شیعه با صرف ادعا قابل تحقق نیست بلکه باید در کنار آن عمل باشد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، در روایتی از  امام محمد باقر(ع) درباره لزوم دین مداری شیعیان آمده است: «عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ لِی یَا جَابِرُ أیَکْتَفِی مَنِ انْتَحَلَ التَّشَیُّعَ أَنْ یَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَوَاللَّه مَا شِیعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّه وأَطَاعَه ومَا کَانُوا یُعْرَفُونَ یَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ والتَّخَشُّعِ والأَمَانَهِ وکَثْرَهِ ذِکْرِ اللَّه والصَّوْمِ والصَّلَاهِ والْبِرِّ بِالْوَالِدَیْنِ والتَّعَاهُدِ لِلْجِیرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وأَهْلِ الْمَسْکَنَهِ والْغَارِمِینَ والأَیْتَامِ وصِدْقِ الْحَدِیثِ وتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ وکَفِّ الأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَیْرٍ وکَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِی الأَشْیَاءِ … ».

حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی نصیری، رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد در بررسی این روایت نوشته است:

قَالَ لِی یَا جَابِرُ أیَکْتَفِی مَنِ انْتَحَلَ التَّشَیُّعَ؛ نحله به معنای مذهب است در برابر مله که به معنای دین است.

أَنْ یَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ؛ کاربرد چنین تعبیر گلایه آمیز که آیا با صِرف ادعا کسی شیعه تلقی می گردد، نشان از آن دارد که چنین تلقی ناصوابی در دوران امام از طرف گروهی از شیعیان حال به عنوان مرجئه یا به عنوان غلات وجود داشته است.

سخن اساسی امام در این روایت آن است که شیعه با صرف ادعا قابل تحقق نیست، بلکه باید در کنار آن عمل باشد عمل.

فَوَاللَّه؛ اهل بیت(ع) عموماً از سوگند اجتناب داشتند و پرهیز از آن را به ویژه در امور دنیا نظیر تجارت توصیه می‏کنند، اما خود در مواردی خاص که عمدتاً در زمینه تثبیت و تحکیم معارف دینی و اخلاقی است، از آن بهره گرفتند. بر این اساس، کاربست سوگند در گفتار معصوم به رغم عدم تمایل آنان از استفاده کردن از سوگند، از اهمیت مفاد سخن حکایت دارد.

 از آن جا که در عصر اهل بیت(ع) و نیز در روزگار ما شماری از شیعیان به صِرف ادعای تشیع دل خوش کرده و عمل را رها کردند و از این ناحیه افزون بر بر خود به اعتبار تشیع آسیب زدند، امام این چنین با تاکید از خطر آن هشدار می‏دهد.

 مَا شِیعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّه وأَطَاعَه؛ شیعه کسی است که پیرو اهل بیت (ع) به شمار می‏رود و اهل بیت (ع) مجسمه تقوا و اطاعت الهی هستند. با این حال چگونه ممکن است کسی ادعای تشیع داشته باشد و در عین حال از تقوا و اطاعت خداوند غفلت کند؟!

ومَا کَانُوا یُعْرَفُونَ یَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ والتَّخَشُّعِ؛ تواضع منشی در برابر مردم و تخشع رفتاری در برابر خداوند است که روح آنها را فروتنی و بی ادعایی درونی تشکیل می دهد و از بروز رفتارهای ناصواب همچون کبر و سرکشی ممانعت می کند.

والأَمَانَهِ؛ امانت داری اعم از امانات الهی یا امانت مردم، حکایت از برخورداری فرد از روحیه ادب و تکلیف شناسی دارد؛ به گونه ای که افزودن ناروای مال دیگران به مال خود را در سر نمی‏پروراند و خود را ملزم به رعایت امانت های الهی می بیند. 

وکَثْرَهِ ذِکْرِ اللَّه والصَّوْمِ والصَّلَاهِ؛ ذکر فراوان، نماز و روزه از جمله نشانه های آشکار برخورداری بنده از مقام بندگی و وظیفه شناسی در برابر خداوند است که بارها در آیات قرآن مورد تاکید قرار گرفته‏اند.

