سیستم آموزش‌محور عامل مرگ خلاقیت است/ بینش و منش‌ محوری لازمه نظام آموزشی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، اکنون که مسئله تولید علم و ناظر به نیاز بودن علم تولیدی یکی از دغدغه های اصلی مجامع علمی کشور اعم از حوزه و دانشگاه است این سوال در ذهن نقش می بندد که کدام سیستم می تواند به ما در رسیدن به هدف متعالی تولید علم آنهم از نوعی که نیاز بشر را پاسخ بگوید و از خدا و آسمان هم جدا نباشد، کمک می کند؟ سیستم آموزش محور یا پژوهش محور؟؛ این مسئله فرصتی را فراهم آورد تا با یک استاد حوزه و مبلغ و پژوهشگر بین المللی در این باره به گفتگو بنشینیم؛ مشروح سخنان وی به حضورتان تقدیم می شود:

حجت الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری سهروردی، استاد حوزه و مبلغ بین المللی درباره ارجحیت نظام آموزش محور یا پژوهش محور در پروسه تولید علم و رشد دانش گفت: متاسفانه سیستم آموزشی کشور ما دانش محور و دیتامحور شده است یعنی مجموعه ای از دیتا و اطلاعات را به سیستم آموزشی پمپاژ می کند، البته این نقیصه در آموزش و پرورش کمتر و در دانشگاه با غلظت بیشتری وجود دارد؛ نتیجه آنکه فراورده های انسانی در این سیستم در واقع کامپیوترهای پیشرفته اند و اطلاعاتی را فرا گرفته و بعد فارغ التحصیل شده اند!

وی در ادامه اظهار کرد: این در حالی است که سیستم به جای دانش محوری باید به معنای غربی، پژوهش محور یا بینش محور باشد و البته منش محور، منظور از منش این است که وقتی فردی وارد سیستمی می شود باید افزون بر اطلاعاتی که در ذهن دارد شیوه ذهنش نیز تغییر بیابد و شیوه تعامل و تعایش با دیگران را فرا بگیرد؛ به عبارت بهتر، آموزش و پرورش فقط موظف نیست دروسی را به دانش آموز آموزش دهد بلکه باید شیوه زیست را به او فرا دهد تا نتیجه آن شود که اگر کسی سیستم آموزشی را درک نکرد عملا سیر یک زیست انسانی را از دست داده باشد.

حجت الاسلام جهانگیری سهروردی با بیان اینکه این سیستم مهارت محور خوانده می شود، ادامه داد: چنین سیستمی به دانش آموز یا دانشجو مهارت زیستن را آموزش می دهد، مهارت اینکه با دیگران چگونه در تعامل باشیم و مشکلات زندگیمان را حل کنیم و هزار نکته و مسئله دیگر، چیزی که متاسفانه در نظام آموزشی ما مغفول مانده است.

این استاده حوزه و محقق بین المللی با اشاره به عدم یادگیری زبان توسط دانش آموز و دانشجو در نظام آموزشیِ کشور علی رغم تدریس در قالب واحدهای متعدد درسی و سالیان متمادی، تصریح کرد: این عدم موفقیت برای آن است که در طول این چند سال فقط دیتاها و نکاتی به دانش آموز و دانشجو تدریس می شود اما در سیستم پژوهش محور، به قول معروف ماهیگیری به دانش آموز و دانشجو یاد داده می شود نه اینکه ماهی را به او بدهند.

وی سیستم آموزش محور را عامل مرگ خلاقیت دانست و گفت: وقتی از ابتدا به ما نتیجه گیری آموزش داده شود و در سوالات همیشه بگویند جواب را بنویسید، خلاقیت ذهن می میرد چون فقط جواب مهم است در حالی که باید پرسش محور بود و به دانش آموز و دانشجو و طلبه القاء کنیم که سوالات و مسئله های جدید را مطرح و کشف کند؛ برای مثال برای آنکه بگوییم چطور رایانه را روشن کنید بپرسیم رایانه چه مشکلی دارد که اگر حل شود بهتر عمل خواهد کرد؟، آنگاه است که دانشجو خود را سیر نمی بیند و به مطالعه روی می آورد در حالی که امروز اینگونه نیست و دانشجو احساس نیازی به مطالعه و رفتن به کتابخانه ندارد.

حجت الاسلام جهانگیری سهروردی تاکید کرد: از این رو، اعتقاد دارم استاد خوب کسی نیست که سوال و جواب می دهد بلکه کسی است که سوالات جدید را خلق و دانشجو و طلبه را وادار به یافتن پاسخ آنها می کند؛ وقتی سوال جدید باشد جواب آنها نیز بکر و نو است و اینچنین باب خلاقیت ذهن باز می شود؛ به عبارت بهتر سیستم پاسخ محور و آموزش محور، خلاقیت کُش است.

