مدیریت متعارف امروز، پدیده‌ای آمریکایی است/ضعف مدیریت کلان

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، مهدی علیشیری عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) درباره ارتباط دانش مدیریت و دین اسلام گفت: در این ارتباط باید به این سوال جواب داده شود که خداوند پیامبران را فرستاد تا زندگی فردی اشخاص را رشد بدهد و یا نگاه اجتماعی هم در ادیان وجود داشته است؟ به طور واضح ما نگاه اجتماعی را در ادیان می توانیم مشاهده کنیم و این شامل شکل گیری حکومت توسط پیامبران مختلف و اداره امور مختلف بواسطه آنها می شود.

وی افزود: وقتی شارع اسلام برای گروه های اجتماعی برنامه داشته باشد لاجرم نیازمند مدیریت است. در آن صورت شاید این تفکر که مدیریت مساله ای مشترک با دین های مختلف است در حد یک ادعا باشد. در این صورت نمی توانیم ادعا کنیم که اسلام درباره مدیریت بحثی ندارد. کمااینکه وقتی وارد ادبیات دینی هم بشویم به وضوح می بینیم به شکل مستند درباره این موضوع صحبت می شود.

علیشیری اضافه کرد: مدیریت متعارف و آنچه که غربی ها اکنون آن را ترویج می کنند، پدیده ای کاملا آمریکایی است زیرا در آنجا شکل گرفته است. البته نمی توان ادعا کرد هرچه که آنجا شکل گرفته غلط است اما طبیعتا در اینجا هم ما مباحثی را داریم که در غرب به آنها پرداخته نمی شود یا میزان پردازش به آن کمتر است. وقتی چنین تعارضاتی بوجود می آید انتظار داریم که مدیریت به معنای اسلامی بیش از مدیریت به معنای غربی در کشور وجود داشته باشد.

ضعف مدیریت در سطح کلان

وی در ادامه با اشاره به ضعف مدیریت در سطح کلان گفت: برای تحلیل یک پدیده که دچار چه ضعف ها و قوت هایی است، باید مدل ذهنی از اینکه این پدیده قرار است چه کارهایی را انجام دهد، داشته باشیم. ما باید بدانیم مدیریت در جامعه چه آثاری باید داشته باشد؟ و کدام آثارش متجلی شده است؟ وقتی درباره مدیریت به معنای اسلامی صحبت می کنیم که درصدد است دغدغه های دینی را پیاده کند و خواسته هایش متفاوت از خواسته های غربی است، می توانیم مدیریت اسلامی را بررسی کنیم.

خیلی مواقع الگوی سیاست گذاری کشور ما با جامعه سکولار فرق چندانی ندارد و این به دلیل عدم اعتقاد افرادی که در چنین نظامی هستند، نیست بلکه به دلیل این است که به دانش مدیریت اسلامی که قرار است پاسخگوی نیازها باشد، پرداخته نشده است

وی اضافه کرد: مثلا چارچوب اداره جامعه اسلامی بر چهار مفهوم توحید، عدالت، کرامت انسانی و بیداری و بصیرت شکل گرفته است، اما اساسا چنین چارچوبی در کشور دنبال نمی شود. با توجه به اینکه جهت گیری های کلان توسط امام خمینی و مقام معظم رهبری مشخص شده اما در نظام اداری برای این مفاهیم ما بازاء نداریم. نظام اداری ما عدالت ستیز نیست اما این نظام با عدالت تنظیم نشده است و با تولید و افزایش حجم خدمات و … تنظیم می شود.

