دلایل تمایل‌داوطلبان برترعلوم‌انسانی به رشته‌روانشناسی/ ایده تجاری‌سازی دانش به سود علوم انسانی است یا ضرر آن؟

به گزارش طلیعه؛ برنامه زاویه «مجله علوم انسانی» شب گذشته با حضور غلامرضا افروز، رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران و سید فضل‌الله موسوی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی این دانشگاه به بحث در خصوص «علل و عوامل تمایل داوطلبان برتر علوم انسانی به رشته روانشناسی» پرداخت.

در این برنامه، تلاش شد به این سوال پاسخ داده شود که چه می شود در حالیکه از ۱۱ سال پیش تا سال ۸۷ هیچ تمایلی به انتخاب رشته روانشناسی در میان داوطلبان برتر کنکور دیده نمی شود؛ اما از سال ۸۷ تا امسال و به صورت روزافزون و تصاعدی شاهدیم از میان ۱۰ نفر اول کنکور چندین نفر به سراغ رشته روانشناسی رفته تا اینکه امسال ۳ نفر برگزیده رشته روانشناسی را برای ادامه تحصیل انتخاب می کنند؟

بر اساس آماری از احسان جمالی، معاون فناوری سازمان سنجش رشته های انتخابی ۱۰ نفر اول کنکور علوم انسانی طی ۱۰ سال اخیر به شرح زیر است:

سال رشته های انتخابی ۱۰ نفر اول کنکور علوم انسانی
۸۱ حقوق، الهیات، ادبیات و علوم اجتماعی
۸۲ حقوق، حسابداری و روانشناسی
۸۳ حقوق و فلسفه
۸۴ حقوق، ادبیات و مدیریت
۸۵ حقوق و فلسفه
۸۶ حقوق، علوم اجتماعی و فلسفه
۸۷ حقوق، علوم اجتماعی، فلسفه، الهیات و روانشناسی
۸۸ حقوق و روانشناسی
۸۹ حقوق و روانشناسی (نفر سوم)
۹۰ حقوق و روانشناسی (نفرات اول و دوم کنکور علوم انسانی)
۹۱ روانشناسی (هر ۳ نفر اول کنکور علوم انسانی)

از دیگر سوالات این برنامه این بود که آیا این مسئله یک اتفاق است یا خیر، یک مسئله فرهنگی است؟ معنای فرهنگی این تغییر گرایش علمی در گروه علوم انسانی چیست؟ آیا تاکید وزارت علوم بر مسئله تجاری‌سازی دانش در این میان تاثیرگذار بوده و باعث تغییر در منزلت اجتماعی روانشناسان شده است؟ آیا صداوسیما با پخش برنامه های گسترده روانشناسی طی این سال ها در این میان تاثیر گذار بوده است؟

همچنین تلاش شد به این سوال پاسخ داده شود که چرا هر چه به سال های اخیر می رسیم از میل به رشته هایی مثل علوم اجتماعی، ادبیات، فلسفه و مدیریت کاسته می شود و میل به روانشناسی و علوم تربیتی و مشاوره شعله می گیرد؟ آیا این به معنی زایش دوباره روانشناسی در ایران و مرگ رشته‌هایی مثل فلسفه و جامعه‌شناسی در محیط دانشگاه‌های ماست؟ و دلالت‌های مفهومی این تغییر میل دانشجویان از حوزه‌هایی چون ادبیات،‌ فلسفه، جامعه‌شناسی، الهیات و غیره به روانشناسی چیست؟

روانشناسی بی شک رشته مهمی است اما افزون بر ماهیت یک رشته علمی دلایل دیگری برای محبوبیت روزافزون یک رشته وجود دارد که زاویه سعی کرد به این مسئله بپردازد.

زاویه این هفته برای مخاطبان خود این سوال پیامکی را مطرح کرد که «به نظر شما تاکید برخی مسئولان فرهنگی به ایده تجاری سازی دانش و تبدیل علم به ثروت نهایتا به سود علوم انسانی است یا به ضرر آن؟»

افروز در پاسخ به این سوال صواتی، مجری برنامه زاویه که آیا این انتخاب و تمایل یک اتفاق است یا نه یک مسئله فرهنگی است که دارای علل و عومل متعددی از جمله تلاش شما و همکارانتان است؟، گفت: من اعتقاد دارم همه رشته های دانشگاهی محبوب هستند به شرط اینکه همه به قله علمی برسند و سر حلقه آن را پیدا کنند. کشور به تمام رشته‌های علوم انسانی نیاز دارد، اما در خصوص روانشناسی باید بگویم: آیت الله حائری جای به بنده جمله زیبایی با این مضمون گفتند که «علوم تجربی فرش علوم انسانی و روانشناسی چون موضوع اش خود انسان است، عرش علوم انسانی است.» این جمله حکیمانه‌ای است. حالا به سراغ این سئوال می روم که چطور می شود که چند صدهزار نفر در سراسر کشور وارد رشته روانشناسی می‌شوند؟ که بنده به طور مختصر به دلایل آن اشاره می کنم.

رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران ادامه داد: علاوه بر برترین های کنکور از میان برترین‌های المپیاد نیز ما شاهدیم علاقه دانشجویان به رشته‌های حقوق و روانشناسی ۵۰ به ۵۰ است، این امر دلایل عدیده‌ای دارد و از سر اتفاق نیست. زمینه سازی شده است.

وی بیان داشت: صدا و سیما در این زمینه نقش داشته، پدر و مادر این بچه‌ها حداقل هفته‌ای یک بار پای صحبت‌های ما در طول این ۳۰ سال از طریق تلویزیون بوده اند. ما روانشناسی را به خانه های مردم برده ایم، روانشناسی دیگر بیماریابی نیست و در حوزه های مختلفی مثل روانشناسی کودک، روانشناسی تربیتی، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی شخصیت، روانشناسی سیاسی، روانشناسی تیزهوشی، روانشناسی رسانه، روانشناسی خانواده، روانشناسی ارتباطات، روان سنجی، تست هوش داریم و تنها یک قسمت آن به آسیب های روانی است و تمام رشته ها به حوزه علوم انسانی ورود پیدا کرده اند.

افروز افزود: این امر باعث شده روانشناسی به خانه های مردم برده شود و وجه کاربردی پیدا کند، این یک مسئله است و مسئله دوم این است که ۸ سال گذشته یک اتفاق میمونی افتاد و آن تاسیس نظام روانشناسی و مشاوره با تصویب مجلس بود که این نظام الان به آن هایی که دارای مدرک فوق لیسانس و دکترا هستند پروانه مطب و کلینیک روانشناسی و دفتر مشاوره داده می شود و هر کسی پروانه داشته باشد شاغل است.

رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران گفت: بنده بارها عرض کرده ام که باید برنامه ریزی کرد در کنار پزشک خانواده ما یک روانشناسی خانواده هم داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: می بایست برای هر ۱۰۰۰ خانوار یک روانشناس و مشاور برای پیگیری آسیب ها، مشاوره ازدواج، تحصیل و … داشت. اگر ما الان ۲۱ هزار خانوار داریم می بایست ۲۱ هزار روانشناس متعهد و توانمند داشته باشیم و ۱۰ سال بعد که تعداد خانوار ما به ۳۰هزار نفر می رسد کشور به ۳۰ هزار روانشناس متعهد و مومن و متخصص نیاز دارد.

افروز گفت: الام چشم انداز روانشناسی خوب است اما باید بازنگری هایی صورت بگیرید تا افراد و توانمند جذب این رشته ها شوند همچنان که در طول این سال های اخیر چنین اتفاقی رخ داده است.

وی بیان داشت: برخی از رشته‌ها برای انسان و پیرامون انسان است اما روانشناسی خود انسان است به همین دلیل هم عرش علوم انسانی است و حقوق هم حق انسان است و لذا اینجا هم خود انسان است.

افروز ادامه داد: روانشناسی تبیین چرایی تمام رفتارهای انسانی است اما رشته‌ای مثل ادبیات، جغرافیا و غیره برای انسانند.

صلواتی بعد از این اظهارنظر گفت: خوب اگر اینطور باشد همیشه باید چنین می‌بود؟ امروز ما شاهدیم که هرجای از شهر مرکز مشاوره‌ای زده شده و حجم عظیم همکاران شما در تلویزیون به قدری است که اصلاً قابل مقایسه با سایر رشته‌ها نیست.

که افروز در واکنش به این صحبت گفت: هر کس در هر رشته‌ای هست باید رشته خود را دوست داشته باشد و بصیرت و بینش داشته باشد و الگوی خوبی برای دانش‌پژوهان آن باشد.