وی با اشاره به نقاط مثبت سیستم پژوهش محور بیان کرد: پژوهش محوری در یک سیستمِ علمی، دانشجو و طلبه را بیش از حفظ، با مسائل درگیر می کند البته متاسفانه پژوهش در کشور ما محدود است به نوشتن و آموزش به شنیدن و ما در پژوهش ها هم دچار تکرار هستیم در حالی که معنای پژوهش این نیست که فقط چیزهایی روی کاغذ نوشته شود بلکه دانشجو و طلبه باید با مسائل جدید درگیر شوند و پاسخ این مسائل را با خلاقیت ها و نوآوری خود به دست آورند.

حجت الاسلام جهانگیری سهروردی در ادامه تاکید کرد: منظور از پژوهش فقط قلم به دست گرفتن و نگارش نیست چراکه اینگونه خلاقیتی رخ نمی دهد بلکه پژوهش یعنی با تامل به تولید علم دست بزنیم. اینکه علی رغم این همه دانشجو در تولید علوم انسانی اسلامی ضعیف بوده ایم برای آن است که پژوهش ما هم مانند آموزش است. از این رو، باید متدولوژی پژوهش را به طلبه و دانشجو و دانش آموز یاد دهیم و بگوییم شیوه های پژوهش چیست.

این محقق و پژوهشگر بین المللی در تعریف پژوهش ابراز کرد: پژوهش یعنی شیوه های کشف مسئله های جدید و نیز یافتن پاسخ های شایسته برای آنها (مسئله وجود دارد و باید کشف شود) اما در این باره هم به قدری تکراری عمل کرده ایم که حتی فکر می کنیم دیگر مسئله ای برای کشف وجود ندارد. در حالی که اگر مسائل را شناسایی و برای کشف پاسخ آنها تلاش کنیم، نتیجه اش می شود تولید علم، خلاقیت و نوآوری، مرزشکنی علمی و عدم توقف علمی.

وی با بیان اینکه گاهی ما به جهل علمی مبتلا می شویم، تصریح کرد: خیال می کنیم می دانیم در حالی که در تکرار زنجیروار مانده ایم و این همان معنای حجاب اکبر در علم است، حال آنکه هزاران مسئله نامکشوف وجود دارد و اگر سیستم آموزشی ما دانش آموز، طلبه و دانشجو را به غنای کاذب برساند و اینگونه بیندیشد که معلم و استاد همه پاسخ ها را عرضه کرده اند، دچار جهل اکبر می شود.

به گفته حجت الاسلام جهانگیری سهروردی اگر به ما یاد دهند که عرصه های نامشکوف علم و دانش بیش از عرصه های مکشوف آن است ما برای یافتن مسائل جدید و پاسخ های آنها حرکت می کنیم و بعد می رویم برای ایجاد پاسخ ها و اینجا به گستره علم نقطه ای اضافه می شود و این نقشه تولید علم است. اما سیستم آموزشی ما عملا فاقد این نقشه است به گونه ای که می توان گفت ما در چرخه علمی گیر آورده ایم یعنی دچار تناسخ علمی شده ایم؛ برای مثال توحید را همانگونه که علامه طباطبایی (ره) بیان کرده به کرّات بعد از ایشان افراد دیگر نیز گفته اند و نوآوری ای در این باره رخ نداده است، در حالی که باید هر زمان مسئله ای جدید کشف شود.

وی با بیان اینکه ما در تکرار و تناسخ علمی گرفتار شده ایم، گفت: گاه فقط تولیدات دانشمندان گذشته را بدون هیچ افزودنیِ خاص و اثرگذاری بازگو کرده ایم، در حالی که برای تولید علم باید عرصه را به سوی کشف مسائل جدید سوق دهیم. مسئله جدید یعنی وقتی تحقیقی به دانشجو و طلبه واگذار شد پاسخ آن از طریق گوگل و دیگر موتورهای جستجو یافت نشود تا ذهن دانشجو درگیر حل آن شود، همین عدم درگیری و کشف مسائل جدید است که مانع از چاپ پایان نامه ها می شود چه برسد به آنکه این پایان نامه ها زمینه حل مشکلات جامعه را فراهم کنند!

حجت الاسلام جهانگیری سهروردی تاکید کرد: در حالی که پایان نامه ها و تزهای دکتری سرمایه های کشورند و جان و مال و سرمایه های مادی و معنوی جامعه برای زیست بهتر بشر به صاحبان آنها اختصاص یافته است اما می بینیم در انبارها بایگانی می شوند، چراکه ما در پژوهش ناظر به کشف مسئله نیستیم.

این استاد حوزه با اشاره به سخن رهبر معظم انقلاب مبنی بر آنکه چاپ مقالات در «آی. اس. آی» نباید به تولید علم تعبیر شود، خاطرنشان کرد: مگر امثال علامه طباطبایی ها که این همه علم تولید کرده اند مقاله آی. اس. آی دارند، پس باید مراقب باشیم این فرم و اشکال ما را فریب ندهد چراکه ماندن در آنها باعث عقب ماندن ما از چرخه تولید علم می شود.

انتهای پیام/