وی ادامه داد: خیلی مواقع الگوی سیاست گذاری کشور ما با جامعه سکولار فرق چندانی ندارد و این به دلیل عدم اعتقاد افرادی که در چنین نظامی هستند، نیست بلکه به دلیل این است که به دانش مدیریت اسلامی که قرار است پاسخگوی نیازها باشد، پرداخته نشده است. به همین دلیل عمده خللی که در فضای مدیریت اسلامی جامعه ما وجود دارد، عدم عملیاتی کردن مفاهیم است و مابازاء عملیاتی برای خیلی از مفاهیم اسلامی نداریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) یادآور شد: ما بحث توحید و عدالت محوری را در چارچوب های نظام مدیریتی داریم. ما در مواجهه با ادبیات دینی با مفهوم گسترده ای از مفاهیم مانند ایمان، تقوا، صبر و … روبرو می شویم که درباره درستی هیچ کدام از آنها هم هیچ شکی وجود ندارد. اما وقتی با چنین کثرتی مواجهه می شویم پیدا کردن مسیر کار بسیار سختی است و اینکه مدیریت اسلامی به دنبال ایجاد چه اتفاقی در سطح جامعه است.

علیشیری بیان کرد: گروه ها و دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارند مثلا عده ای معتقدند مدیریت اسلامی می خواهد انسان ها را به خدا نزدیک کند اما بعضی دیگر معتقدند مدیریت اسلامی یعنی هر جایی که قاعده دینی از متون دینی برآمده می تواند مدیریت اسلامی را پیاده کند. در این دیدگاه ها این اعتقاد وجود دارد که این موضوعات جدید باید بر مدیریت فعلی تحمیل شوند. مثلا در مدیریت فعلی برای اینکه چگونه مردم را به سوی خدا ببریم فکری نکرده ایم اما در مدیریت اسلامی به این موضوع فکر می کنیم. این نوع نگاه قائل به ناقص بودن مدیریت غربی است.

این استاد دانشگاه افزود: من معتقدم شارع منظومه ای از انسان ها و روابط انسانی را در دین ترسیم می کند و آن چیزی که ما با ادبیات دینی به دنبال آن هستیم همان فرمایش حضرت علی (ع) است که فرمود: « خداوند پیامبران را فرستاد تا عقول مردم را شکوفا کند.» شارع به دنبال عاقل کردن انسانهاست. افرادی که عقل شان شکوفا می شود در جامعه ایفای نقش بهتری می کنند و در زندگی شخصی شان هم بهتر زندگی می کنند.

ادبیات مدیریت اسلامی به دنبال دستیابی به عقل است

وی ادامه داد: ما در ادبیات مدیریت اسلامی به دنبال دستیابی به عقل هستیم که اگر شکوفا شود در همه جنبه های زندگی خودش را نشان می دهد. ما به دنبال این نیستیم که ادبیاتی را ایجاد کنیم که به فضای کار تحمیل شود. مردم عمده ترین خواسته شان از ادارات، صحیح انجام شدن کارهای شان است. دین اسلام می گوید که با کمک کردن به شکوفا شدن عقل انسان ها، کارهای افراد هم بهتر انجام می شود. از سوی دیگر دین کار کردن را به عنوان رکن جدی در شکوفا شدن عقل انسان ها می داند. ما با دنیایی مواجهه هستیم که در آن رشد می کنیم و دین اسلام نازل شده بر مقتضای زندگی افراد، نمی خواهد زندگی افراد را دچار تحول بنیادین کند بلکه اسلام در همین بستری که زندگی می کنیم از ما می خواهد که خوب کار کنیم تا از این طریق عاقل تر شویم.

علیشیری یادآور شد: اسلام کار کردن در سازمان ها را معادل زمینه جدی رشد برای انسان ها می داند. اینجا دغدغه جدی مدیریت اسلامی این می شود که چگونه کار کردن عوامل ضد رشد برای انسان ها را در پی نداشته باشد؟ وقتی در جامعه کار ایجاد می کنیم یعنی اسلامی رفتار می کنیم و قرار نیست مدیریت اسلامی چیزی ورای آنچه که وجود دارد، باشد اما آنچه که باعث تفاوت آن نسبت با نگاه های معنویت دروغین و مادی گرا می شود، نحوه صحیح زندگی کردن افراد است.

