درک صحیح از اسلام ما را زنده می‌کند/شریعت‌گریزی همزاد قانون‌گریزی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، دکتر سیدعلی متولی امامی محقق و پژوهشگر درباره مسائل اجتماعی در جامعه و چالش های مرتبط با آن گفت: مسائل اجتماعی گاهی در نگاه جامعه شناختی به جزییات می‌پردازد که این در کشور ما هم بسیار رایج است، مانند مسائلی که دارای بروز و تعین بیشتری هستند. این موضوعات در دستور کار قرار می گیرند و به عنوان مسائل مهم اجتماعی به آن پرداخته می شود و این معضلی است که ما در مواجهه علمی با مسائل اجتماعی با آن روبرو هستیم.

وی اظهار کرد: خصلت مواجهه علمی این است که بتواند از مسائل متکثر و ظاهری و عینی عبور کند و به طرح مسائل اساسی برسد. پس در برخورد با معضلات اجتماعی ایران باید بدانیم که چه مسائلی باعث بوجود آمدن بحران ها شده اند و برای پی بردن به این مساله باید به سراغ مساله بنیادین و اصلی برویم.

وی افزود: با نگاه به آشفتگی های اجتماعی آنچه که باید آن را بیابیم مساله هویت است. هویت مساله ای تاریخی است و مختص این دوره هم نیست یعنی از دوره قاجار به بعد که با تمدن جدید قدرتمند روبرو می شویم و ما را تهدید می کرد، تبدیل به مستعمره بعضی کشورهای غربی شدیم. بحران هویت در شکست صفویه خود را نشان داد و ما دچار انحطاط سیاسی و فرهنگی شدیم. در زمانی که تمدنی قدرتمند به فرهنگ ما تنه می زند، این بحران خود را به ما نشان می دهد و به لحاظ هویتی دچار مشکل می شویم.

یک سوی طیف مبارزه هایی که در طول تاریخ در این کشور داشتیم علما و فقها و یک سوی دیگر هم روشنفکران بودند فقها برای حفظ آنچه که داشتند می جنگیدند و از سوی دیگر روشنفکران برای رسیدن به آنچه که در دست غرب بود، نبرد می کردند

وی اظهار کرد: بحران هویت یعنی اینکه از گذشته و آینده خود بی اطلاع باشیم و بی تاریخ شویم و آینده نگر نباشیم. این به معنی آن است که ملت ما به عنوان واحد سیاسی مستقل هدف سیاسی معینی برای رسیدن نداشته باشد. وقتی ملتی آرمان نداشته باشد یعنی تاریخ هم نخواهد داشت. اینکه ما چرا به تاریخ مان بی توجه شده ایم مساله بسیار مهمی است. مثلا از دوره قاجار به راحتی روشنفکران از تاریخ ما چشم پوشی می کنند و گاهی به مبارزه با آن برمی خیزند و این در نوشته های آخوندزاده و میرزاآقاخان وجود دارد.

وی افزود: این افراد به تمام بزرگان اندیشه و فرهنگ توهین می کنند و به تدریج متفکران آن دوران دیگر نمی دانند تاریخ دارای چه فوایدی است و دچار گسست تاریخی می شوند. در نتیجه مساله تقلید از غرب مطرح می شود. زیرا وقتی گذشته ای وجود ندارد در نتیجه ای آینده ای هم نخواهد بود. اینجا جایی است که یک ملت بی بنیاد و بی هویت می شود. در این وضعیت چیزی برای مبارزه وجود ندارد. 

متولی امامی اضافه کرد: یک سوی طیف مبارزه هایی که در طول تاریخ در این کشور داشتیم علما و فقها و یک سوی دیگر هم روشنفکران بودند. فقها برای حفظ آنچه که داشتند می جنگیدند و از سوی دیگر روشنفکران برای رسیدن به آنچه که در دست غرب بود، نبرد می کردند. در چنین وضعیتی ملت دیگر انگیزه ای برای مبارزه و استقلال و قدرت ندارد و به نحوی سکولاریسم عملی اتفاق می افتد.

این جامعه شناس بیان کرد: در تاریخ ما نزاع ایدئولوژیک برای اینکه دین از سیاست جدا شود وجود داشت اما اکنون در جامعه سکولاریسم عملی در حال رخ دادن است که صرفا نوعی شریعت گریزی و اباحه گری بوجود می آید. اینجا مساله، شریعت نیست بلکه قانون گریزی است. شریعت گریزی همزاد قانون گریزی است و افرادی که قائل به شریعت نیستند به قانون هم پایبند نیستند و این به مساله بی تفاوتی و سیاست زدایی باز می گردد زیرا گذشته و آینده ای وجود ندارد. چنین جامعه ای می تواند به راحتی هویت خود را از دست بدهد.

