| امروز جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

به مناسبت ولادت امام رضا(ع)؛


فهم تمدنی سیره‌ امام رضا(ع)

همایش «سیره امام رضا(ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها» روز یکشنبه ۲۴ تیر از سوی نمایندگی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از مباحثات، همایش «سیره امام رضا(ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها» روز یکشنبه ۲۴ تیر از سوی نمایندگی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد.
این همایش به صورت دو نشست تخصصی (پنل) در نوبت صبح و عصر برگزار شد. در نشست تخصصی عصر که ویژه مباحث تاریخی و سیاسی بود و محمدرضا جباری، سیدسجاد ایزدهی، حمیدرضا مطهری و محسن الویری به ارائه مقاله پرداختند.

مقاله الویری با عنوان «فهم تمدنی سیره امام رضا(ع)» چنین بود:

سیره‌پژوهی و سیره‌نگاری را می‌توان یکی از سه شکل پرداختن به تاریخ زندگی ائمه معصوم (ع)دانست:

  • گاه­‌نگاری chronography
  • تراجم­‌نگاری Prosopography
  • سیره‌­نگاری Biography،

اگر در گاه‌نگاری توالی رویدادهای زندگی فردی و اجتماعی معصوم (ع) مد نظر باشد، در تراجم‌نگاری ارائه گزارشی یکپارچه از ابعاد مختلف زندگی و افکار و آثار محور قرار می‌گیرد ولی در سیره، هدف به دست آوردن قواعدی عام شبیه قواعد سبک زندگی مورد نظر است. اگر در دو مورد نخست ثبت تاریخ برای گزارش و حتی درس‌آموزی باشد، در اینجا ثبت تاریخ به منظور به دست دادن قواعدی عام و تعمیم‌ پذیر صورت می‌گیرد.

سیره‌نگاری معصومان (ع)در طول تاریخ با رویکردهای مختلفی صورت گرفته است. اگر رویکرد غالب سیره‌نگاشته‌های نخستین، فردمحورانه بوده است یعنی قواعد عام تنها برای کاربست در زندگی فردی فهم و استخراج می‌شد، در دهه‌های اخیر شاهد گسترش یافتن رویکرد جامعه‌گرا از یک سو و ورود به عرصه‌های نو مانند سیره خانوادگی و سیره تربیتی و سیره امنیتی و مانند آن هستیم. مراد از رویکرد جامعه‌گرا فهم سیره برای کاربست قواعد آن در حیات یک جامعه است.

بررسی روشمند این فرایند و واکاوی دقیق سیر تحول آن در تاریخ یکی از بایسته‌های سیره‌پژوهی است. اما شاید بتوان رویکرد تمدنی برای بررسی سیره معصومان (ع)را رویکردی نو و بدیع و بدون سابقه یا کم سابقه در سیره‌پژوهی اهل بیت (ع)شمرد.

رویکرد تمدنی یا تمدن‌گرا در شناخت سیره معصومان (ع)را می‌توان با ویژگی‌هایی از این دست وصف کرد:

  • رویکرد تمدنی رویکردی جامع و دربردارنده همه ابعاد و انواع سیره است: سیره تبلیغی، سیره علمی، سیره آموزشی، سیره سیاسی، سیره اخلاقی، سیره معاشرتی، سیره خانوادگی، سیره غذا خوردن، سیره پوشاک و جز آن.
  • رویکرد تمدنی رویکردی کلان‌نگر است که نقش‌آفرینی معصومان (ع)را در بالاترین سطح ممکن مد نظر قرار می‌دهد، و نقش و تأثیر آنها را نه تنها در جامعه آن روز بلکه در مسیر کلی تمدن اسلامی و جوامع بعدی مورد توجه قرار می‌دهد.
  • رویکرد تمدنی رویکردی گره‌گشا نسبت به دوگانه عدم مشروعیت حکومتها و ضرورت احساس مسؤولیت نسبت به جامعه اسلامی است؛ این رویکرد ضمن ایجاد تمایز بین گستره امت اسلامی و گستره حکومتها در جوامع اسلامی، قلمرو حضور ائمه (ع)را قلمرو امت می‌داند و نه قلمرو حکومتها.
  • رویکرد تمدنی رویکردی همسو و همگرا و مورد اقبال سیره‌پژوهان در سطح جهان اسلام است.

