زنان همراه با برخی از همسران پیامبر اسلام هم چون مردان درجنگ‎ها حضور داشته و وظائفی چون آبرسانی به سپاه و درمان مجروحان را برعهده داشتند. و این عملکرد در آیین اسلام چنان برای زنان منزلت اجتماعی فراهم نموده بود که زنان نیز چون مردان به صورت فردی و گاه به عنوان نماینده جماعتی از زنان به حضور پیامبر(ص) رسیده و به راحتی سوالات و مشکلات خود را با او در میان می‎گذاشتند.

۵٫ اینها موارد محدودی از توجه اسلام به منزلت اجتماعی زنان است و قطعا با نگاهی دقیق و تفصیلی‎تر می‎توان به موارد بی‎شماری از تفاوت در نگاه تاریخی به منزلت اجتماعی زنان در این دو برهه تاریخی و تمدنی اشاره نمود که از رسالت این نوشتار خارج است. بنابراین بنابرآن چه که گذشت باید گفت برطبق آنچه که در آیین اسلام وجود دارد از ۱۴۰۰ سال پیش زنان با وجود ظلم‎ها و ستم‎هایی که در حق آنان چه پیش از ظهور اسلام و چه پس از آن روا داشته می‎شد همواره برای آنان منزلتی توام با کرامت مناسب با شخصیت و خصائص جنسیتی خویش قائل بوده و همواره با فرهنگ‎سازی و نزول و بیان فرامین و دستورات مترقی در جهت حفظ و ارتقا شان و منزلت زنان گام برداشته است. این در حالی است که دشمنان، جاهلان، غفلت‎زدگان ومرعوبان فرهنگ و تمدن غربی با تبلیغات سوء و قضاوت‎های جانبدارانه خویش و به بهانه دروغین بشردوستانه و حمایت از حقوق زنان همواره در صدد مخدوش کردن و وارونه جلوه دادن فرهنگ غنی اسلام هستند. فرهنگ و آیینی که به پشتوانه اتصال خود به وحی همواره در مقابل نگاه تبعیض‎آمیز و جنسیتی تمدن غرب همواره می‎درخشیده است و هم اکنون نیز با وجود تغییرات اجتماعی و سیاسی و فاصله‎ایی که به ظاهر ازتاریخ تمد نی خود گرفته است اندیشه مترقی اسلام، در مقابل نگاه‎های ابزاری و افراط و تفریط‎هایی که در معرفی وتعریف از زن مدرن در نگاه او وجود دارد می‎درخشد که شاهد آن گرایش‎های اسلامی زنان در غرب از جمله امریکاست.

انتهای پیام/