علوم انسانی همچون روحی در کالبد سایر علوم است

محمدحسن میرزایی، پژوهشگر و جامعه‌شناس در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری ـ  تحلیلی طلیعه، درباره مهم‌ترین موانع پیش روی تولید علوم انسانی دینی، اظهار کرد: طبق داده‌های به‌دست‌آمده و تحلیل‌های صورت گرفته، و نقطه نظرات اساتید و صاحب‌نظران در این زمینه، سه دسته از موانع «معرفتی»، «شناختی» و «ذهنی و اخلاقی» در مسئله موانع تولید علوم انسانی دینی شناسایی‌شده است.

وی ادامه داد: با توجه به‌ تمامی عوامل، عوامل معرفتی با در برگرفتن مسائل مختلف سلبی و ایجابی پیرامون علم غربی و علم دینی، به لحاظ جایگاه، از اهمیت بیشتری برخوردار بود و عوامل ساختاری مسائل مدیریتی، انسانی، سیاسی و سازمانی نیز که تا حد بسیار زیادی تحت تأثیر عوامل معرفتی است مقولات بسیار زیادی را در خود جای داد و به لحاظ فراوانی مقوله‌ ها، بیش از عوامل معرفتی و ذهنی مورد توجه و تأکید اساتید و صاحب‌ نظران قرار گرفت. عوامل ذهنی و اخلاقی هم که می‌توان بسیاری از آن‌ها را به‌نوعی عوامل زمینه‌ای بسیار مهمی دانست نیز از عوامل مهم و تأثیرگذار در این مسئله بودند.

با توجه به‌ تمامی عوامل، عوامل معرفتی با در برگرفتن مسائل مختلف سلبی و ایجابی پیرامون علم غربی و علم دینی، به لحاظ جایگاه، از اهمیت بیشتری برخوردار بود و عوامل ساختاری مسائل مدیریتی، انسانی، سیاسی و سازمانی نیز که تا حد بسیار زیادی تحت تأثیر عوامل معرفتی است مقولات بسیار زیادی را در خود جای داد و به لحاظ فراوانی مقوله‌ها، بیش از عوامل معرفتی و ذهنی موردتوجه و تأکید اساتید و صاحب‌نظران قرار گرفت.

این پژوهشگر درباره ضرورت تولید علم دینی در حوزه مطالعات علوم انسانی، بیان کرد: بحث تولید علم دینی بالاخص در حوزه مطالعات علوم انسانی یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح در مجامع علمی ایران اعم از حوزوی و دانشگاهی طی سالیان اخیر بوده که البته با فراز و نشیب‌ های زیادی نیز همراه بوده است. اما به اعتقاد برخی این فعالیت‌ها آن‌چنان‌که باید و شاید شایسته و درخور اهداف انقلاب اسلامی نبوده و در واقع با آسیب‌ها و موانع مختلفی دست‌ به‌ گریبان بوده است.

وی علم‌ اندوزی و تولید دانش را مولفه های اساسی زندگی بشر دانست و تصریح کرد: علم اندوزی و تولید دانش از مؤلفه‌های اساسی زندگی بشر در طول سالیان متمادی و بالاخص سده‌های اخیر محسوب می‌شود. امروزه نیز جوامع در پی آن هستند که با افزایش سهم خود در دایره تولید علم جهانی و همچنین کاربردی و صنعتی سازی آن، گام‌های اساسی را در ارتقاء حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و… جوامع خود بردارند.

میرزایی گفت: به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان، در میان علوم مختلف، علوم انسانی و اجتماعی از اهمیت بسیار بیشتری برخوردارند چرا که همچون روحی در کالبد سایر علوم طبیعی و تجربی نیز جریان دارد و در واقع این علوم، علومی جریان ساز هستند که جوانب مختلف زندگی اجتماعی را کنترل و هدایت می‌ کنند. از همین رو، در طی دهه‌ های اخیر، علوم انسانی بیش از گذشته موردتوجه اندیشمندان و حتی دولتمردان جوامع مختلف و از جمله جامعه ما قرار گرفته و جایگاه آن در معادلات مختلف بشریت بیش‌ از پیش ارتقاء یافته است.

