فرآیند اسلامی شدن فرهنگ در ایران تا پایان قرن چهارم

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، رساله دکتری رشته تاریخ اسلامی «فرآینداسلامی شدن فرهنگ در ایران تا پایان قرن چهارم با رویکرد تاریخ فرهنگی» توسط مهناز عباسی نگاشته شده است.

دکتر حسین مفتخری، دکتر غلامرضا ظریفیان و دکتر نعمت الله فاضلی ، استاد راهنما و استاد مشاور این پایان نامه در سال ۱۳۹۱ بوده اند.

چکیده این پایان نامه در ادامه می آید: از رخدادهای بزرگ تاریخ ایران، ورود و گسترش اسلام، در سده‌های نخستین هجری بود. پژوهش حاضر با تمرکز بر مسئله‌ی ورود و گسترش اسلام در ایران در صدد بیان رخداد بزرگ تحول فرهنگ و شیوه‌ زندگی مردم ایران می‌باشد. چگونگی و فرایند شکل‌گیری و رواج الگوهای فرهنگی اسلامی در جامعه‌ ایران تا پایان قرن چهارم مسئله‌ پژوهش پیش رو می‌باشد. به نظر می‌رسد، الگوهای فرهنگی اسلامی در ایران در یک فرایند تاریخی و اجتماعی شکل گرفته و در یک روند تدریجی رواج یافته، درونی شده و گسترش می‌یابند.

بررسی موضوع فرایند اسلامی شدن فرهنگ با تأکید بر رویکرد تاریخ فرهنگی، پژوهش را به بهره‌گیری از دیدگاه تفسیری و معناکاوانه «کلیفورد گیرتز» رهنمون ساخته، تا طی آن، با دیدن دین به مثابه فرهنگ و نظام معنائی دانستن آن، و کاربست روش فرایندی «فیلیپ کارل سالزمن» تحول فرهنگی سده‌های نخستین ایران دوره‌ اسلامی را در مفاهیم نمادین فرهنگ بازآفرینی و بررسی کند. روش گردآوری اطلاعات در این بررسی کتابخانه‌ای، اسنادی(مانند کتیبه ها) و منابع تصویری مانند نقاشی، عکس، نقشه، مجسمه، سکه، حکاکی و بناهای معماری) می‌باشد.

پژوهش پیش رو در تلاش برای فهم تحول نظام معنایی در ابعاد مختلف زندگی مردم، ابتدا الگوهای فرهنگی شامل: اعتقادات، آداب و رسوم، زبان، پوشاک، تغذیه و … در ایران دوره‌ی پیشااسلامی را، بررسی نموده، آنگاه چارچوب‌های دینی که در قالب مفاهیم (حلال، حرام، مستحب و مکروه)، نظام معنایی اسلامی را می‌سازد، شناسانده، سپس به بازنمایی نوع تعامل و کنش‌های جمعی ایرانیان در سه گروه حاکمان، نخبگان و مردم پرداخته تا در انتها فرایند تولید نظام معنایی «فرهنگ ایرانی اسلامی» را فهم کند.

دستاورد تعامل ایران و اسلام، تحول در بخشی از ابعاد و شاخصه‌های فرهنگ و تغییر نظام معنائی بود. در بعد اعتقادات، با اثبات زمینه توحید گرا و اخلاق گرا بودن مردم ایران، تحول رخ داده، پذیرش قرائتی جدید از توحید (یکتائی در ذات، صفات و افعال) و گرایش به توحیدی تنزیهی، تداوم نگاه فرجام شناسانه، گرایش به تشیع و توجه به عقلانیت بود.

در بعد آئین‌ها، با تفسیر زمینه پایبندی به انجام مناسک زرتشتی، تقدس طبیعت، توجه به دنیا و شادخواری ایرانیان، تحول معنائی رخ داده این گونه است: بزرگداشت طبیعت، ترویج نگاه ارزشی پرهیز از اسراف و خوش‌گذرانی وتوجه به مناسک عبادی برای نیل به کمال معنوی. در بعد زندگی روزمره با اثبات زمینه تعالیم زرتشتی، تنوع طلبی و تجمل خواهی ایرانیان، تحول رخ داده، آمیختن چارچوب‌های دینی حلال و حرام باتمدن پیچیده ایرانی بود.

در بعد زبان با اثبات وجود زمینه لهجه های نیرومند (دری، خوزی وپارسی) در ایران، سابقه وام گیری خط از زبان عربی در گذشته، تحول رخ داده، گرفتن ابزار خط، الفبا، عروض و واژگان از زبان عربی و ترکیب آن با لهجه‌ی دری و پدید آوردن زبان فارسی دری بود.

انتهای پیام/