وی ادامه داد: بحث بازار کار یک طرف است و بحث تخصص یک طرف دیگر ما باید توجه داشته باشیم که دانشگاه‌ها سه دسته هستند، یک دسته دانشگاه‌های که پژوهشگر تربیت می‌کنند یک دسته دانشگاه‌های که به شکل عمومی به رشته‌ها نگاه می‌کنند و یک دسته دانشگاه‌های هستند که به شکل تخصصی به مباحث ورود می‌یابند.

استاد روانشناسی دانشگاه تهران گفت: یکی از ریشه‌های آسیب‌های که منجر به خلاف می‌شود خلاء عاطفی است، روانشناسی برای ارتقای امنیت روانی باید کار کند.

وی ادامه داد: رهبری دردیداری که با ایشان داشتیم بیان داشتند: « مراجعه به روانشناس و مشاور متدین را یک ضرورت می دانم.»

افروز در واکنش به این صحبت صلواتی مجری برنامه مبنی بر اینکه این به سبب تبلیغ است، گفت: اشکالی ندارد هر رشته‌ای می‌تواند استدلال بیاورد و در مورد رشته خود تبلیغ کند.

وی ادامه داد: شما از کشورهای پیشرفته ببنید که چقدر دکترای فلسفه دارند و چقدر دکتر روانشناس.

علاوه بر افروز، سید فضل الله موسوی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دیگر میهمان این برنامه نیز در پاسخ به این سوال که آیا اقبال به روانشناسی به معنای ادبار از حقوق است؟، گفت: همانطور که جناب آقای افروز عرض کردند تمام رشته‌ها برای ما محترم هستند اگر شما در یک جلسه‌ای باشید که از تمام رشته‌ها در آن حضور دارند برخی نسبت به رشته خود دارای تعصب بوده و آن را بهترین معرفی می‌کنند باید توجه داشت جایگاه هر رشته‌ای سر جای خود محترم است، مثلا اگر ادبیات خوب ارائه شود فرهنگ یک کشور را می سازد، همچنان که اشعار حافظ، سعدی و مولوی که فرهنگ ما را می سازند و در صورت پیروی مشکلات روحی و روانی در جامعه ما کمتر خواهد شد و باید توجه داشت هرچقدر رشته‌ای به انسان نزدیک باشد از اولویت بالاتری برخوردارتر است.

وی ادامه داد: هر چه که علمی ارتباطش با انسان بیشتر باشد گرایش بیشتر است، فرض کنید جغرافیا هم که رشته محترمی است تا چه حد می تواند به انسان نزدیک باشد؟ در واکنش به این صحبت صلواتی گفت: خوب علوم اجتماعی و فلسفه هم به انسان می‌پردازد پس چرا گرایش به آنها وجود ندارد که در پاسخ رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: این رشته‌ها مرتبط با انسان هستند ولی اینکه چقدر نیازهای اساسی و فوری انسان را برآورده می‌کنند متفاوت است، انسان نیاز به مشاوره حقوقی دارد و لذا دائما به آن نیاز دارد و مسائل روانشناسی هم چنین است.

موسوی ادامه داد: من فکر می‌کنم در برخی رشته‌ها نیاز بیشتر است مثل حقوق و روانشناسی. در مورد رشته‌ای مثل معماری شما برای هر ده نفر یک خانه می‌سازید ولی روانشناس برای هر ده نفر این خانواده می‌بایست برنامه داشته باشد.

در واکنش صلواتی گفت: این استدلال را یک جامعه‌شناس هم می‌تواند داشته باشد که موسوی پاسخ داد: جامعه‌شناسی کل نگر است ولی برخی رشته‌ها به طور ریز با انسان سر و کار دارند و با عینیت انسان عجین شده است.

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: علت گرایش به رشته حقوق در دوره‌ای این بود که جامعه به وضعیت خاصی رسیده بود که خواهان رسیدگی به حق وناحق شدن بود اما امروز به واسطه استرس‌های موجود در جامعه و مشکلات روحی که در جامعه احساس می‌شود گرایش به عرفان و انسان بودن هم در جامعه رشد پیدا کرده و لذا افراد فکر می کنند شاید روانشناسی بتواند به این مسئله کمک کند.

مجله علوم انسانی زاویه در قسمت دیگری از برنامه در قالب پرسه‌ها و خبرهای هفته تلاش مروری بر سایر موضوعات مربوط به حوزه علوم انسانی در هفته ای که گذشت، داشت.

لازم به ذکر است، ‌زوایه کاری از گروه معارف و اندیشه شبکه چهارم سیماست که هر چهارشنبه شب از این شبکه پخش می شود.