به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین شعبان نصرتی، قرآنپژوه و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه در نشست علمی «امکانسنجی تعریف علم در قرآن» گفت: ما در سه بازه تخصصی، متن و عرف میتوانیم دنبال تعریف علم بگردیم که هر کدام نیز ابزار خود را لازم دارد.
وی با تاکید بر اینکه درک هر مفهومی از متن نیازمند قواعد و مبانی است افزود: براساس قواعد و مبانی به دنبال کشف از قرآن هستیم و ممکن است بگوییم قرآن اصلا در صدد بیان علم نبوده است و ممکن است هم بگوییم قرآن درصدد این کار بوده که البته وقتی قاعده داشته باشیم برای ما تفاوتی ندارد مانند باستانشناسی که در این عرصه تحقیق دارد ولی ممکن است سازندگان شهر قدیمی، هیچ قصدی برای بیان موضوع خاصی نداشتهاند ولی باستانشناس دنبال گمشده خود در فعالیتش میگردد.
وی با بیان اینکه ما در برداشت و تعریف علم از قرآن کاری با عرف امروز و عرب جاهلی نداریم افزود: ما فارغ از اینکه ماتن قرآن هدف انتقال معنا را داشته است به دنبال این هستیم که با ابزار زبانی نیات ماتن را کشف کنیم البته نباید در ارزیابی تعاریف در سطوح گوناگون، آنها را با هم خلط کنیم.
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: ما عرف را اگر به عنوان فرهنگ غالب در نظر بگیریم در این صورت اگر مراد این است که قرآن از فرهنگ آن دوره تاثیر گرفته این مطلب برای ما قابل پذیرش نیست ولی عرف را به این معنا میپذیریم که قرآن، زبان عام است و نباید عرف را خاص کنیم؛ قرآن جهانی است، لذا ما قرآن را ناظر به عرف عام میبینیم.
این محقق عنوان کرد: اگر رگههایی از یک مفهوم در هر متنی فارغ از آن که متن دنبال ارایه تعریف از آن مفهوم بوده یا نبوده مشاهده کنیم میتواند راه را برای ما باز کند و ما به دنبال آن چیزی که میخواهیم که در اینجا تعریف علم و امکان آن از قرآن کریم است برویم.
این محقق و قرآنپژوه حوزه علمیه با بیان اینکه زبان قرآن، زبان عام است تصریح کرد: ما در تعریف الزاما لازم نیست که دنبال عنصر مشترکی بگردیم و بگوییم هر چیزی که این عنصر را دارد در دامنه تعریف میگنجد همان طور که در فارسی نیز وقتی میخواهیم یک تعریف برای مفهومی بیابیم لزوما همه افراد شمول در تعریف ویژگی های مشترک زیادی با هم ندارند.
نصرتی ادامه داد: باید از قرآن بسندگی پرهیز کرده و نباید خود قرآن را در پرداختن به مفاهیم جهانبینی کافی بدانیم، زیرا سنت و عترت مکمل فهم قرآن کریم هستند بنابراین در ارائه تعریف از علم نیز ما بینیاز از این موضوع نیستیم.
وی افزود: ایزوتسو در تحقیقات خود، در مفاهیم گوناگون آگاهانه و یا نا خودآگاهانه به متون تفسیری میپردازد؛ شیعه و سنی نیز برای قرآن، متون تفسیری قائل هستند اگرچه اختلاف ما با اهل سنت این است که ما ائمه را مفسر واقعی قرآن میدانیم ولی آنان صحابه و تابعین را هم داخل کردهاند پس اگر بخواهیم همه دقیقهها را از قرآن انتظار داشته باشیم از لحاظ منهجی و روشی درست نیست ولی از قرآن شروع میکنیم و نقاط ابهام را با ابزارهای دیگر مانند روایات رفع میکنیم.
وی افزود: روش بنده در امکانسنجی تعریف علم ابتدا داشتن مسئله آن هم بر اساس علومی مانند فلسفه و … بوده است و وقتی با مسایل سراغ قرآن رفتم، ملاحظه کردم میشود از قرآن به پاسخهایی برسیم ولی اگر بدون داشتن مسئله سراغ تعریف مفهومی برویم ممکن است به جایی نرسیم.
این محقق و قرآنپژوه با اشاره به جایگاه علم و تعریف آن در قرآن عنوان کرد: آیات قرآن بیشتر بر علم اعطایی و عندالله و وحیانی اشاره و تاکید کرده است که نمونههای آن در تعابیر قرآنی: «… وَلَا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ …»؛ «وَسِعَ رَبِّی کُلَّ شَیْءٍ عِلْمًا»، «رَبَّنَا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَهً وَعِلْمًا»، «وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»، «وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْمًا» و «وَسِعَ رَبُّنَا کُلَّ شَیْءٍ عِلْمًا» وجود دارد.
نصرتی اظهار کرد: در تعریف علم از بیان ویژگیهای این آیات مدلسازی کرده و معتقدم ویژگی اصلی علم براین اساس، احاطه عالم بر معلوم است. برخی گفتهاند که در احاطه علمی عالم به معلوم، کار را خدا انجام میدهد که البته ظاهر قرآن آن را تایید نمیکند، بنابراین احاطه به دست عالم است ولی آیا هر نوع احاطهای را میتوان، علم دانست.
وی در مورد عرف عام نیز با بیان اینکه عرف عام شامل؛ سنین گوناگون، جنسیتهای گوناگون، دانشهای گوناگون و … است زیرا مخاطب اصلی قرآن همه بشر است تاکید کرد: عدهای از دانشهای زبانی دنبال کشف قواعد از عرف بودند؛ ولی عرف همیشه زایاست و دانشهایی که از استقراء میدانی به دست آمده عرف نامیده میشود.
انتهای پیام/