این جامعه شناس گفت: روشنفکران در دوره قاجار برای اینکه ما مستعمره کدام کشور اروپایی شویم دچار مشکل بودند در حالیکه معضل آنها این نبود که چرا باید مستعمره شویم!

کاری که حاکمیت و مجموعه های مردمی باید انجام دهند تاکید بر سیاسی کردن مردم است مردم ما باید ملتی سیاسی باشند تا مسئولیت نگهداری از مرزهای خود را داشته باشد

مهمترین چالش اجتماعی جامعه ما هویت است

وی با بیان اینکه مهمترین چالش اجتماعی جامعه ما هویت است، گفت: مردم ما بی مسئولیت شده اند در حالی که ما مسئول سرزمینی هستیم که باید آن را بسازیم. اما این مساله امروز در جامعه ما مفقود شده است. باید بر این مساله که ما مسئولیت این کشور را باید بپذیریم، متمرکز شویم. ملت ما باید سیاسی باشد و با جریان هایی که از جامعه ایران سیاسی زدایی می کنند، مبارزه کند.

وی اضافه کرد: جریان هایی وجود دارند که با ترویج فضای تفنن و روزمرگی بر این وضعیت دامن می زنند. کاری که حاکمیت و مجموعه های مردمی باید انجام دهند تاکید بر سیاسی کردن مردم است. مردم ما باید ملتی سیاسی باشند تا مسئولیت نگهداری از مرزهای خود را داشته باشد.

متولی امامی با اشاره به راه حل های پیشنهادی اسلام در مواجهه با چالش های اجتماعی گفت: ما باید ابتدا درک خود را از اسلام تغییر دهیم و تحولی در نگرش دینی ما رخ دهد. ملت ما در طول تاریخ ملتی متدین و مذهبی بوده است و جنبش های اجتماعی زمانی روی داده که رهبر مذهبی از مسئولیت سیاسی و مبارزه گفته است، مانند جنبش نفت، قیام مشروطه و انقلاب اسلامی.

وی اظهار کرد: ملت ما در جایی که رهبری با نگرش دینی مبارزه سیاسی را طرح کرده، احیا شده است. اگر در نظام دینداری به عنوان امر ثابت و راکد، پرسشگری نشود، نظام اولویت های ما به هم می ریزد و بر شریعت متمرکز می شویم. منظور من این نیست که نباید بر شریعت تکیه کرد بلکه معتقدم نباید نظام اولویت ها به هم بریزد. مانند وجود بعضی از مناقشات مختلف سیاسی که در سطح پایینی قرار دارد و پرداختن به این موضوعات به عدم تشخیص اولویت ها بازمی گردد در نتیجه دائما مردم از سیاسی بودن فاصله می گیرند.

به گفته متولی امامی اگر ما درک صحیحی از اسلام داشته باشیم، ملتی زنده و مبارز خواهیم شد نه اینکه دچار سیاست زدایی و روزمرگی شویم. اگر اسلام با اصول اساسی آن طرح شود به طور خودکار ملت را احیا می کند.

وی با اشاره به میزان پایبندی به آموزه های دینی و ایرانی در جامعه گفت: درباره آموزه های دینی و ایرانی باید گفت هنگامی که اسلام به طور صحیح طرح شود، بالطبع جغرافیای آن به عنوان واحد سیاسی هم ایران خواهد بود و لزومی ندارد به دوگانه اسلامی و ایرانی تاکید شود. اسلام ما ایرانی است زیرا در تاریخ ایران ظهور کرده است و با اسلام عربستانی متفاوت است. در این رابطه باز هم مساله اساسی، هویت است.

بی مبالاتی نسبت به شریعت بی مبالاتی نسبت به قانون است

متولی امامی اضافه کرد: در جاییکه ما هویت خود را از دست می دهیم از آموزه های اسلامی ایرانی خودمان هم فاصله می گیریم. همان طور که گفته شد بی مبالاتی نسبت به شریعت بی مبالاتی نسبت به قانون است. اگر در ماه رمضان روزه خواری می شود نباید به آن به عنوان یک امر لزوما شرعی نگریست بلکه مقارن با این است که می توانیم  در مسائل مختلف تخلف داشته باشیم. این موضوع به سخن امام خمینی(ره) بازمی گردد که فرموده بودند «رعایت قوانین جمهوری اسلامی شرعا واجب است».

وی در پایان سخنانش گفت: وقتی اسلام سیاسی طرح نشود ما هم شریعت گریز، قانون گریز و بی تفاوت می‌شویم. در این وضعیت ما با دانشگاه قدرتمند هم روبرو نخواهیم بود که مسائل علمی جدیدی را طرح کند و دلیل آن غیرسیاسی شدن دانشگاه هاست. اگر دین و علم غیرسیاسی شوند، از نفس خواهند افتاد.

انتهای پیام/