به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره ۶۰ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، منتشر شد.
این فصلنامه با صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سر دبیری عباس عرب مازار به شماره پنجاه و نهم خود رسید.
در فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی شماره ۶۰ مقالاتی به شرح زیر آمده است. چکیده مقالات این شمارهجهت اطلاع بیشتر خوانندگان ارائه میشود.
اثر تحقق عدالت بین نسلی بر میزان انباشت داراییهای سرمایهای کشور/ابوالقاسم توحیدی نیا
در دهه هفتاد میلادی واژههایی مانند «برابری بیننسلی»، «عدالت بین نسلی» و «انصاف بین نسلی» در عنوانهای آثار پژوهشی گوناگون و در محتوای متون تحقیقهای نظری و کاربردی شایع شد. در این جهت، مهمترین نظرها مربوط میشود به کار هارتویک(Hartwick)که به مسئله کیفیت بهرهمندی از درآمد منابع طبیعی پایانپذیر با برگزیدن رویکردی عدالت محور پاسخ گفت و نتیجه آن تحت عنوان قاعده هارتویک شهرت پیدا کرد.
بر این اساس، تحقیق پیش رو فارغ از مناقشههای مفهومی حوزه «عدالت بین نسلی» قاعده هارتویک را بهعنوان مبنایی برای تحقق عدالت بین نسلی در نظر گرفته و میکوشد با مدلسازی وضعیت اقتصاد کلان ایران به تحلیل اثر سرمایهگذاری درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام و گاز طبیعی بهعنوان استراتژی تحقق عدالت بین نسلی بر سطح انباشت بین زمانی و بلندمدت داراییهای سرمایهای بهعنوان یکی از مهمترین عاملهای رشد و توسعه پایدار بپردازد.
نتیجههای تحقیق نشان میدهد که کوشش برای تحقق عدالت بین نسلی در بهرهبرداری از منابع نفت و گاز کشور باعث بهبود قابلملاحظه روند انباشت سرمایه در بلندمدت شده که این امر هم بهنوبه خود رشد و توسعه اقتصادی را برای سالهای متمادی نوید میدهد.
معیار اخلاقی فعالیتهای اقتصادی از دید آیههای اقتصادی قرآن کریم / حسین غفور زاده
اخلاق هنجاری بهعنوان یکی از شاخههای فلسفه اخلاق به دنبال دستیابی به ملاکهای اخلاقی برای تنظیم رفتار درست و نادرست انسان است. درباره عاملهای دخیل در درستی و نادرستی عموم رفتار انسانها، دیدگاههای فضیلت گرایی ـ که عملی را روا میدانند که برگرفته از فضیلت باشد ـ، نتیجهگرایی ـ که معیار درستی عمل را خوبی نتیجههای آن میدانند ـ و وظیفهگرایی ـ که معیار درستی عمل را ذات عمل بیان میکنند، نه نتیجه ـ و سرانجام وظیفه گرایی نتیجه گرا مطرحشدهاند.
هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی معیار اخلاقی فعالیتهای انسان درباره رفتارهای اقتصادی با عنایت به آیههای اقتصادی قرآن کریم است؛ ازاینرو ابتدا به توضیح مختصری از نظریههای اخلاق هنجاری پرداخته؛ سپس با بررسی آیههای اقتصادی قرآن کریم در قالب گزارههای اخباری و انشایی، مصداقهایی برای هر یک از این نظریهها بیانشده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد با مصداقهایی که قرآن کریم در آیههای اقتصادی آورده، روح حاکم بر فعالیتهای اقتصادی باید فضیلتگرایی به معنای داشتن حُسن فاعلی و رعایت اعتدال در امور اقتصادی قرار گیرد و باید وظیفه گرایی نتیجه گرا به معنای ملتزم بودن به دستورهای الاهی درزمینهٔ اقتصادی و درعینحال توجه داشتن به نتیجههای سنتهای اقتصادی قرآنی مدنظر فعالان اقتصادی قرار گیرد.