بر این اساس در مقام ارائه گزارشی از سیره امام هشتم(ع)(امامت ۱۸۳ ـ ۲۰۲ق.) با رویکرد تمدنی به چند نکته می‌توان اشاره کرد:

  • حفظ مرجعیت قرآن و پیامبر ـ یکی از نکات قابل توجه در گفتگوها و تعاملات امام رضا (ع) با شیعیان و غیرشیعیان تکیه بر دو منبع مورد پذیرش همه مسلمانان یعنی قرآن و سخنان پیامبر(ص) است. در روایتی که شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا (ع) (ج ۱، ص ۲۱۶) نقل کرده است وقتی که مأمون از امام رضا در باره غالیان می‌پرسد، امام (ع) ابتدا حدیثی را به صورت مستند از پدرش و او از پدرش تا رسول خدا نقل می‌کند و سپس به بیان آیاتی از قرآن می‌پردازد و در ادامه هم دوباره پس از نقل روایتی از امیرالمؤمنین علی (ع)، به تفصیل آیاتی از قرآن را در زمینه موضوع مورد بحث بیان کرده است.
  • امت­‌گرایی ـ در این زمینه مطالعه مقاله جایگاه امت واحده در آموزه‌های امام رضا (ع) نوشته احمد پاکتچی سودمند است.
  • ارائه الگوی تعامل با حاکمیت جور ـ پیش از این هم در جایی دیگر عرض کرده‌ام که بازه زمانی سیره معصومان (ع)تنها تا سال۲۶۰ ق. نیست و می‌توان آن را تا سال ۳۲۹ ق. که آغاز غیبت کبری است ادامه داد، یعنی رفتار امام معصوم (ع) در دوره غیبت صغری هم قابل تأسی است. حال اگر سیزده سال پیش از هجرت پیامبر را هم به این ۳۲۹ سال بیافزاییم، ما عملا با یک گستره زمانی ۳۴۲ ساله روبرو هستیم که همه آن مشروط به همه ضوابط و معیارهای شناخته شده، برای ما حجیت دارد.
    از نقطه آغاز قیام امام حسین (ع) یعنی خروج آن حضرت از مدینه تا شهادت ایشان شش ماه به درازا کشید. کسانی که در تأسی به ائمه اطهار (ع)تنها به امام حسین (ع) می‌نگرند، باید توجه داشته باشند که تنها به شش ماه از ۳۴۲ سال توجه کرده‌اند. جهاد یک حکم تغییرناپذیر الهی و یک آموزه قرآنی است که هیچگاه رنگ سستی به خود نمی‌گیرد و همه ائمه (ع)هم همواره به آن پایبند بوده‌اند، ولی قتال تنها یکی از اشکال جهاد است. امام رضا (ع) نشان دادند که تا مرز پذیرش مسؤولیت از دشمن هم می‌توان پیش رفت بی این که الزاما متهم به سستی و عجز در برابر دشمن و ترک جهاد شد.
  • بهره جستن از گفتگو به عنوان مؤثرترین روش تعامل بین فرهنگی و بین الادیانی و بین تمدنی ـ امام رضا (ع) در مناظرات مختلف خود نشان دادند که گفتگو یکی از مؤثرترین و کارآمدترین ابزارهای تعامل بین فرهنگهای مختلف، ادیان مختلف و تمدنهای مختلف است. به ویژه وقتی به روشهایی که آن حضرت در مناظرات خود به کار بردند بنگریم و اصرار آن حضرت را برای استفاده از روش‌های عقلی و استدلالی و تکیه بر اصول مشترک بین ادیان و تکریم طرف مناظره را مشاهده کنیم بیشتر به جایگاه و اهمیت این گفتگوها به صورت خاص و مطلق گفتگو به صورت عام پی می‌بریم.
  • حفظ میراث به یادگار مانده از ائمه پیشین و به یادگار نهادن میراثی نو ـ امام رضا (ع) در نگاهی کلی ضمن حفظ میراث علمی و معنوی امامان پیشین و پیراستن آن از زنگارها و خرافه‌ها و جعلیات، خود نیز میراثی گرانبها در این زمینه به یادگار گذاشتند. در نگاهی کلان ورود امام رضا (ع) به ایران موجب نشاندن بذر باورهای سره مکتب اهل بیت (ع)در این خطه و رشد و عمومیت یافتن تدریجی آن و به قدرت رسیدن یک حکومت مقتدر مرکزی شیعی و سپس زمینه‌سازی برای پیدایش انقلاب اسلامی شد.
  • هویت‌­بخشی به شیعیان در پیوند با امام معصوم (ع) ـ امام رضا (ع) در موارد متعددی ویژگیهایی را برای شیعیان برشمرده‌اند و آنها را به مثابه عوامل هویت‌بخش شیعی (فمن لم‌یکن کذلک فلیس منا) معرفی کرده‌اند. در یکی از این نمونه‌ها آن حضرت شیعیان را اینگونه وصف کرده‌اند: سرفرو آورنده در برابر دستور ائمه، پای‌بند به سخنان آنها، و ناسازگار با دشمنان آنها: شیعتنا المسلّمون لأمرنا، الآخذون بقولنا، المخالفون لاعدائنا، فمن لم یکن کذلک فلیس منّا (مسند الإمام الرضا (ع)، ج ۱، ص ۲۳۵)
  • پیرایش کج­‌اندیشی­های برخی شیعیان به ویژه در زمینه غلو ـ مرحوم شیخ حر عاملی باب ۳۵ کتاب إثبات الهداه را به موضوع إبطال الغلو و الرد على الغلاه اختصاص داده است و از جمله چند روایت از امام رضا (ع) را در این زمینه نقل کرده است. ( ج ۵، ص ۳۸۰، روایت ۲۹) این اقدام امام (ع) از آن جهت تمدنی شمرده می‌شود که مانع گسسته شدن شیعیان از پیکره امت واحده اسلامی می‌شود.
  • برجسته­‌سازی یا توصیه به انجام پاره­ای رفتارهای فردی و اجتماعی که به بهبود ابعاد مختلف جامعه می‌انجامد ـ توصیه‌هایی که امام رضا (ع) از طریق عبدالعظیم حسنی بیان کرده‌اند، همچنان تارگی خود را حفظ کرده است و ظرفیت ایجاد یک موج تمدن‌ساز را دارد: بستن راه چیرگی شیطان بر خود، راستگویی در سخن، سکوت و ترک حدال در امور کم‌اهمیت و به یکدیگر روی آوردن و به دیدار هم رفتن و سرگرم نشدن به دریدن یکدیگر(مسند الامام الرضا (ع)، ج ۱، ص ۲۹۴)

