«فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی»

به گزارش طلیعه؛

نویسنده: هانری کربن

مترجم: جواد طباطبایی

ویراست دوم با تجدید نظر کامل در ترجمه و مقدمه

ناشر: انتشارات مینوی خرد

چاپ: ۱۳۹۲

تعداد صفحات: ۲۱۰

قیمت: ۱۶۰۰۰ تومان

پژوهش‎های کربن، به لحاظ اسلوب علمی و روش فلسفی و تأملات او درباره اندیشه ایرانی، چنان پرتوی بر زوایای تاریک اندیشه و معنویت ایرانی افکنده است که به جرئت می‎توان گفت که با مرگ او در قلمرو پژو هش‎های این فیلسوف درباره برخی از وجوه اندیشه ایرانی، هیچ پژوهشی بدون نظری به دستاوردهای نوشته‎های او ممکن نخواهد شد.

پشتوانه کوشش‎های کربن در تجدید اندیشیدن درباره فلسفه ایرانی دوره اسلامی، آن‎چه او «فلسفه ایرانی- اسلامی» می‎نامد، برجسته کردن ضرورت فهم معنای عام تمدن ایرانی در کلیت آن است که فلسفه به نظر کربن به ویژه فلسفه اشراقی شالوده استوار و هم چون مایه تدام آن از ورای دوره‎های تاریخی متفاوت، از ایران مزدایی تا ایران شیعی، بوده است.

به مسامحه می‎توان گفت که کربن توانست به نوعی جابه‎جایی استراتژیکی در تاریخ اندیشه و معنویت ایرانی دست زند و متوجه این مسئله شد که نقطه توضیح تحول و تدام این تاریخ ناگریز باید از پیرامون حکمت متعالیه صدرالدین شیرازی به کانون حکمت اشراق شیخ شهاب‎الدین سهروردی انتقال یابد. رویکرد کربن به اندیشه و معنویت ایرانی رویکردی پدیدار‎شناسانه است و ناگزیر تکیه بر تفکر غربی دارد. او در اشاره‎ای به این مطلب تأکید کرده است که او غربی(به معنای جغرافیای کلمه) است و آن چه توانسته است انجام دهد، از دیدگاه یک فیلسوف غربی است. از این رو، کربن، با تکیه بر پدیدارشناسی، از اسلوب تاریخی فاصله گرفت و با اقتدای به سهروردی در تجدید حکمت فرزانگان ایران باستان کوشش کرد سرشت حکمت اشراق او را در تداوم اندیشیدن فلسفی ایران تبیین کند.

مؤلف در این کتاب تلاش دارد آن چه بعد از ابن رشد در شرق آغاز می‎شود، در خاطر زنده کند. دو نام بزرگ مشخص کننده این شکوفایی ابن‎عربی و شیخ اشراق، شهاب الدین سهروردی است. با آثار شیخ اشراق، فصل نویی در تاریخ فلسفه ایرانی دوره اسلامی گشوده می‎شود. این آثار آشکارا برخی از رگه‎های اساسی فلسفه ایرانی پیش از اسلام را بار دیگر زنده می‎کند. نکته جالب توجه این است که در سده شانزدهم از سوی زرتشتیان شیراز، که بر گرد موبد بزرگ خود، آذر کیوان، جمع شده بودند، پاسخ زرتشتی مثبتی داده شد. بدین‎سان، فلسفه اشراق گواه و ضامن تداوم مباحثی است که پیش از اسلام، و پس از آن، وجدان ایرانی را به خود مشغول داشته است.

این کتاب در ۴ فصل تنظیم شده است که در فصل اول به معنای فلسفه تطبیقی می‎پردازد و پس از بیان اینکه چگونه می‎توان از اصالت تاریخیت خارج شد به بحث ماجرای غربی و ماجرای غربی شدن می‎پردازد. در فصل دوم به حضور چند فیلسوف ایرانی و مکتب ملاصدرای شیرازی و مکتب رجب‎علی تبریزی پرداخته است. در فصل سوم سه فیلسوف آذربایجانی سهروری، ودود تبریزی، شیخ اشراق و رجب علی تبریزی را بررسی می‎کند. در فصل چهارم به تقدیر تطبیقی فلسفه ایرانی پس از ابن رشد پرداخته و در انتها سنت ابن‎سینایی ایرانی در مقایسه با مکتب ابن‎رشد و پیام فلسفه ایرانی می‎پردازد.