بررسی رفتار تولیدکننده مسلمان (مطالعه موردی شهر کرمانشاه) / سید ضیاءالدین کیاالحسینی، محمدرضا یوسفی شیخ رباط و الهه کشتکار
تولید، یکی از محورهای اساسی اقتصاد است و بر اساس این اهمیت، رفتار تولیدکنندگان و بررسی تابع هدف تولیدکننده مسلمان همواره بخشی از چالشهای نظری مهم نزد اقتصاددانان مسلمان بوده است.
پژوهش پیش رو با توجه به نظریههای مطرحشده درباره رفتار تولیدکننده مسلمان و با این فرضیه که حداکثر سازی منفعت شخصی بهوسیله تولیدکننده مسلمان ضمن رعایت موازین شرعی و در نظر داشتن منافع عمومی انجام میشود، درصدد پاسخ به این پرسش است که اهداف تولیدکننده مسلمان چیست؟
بر این اساس بامطالعه تجربی رفتار تولیدکنندگان شهر کرمانشاه و با استفاده از ابزار پرسشنامه و بهکارگیری روش AHP، به رتبهبندی معیارهای مترتب بر شاخص تصمیمگیری تولیدکنندگان این شهر پرداخته است. نتیجههای مقاله نشان میدهد که شاخص منفعت خصوصی سهم بیشتری نسبت به شاخص رضای خداوند متعالYو منفعت عمومی در تصمیمگیری تولیدکنندگان داشته و از طرفی معیارهای کاهش سود رقیبان، تولید کاربر و شرایط کمبود منابع تولیدی، نسبت به معیارهای پرداخت مالیات، ارائه اطلاعات کامل، عدم اتلاف منابع تولید، افزایش دستمزد نیروی کار و هزینههای تولید، بیشترین شدت اثرگذاری را بر رفتار و تصمیم تولیدکنندگان داراست. از نتیجههای حائز اهمیت اینکه تولیدکنندگان، کارایی تخصیصی را مدنظر داشته و با در نظر گرفتن منفعت خصوصی، چنانکه منفعت عموم به خطر بیفتد همواره بخشی از منفعت خود را فدای رفاه جامعه میکنند.
توافقنامه بازخرید (ریپو) در بازار بین بانکی اسلامی/ سیدعباس موسویان، محمدرضا کاتوزیان، محمد طالبی و محمدرضا حاجیان
بازار بینبانکی، فرعی اساسی از بازار پول است که محل عرضه و تقاضای وجوه اضافه بانکها و مؤسسههای مالی برای یکدیگر است. در این بازار که بهطورمعمول ابزارها باهدف تأمین مالی کوتاهمدت بانکها جهت مدیریت نقدینگی استفاده میشوند، ابزار توافقنامه بازخرید (ریپو) اهمیت بالایی دارد. در ایران، دستورالعمل اجرایی تشکیل بازار بین بانکی ریالی در سال ۱۳۸۳ از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد و این بازار از سال ۱۳۸۷ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. ازآنجاکه ابزارهای این بازار محدود بوده، حجم قراردادها در این بازار پایین است. در این نوشتار باهدف معرفی ابزاری جدید برای این بازار به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که آیا توافقنامه بازخرید (ریپو) بهعنوان ابزار پولی میتواند با توجه به فقه امامیه و قانون بانکداری بدون ربا در بازار بینبانکی ایران استفاده شود؟
پژوهش پیش رو از نوع پژوهشهای کیفی است و با استفاده از روش مطالعههای تلفیقی فقهی ـ مالی و با استفاده ازنظر نخبگان و تطبیق جزءبهجزء به بررسی توافقنامه بازخرید با ارکان عمومی صحت قراردادها در فقه امامیه میپردازد. نتیجه پژوهش نشان میدهد که توافقنامه بازخرید رایج با اصلاحهایی در موضوع و شرطهای قرارداد و تحت عنوان توافقنامه بازخرید اسلامی میتواند در بازار بینبانکی اسلامی استفاده شود.