پیشنهاد متناسب‌سازی محورهای اصلی فعالیت‌های فرهنگی آستان قدس رضوی با پیامهای امام رضا (ع)

الویری گفت: ارائه این پیشنهاد را هم در پایان مناسب می‌دانم که اجلال و تکریم هر یک از ائمه (ع)و فرهنگ‌سازی برای تأسی به آنها بازتاب دهنده و متناسب با پیام‌های آنها باشد. اگر مجموعه سیره امام رضا (ع) با همان رویکرد تمدنی که ذکر شد بازخوانی شود می‌توان به ویژگیها و مؤلفه‌هایی رسید که برخی از آنها ذکر شد و چه بسا در یک بازخوانی تکمیلی به ویژگیهای دیگر هم بتوان دست یافت.

وی تاکید کرد: افزون بر این در زیارتنامه‌های آن حضرت ضمن برشمردن شدن برخی ویژگیهای امام رضا (ع)، به آموزه‌های اخلاقی واجتماعی گوناگونی اشاره شده است؛ مانند: شرح صدر، حیاء، تقوی، نصح و خیرخواهی، توجه به خانواده، خطاپوش بودن خداوند نسبت به خطاکاران و بدیها، موالات و پیوند اندیشه‌ای و رفتاری و معنوی با معصومان (ع)و دوری جستن از دشمنان آنها. چنین به نظر می‌آید که سزاوار است دست‌اندرکاران آستان قدس رضوی محورهای اصلی فعالیت خود را از همین مطالب الهام بگیرند. به عنوان مثال با الهام از مناظرات امام رضا (ع) می‌توان انبوهی از فعالیتها را در زمینه گفتگوهای بین فرهنگی و بین تمدنی و بین الادیانی پیش‌بینی و اجرا کرد. در این باره باید در فرصتی دیگر بیشتر سخن گفت.

انتهای پیام/

کد خبر : 72822
تاريخ ثبت خبر : 3 مرداد 1397
ساعت بارگزاری خبر : 11:12
برچسب‌ها:, , ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)