به گفته وی، علم به‌عنوان یک پدیده فرهنگی ـ اجتماعی، فارغ از شرایط و تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نبوده و در واقع این عوامل نقش به‌ سزا و بسیار تأثیرگذاری در ماهیت و چگونگی شکل‌گیری یک علم بالاخص در علوم انسانی و اجتماعی دارند. که البته این موضوع توسط بسیاری از صاحبان فکر و اندیشه مورد توجه و مداقه قرارگرفته است.

این جامعه شناس با بیان اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تحولاتی در مختصات فرهنگی و اجتماعی بوده ایم، تصریح کرد: جامعه ایران نیز با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ شاهد تغییرات و تحولات مهمی در مختصات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه خود بوده است، تحولاتی که برخلاف فرآیند جهانی‌سازی فعلی، در پی بازگرداندن دین به عرصه‌های مختلف معادلات زندگی فردی و اجتماعی بشر بوده است. با به وجود آمدن چنین شرایطی، توجه به‌ ضرورت و مطلوبیت تولید علم دینی بالاخص در حوزه مطالعات علوم انسانی در مجامع و مراکز حوزوی و دانشگاهی مورد توجه بسیاری از علما و اندیشمندان کشورمان قرار گرفت، البته هر چند که سابقه بحث لزوم تولید علم دینی به قبل از انقلاب اسلامی ایران بازمی‌گردد اما با پیروزی انقلاب اسلامی، توجه به این ضرورت تاریخی چه در بُعد ملی و چه در بُعد فرا ملی بالاخص در کشورهای اسلامی فزونی قابل‌توجهی یافت.

قریب به چهار دهه است که بحث تولید علوم انسانی بومی ـ دینی به‌ عنوان یک ضرورت اساسی جهت تهیه نرم‌افزارهای موردنیاز اداره نظام جمهوری اسلامی (جهت فراهم نمودن بسترهای لازم برای رسیدن به تمدن بزرگ اسلامی) و همچنین بازتولید اصول و مبانی انقلاب اسلامی از اهم مسائل پیش روی کشورمان محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: قریب به چهار دهه است که بحث تولید علوم انسانی بومی ـ دینی به‌عنوان یک ضرورت اساسی جهت تهیه نرم‌افزارهای مورد نیاز اداره نظام جمهوری اسلامی جهت فراهم نمودن بسترهای لازم برای رسیدن به تمدن بزرگ اسلامی و همچنین بازتولید اصول و مبانی انقلاب اسلامی از اهم مسائل پیش روی کشورمان محسوب می‌شود.

میرزایی در پایان گفت: در هر صورت با وجود تمامی بحث‌ هایی که پیرامون امکان، مطلوبیت، ضرورت، کیفیت و حتی موانع تولید علم دینی وجود دارد، آنچه بسیار حائز اهمیت است این است که موضوع تولید علم دینی بحثی بسیار حساس، پیچیده و فراتر از برخی تلاش‌های فردی و حتی گروهی بوده و نیازمند فراهم شدن دسته‌ای از عوامل و شرایط مختلف است. بنابراین لازم است که عوامل مختلف ساختاری، معرفتی، ذهنی و اخلاقی با فکر و تأملی بالا و به‌ درستی و به‌ صورت هماهنگ در کنار یکدیگر قرار بگیرند تا بتوانیم منتظر نتایج مطلوب، واقع بینانه و مورد نیاز کشور اسلامی‌مان باشیم و در چنین شرایطی است که می‌توان شاهد برداشته شدن گام‌های مهم و اساسی‌ای در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی بود، تمدنی که می‌تواند فصل‌های جدیدی را در زمینهٔ معادلات جهانی رقم‌ زده و سرمنشأ تحولات شگرفی در جهان بالاخص درکشورهای اسلامی باشد. به امید تحقق تمدن بزرگ اسلامی.

انتهای پیام/