وی در ادامه گفت: در عین حال که عبادت در زندگی افراد جایگاه خود را دارد اما مدیریت اسلامی زمینه هایی را تقویت می کند که افراد در آن مسیر عاقل تر شوند. در اینجا تقاطعی میان مدیریت اسلامی و مدیریت غربی بوجود می آید. مدیریت غربی هم در جایی به دنبال آن است که بالغ تر شوند و بسترهای شکل گیری عقلانیت را ایجاد کنند. اگر شخصی بر اساس عقل متعارف خود الگوی مدیریتی ایجاد کرد که بر آن انتقادی وارد نباشد می توانیم آن را در ذیل مدیریت اسلامی وارد کنیم زیرا موید این الگو، عقل است.

در خیلی از مواقع ادبیاتی که در حوزه مدیریت اسلامی تولید شده تفاوت چندانی با علم اخلاق نداشته است زیرا نظریاتی داده شده که چگونه افراد با اخلاق تر و در فضای سازمانی متدین تر باشند

این استاد دانشگاه درباره نحوه تعامل دولت ها بعد از انقلاب اسلامی با مدیریت اسلامی گفت: اول باید ببینیم آیا دولتها وظیفه خود را پشتیبانی از دولت اسلامی می دانستند؟ و دوم اینکه آیا دانشی که تولید شده ظرفیت پاسخگویی امورات ادارات و سازمان ها را داشته است یا خیر؟ دولت ها در مقاطع مختلف به مدیریت اسلامی توجه داشتتند و در بعضی از مجموعه ها هم هزینه های خوبی شده است اما بر حسب شرایط زمانی این حمایت ها افزایش و کاهش داشته است.

دانش تولید شده در مدیریت اسلامی دانش متنابهی نیست

علیشیری افزود: در عین حال که از تولید علم باید حمایت شود، ثمره ای که از سرمایه گذاری ها در سال های گذشته ایجاد شده، قابل توجه نیست. وقتی دانش تولید شده دانش متنابهی نیست نباید از دولت ها انتظار داشت که از آن استفاده کنند زیرا در خیلی از مواقع ادبیاتی که در حوزه مدیریت اسلامی تولید شده تفاوت چندانی با علم اخلاق نداشته است. زیرا نظریاتی داده شده که چگونه افراد با اخلاق تر و در فضای سازمانی متدین تر باشند. در عین حال که این موارد لازم هستند اما کمک به سازمان ها برای انجام وظایف و ماموریت های شان نمی کند.

وی افزود: در عین حال که انسان ها باید در سازمان ها رشد کنند از سوی دیگر سازمان هم باید به ماموریت های خود عمل کنند اما ادبیات تولید شده در بسیاری از مواقع کمک چندانی به سازمان برای انجام وظایف شان نمی کند و مدیران به دنبال فضاهای کمک کننده می روند. لذا بار این موضوع که مدیریت اسلامی هنوز به معنای جدی پذیرفته نشده به عهده پژوهشگران است تا دولتمردان.

علیشیری اظهار کرد: وقتی از سرمایه گذاری دانش جدی تولید نشده است، باید سرمایه گذاری هدفمندتری انجام بگیرد تا این دانش شکل بگیرد. بسیاری هنوز ثمرات این سرمایه گذاری را ندیدند و به این نتیجه رسیدند که مدیریت اسلامی مساله خیلی مهمی نیست.

وی در پایان یادآور شد: برای تولید دانش مدیریت اسلامی باید دانشگاه ها پاسخگو باشند که چه اندازه دانشی تولید کرده اند که مدیران بتوانند از آن استفاده کنند. مجموعه هایی که هدف گذار و سیاست گذار تولید دانش در کشور هستند باید جوابگو باشند که چه مسیری را طی کرده اند و قرار است به کجا برسند.   

انتهای پیام/