تبیین عاملهای پرکننده شکاف بین نظر و عمل در رفتار اقتصادی خانواده مسلمان / وحید ارشدی، علیاکبر ناجی میدانی، مصطفی سلیمی فر و بهروز مهرام
مطالعهها نشان میدهد که بهرغم آگاهی خانوادههای مسلمان نسبت به نهی از اسراف، تبذیر و پیامدهای آنها، یکی از مسائل درگیر بیشتر خانوادهها در جایگاه مصرفکننده، نداشتن اعتدال در تخصیص درآمد به مخارج مصرفی است. شناسایی علتها و عاملهای قابل مدیریت این عدم اعتدال، برای اقتصاددانان و متولیان ترویج فرهنگ دینی و نظام آموزشی و پرورشی رسمی و غیررسمی میتواند اهمیت داشته باشد.
در مقاله پیشرو با استفاده از روش تحقیق تلفیقی به شناسایی این عاملها و تعیین میزان همبستگی آنها و ارتباطشان با رفتار مسرفانه پرداختهشده است. ابزار روش کیفی، مصاحبه با تعدادی از صاحبنظران با شیوه گلوله برفی و تا حد اشباع نظری و ابزار روش کمی، توزیع پرسشنامه بین والدین دانشآموزان دبستانی مشهد بود. یافتهها نشان میدهد سازگاری رفتار با آموزههای اقتصادی اسلام ـ عدم اسراف و تبذیر ـ بانظم پذیری جمعی درون خانواده، آیندهنگری و تقویت اراده، رابطه معنادار مستقیم دارد که تحت تأثیر عاملهای ساختاری و زمینهای قرار میگیرند. قاعده مندشدن خانواده نیز تحت تأثیر کیفیت انتقال آموزههای اقتصادی اسلام، فرصت سازی و فرصتیابی تربیتی درون خانواده و کنش و واکنش درون خانواده نسبت به رعایت آموزه اقتصادی اسلام و کیفیت منبع تأمین معیشت درون خانواده است.
تحلیل اثرهای رفاهی تابع تقاضای پول، مبتنی بر مبانی اخلاقی خانواده در اسلام / ایمان باستانی فر و محمدرضا حیدری
تابع تقاضای پول در اقتصاد متعارف، سه انگیزه مبادلاتی، احتیاطی و سفتهبازی را برای تقاضای پول در نظر میگیرد و علت آن، فرض عقلانیت ابزاری در طراحی و شکلگیری تابع تقاضای پول خانوار است. درصورتیکه ازنظر اسلام به علت آنکه عقلانیت حاکم بر خانوار، فراتر از عقلانیت ابزاری بوده و کارکرد آن ورود به حوزههای اخلاق و اجتماعی است، صفتهای اخلاقی مثبت مانند نوعدوستی و گذشت هم بر شکلگیری تابع تقاضای پول خانوار مؤثر خواهد بود.
در تحقیق پیش رو با توجه به مبانی اخلاقی حاکم بر خانوار از دید دین اسلام، نشان داده میشود که تشکیل خانواده باعث تعالی ویژگیهای مثبت اخلاقی شده و با گسترش نهاد خانواده مبتنی بر مبانی ارزشی اسلام، صفتهای اخلاقی مانند ایثار، محبت و نوعدوستی در جامعه گسترش مییابد. با ارتقای این صفتها، تقاضا برای پول فقط بر اساس انگیزههای احتیاطی، مبادلاتی و سفتهبازی نبوده و انگیزههای مبتنی بر صفتهای اخلاقی مثبت ـ که در تحقیق پیش رو انگیزههای نوع چهارم نامیده میشود ـ نیز در آن اثر خواهند داشت؛ سپس در چارچوب الگوی سیدراسکی اثبات میشود که اثر خانواده به علت افزایش انگیزههای نوع چهارم از راه اثرگذاری بر نرخ ترجیح زمانی باعث افزایش رفاه بیشتری میشود.
علاقهمندان میتوانند برای تهیه این فصلنامه به سایت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانیhttp://poiict.org/category/eqtesad_islami مراجعه کنند.
انتهای پیام/