والْبِرِّ بِالْوَالِدَیْنِ؛ نیکی به والدین از آموزه‏های مشترک تمام ادیان و حتی مکاتب اخلاقی بشری است که در آموزه‏های اسلامی از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است. آیا در قاموس شیعه؛ یعنی کسی که خود را پیرو امام می داند، ظلم به والدین جا دارد؟!

والتَّعَاهُدِ لِلْجِیرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ؛ از جمله آموزه‏های متعالی اسلام در زمینه اخلاق اجتماعی اهتمام به همسایه و حقوق اوست که حجم قابل توجهی از آیات و روایات را به خود اختصاص داده است.

وأَهْلِ الْمَسْکَنَهِ والْغَارِمِینَ؛ احتمال دارد دو واژه اهل مسکنت و غارمین عطف بر فقراء باشند که در این صورت از جمله اقسام همسایه به شمار خواهند رفت. بر این اساس معنای روایت آن است که به همسایگانی که مستمند و بدهکاراند، رسیدگی کنید.

نیز احتمال دارد که این دو واژه عطف بر واژه «جیران» باشد. در این صورت معنای روایت آن است که در کنار همسایگان فقیر، به مستمندان و بدهکاران اهتمام داشته باشید. در بین دو احتمال، احتمال اول قوی‏تر به نظر می‏رسد.

باری، گاه در همسایگی انسان، افرادی زندگی می کنند که دچار فقر، مسکنت و بدهکاری هستند و شایسته است کسی که ادعای پیروی اهل بیت (ع) دارد، نسبت به آنان غفلت نداشته باشد؛ چنان که سیره اهل بیت و شاگردان آنان هماره چنین بوده است.

والأَیْتَامِ؛ یتیم کسی است که ممکن است دارای غنای مالی باشد اما آن چه او را آزار می دهد، فقر عاطفی است. تفاوت یتیم و مسکین در آن است که یتیم دچار فقر عاطفی است و اگر در کنار آن دچار فقر مالی باشد، از دو جهت نیازمند ملاطفت است؛ اما مسکین تنها دچار فقر مالی است. از این جهت قرآن هماره از یتیم پیش از مسکین یاد کرده است.

وصِدْقِ الْحَدِیثِ؛ راستگویی و در نگاهی وسیع تر راست رایی و راست کرداری از جمله آموزه‏های اخلاقی است که باید از آن عنوان بنیاد و پایه بسیاری از رفتارها یاد کرد؛ چنان که در برابر، از دروغ به عنوان کلید همه بدی ها یاد شده است.

وتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ؛ تلاوت قرآن در کنار نماز جزو وظایف بندگی محسوب می گردد و چه بسا در بیان امام در ردیف این دست از رفتارها ذکر شده بود و راوی نتوانست آن را به درستی ضبط و نقل نماید از این جهت میان این صفت رفتاری با فقره «وکَثْرَهِ ذِکْرِ اللَّه والصَّوْمِ والصَّلَاهِ» فاصله افتاده است.

وکَفِّ الأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَیْرٍ؛ پیداست اگر رسول اکرم (ص) سلامت دیگران از زبان را یکی از نشانه های مسلمان می داند،  کار مؤمن پیرو اهل بیت (ع) در این زمینه به مراتب دشوارتر است و از او انتظار می رود که جز خیر و نیکی بر زبانش جاری نشود و کسی را با زبانش آزار نرساند.

وکَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِی الأَشْیَاءِ؛ شیعه کسی است که در میان قبیله و تبار خود به امانت داری و درست رایی اشتهار دارد.

اهل بیت(ع) از یاران و شاگردان خود خواستند تا هماره در مدار تقوا و دین داری بر دیگران پیشی گیرند تا بدان جا که فرمودند اگر در شهری یکصد هزار تن حضور دارند، پسندیده است که از همه آنان با ورع‌‏تر باشد.

انتهای پیام