دایره‌المعارف مختصر چیستی و چگونگی تحقق علم دینی

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از فارس، بیش از دو دهه نمی‌گذرد که گفتمانی با عنوان «علم دینی» در مجامع علمی کشور مطرح گردیده است. اندیشمندان متعددی که طی این مدت در این زمینه سخن و قلم رانده‌اند، در جستجوی چیستی، امکان و چگونگی تحقق علم‌دینی هستند که این تلاش‌های منجر به شکل‌گیری نظریات مختلف و متفاوتی در این عرصه شده است.

دیدگاه‌هایی که بعضی با یکدیگر هم‌جهت بوده و برخی دیگر در تقابل با هم هستند. کتاب «معنا و ساختار علم دینی» در صدد است تا پنج نظریه از دیدگاه‌های مطرح‌شده که با یکدیگر هم‌جهت بوده و پی‌گیریِ آن‌ها می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک نظریه‌ی جامع گردد را به مخاطب معرفی کند. ویژگی مهم کتاب اینست که از ادبیات تخصصی و طرح تفصیلی نظریات (با همه مبانی و ابعاد) اجتناب کرده و یک نمای کلی و کلان از مباحث ارائه داده است تا جوان دانشجویی که به این موضوعات علاقه داشته و مطالعات قبلی در این عرصه ندارد، بتواند به خوبی از این کتاب استفاده کند.

کتاب «معنا و ساختار علم دینی» از شش فصل تشکیل شده است که هر فصل به شرح یکی از دیدگاه‌ها پرداخته است و توسط یکی از پژوهشگران این عرصه نوشته شده است.

فصل اول کتاب که توسط تهیه‌کننده‌ی کتاب نگاشته شده، به تبیین کلیاتی در باب «معناشناسی علم دینی» می‌پردازد. نویسنده تحلیل علم‌ دینی را در دو مقام طرح می‌نماید: یکی مقام تولید و تأسیس و دیگری علوم موجود و محقق. فصل دوم امکان علم دینی در علوم تجربی را تحلیل می‌نماید. دکتر مهدی گلشنی یکی از پیش‌قراولان این عرصه است که از سال‌های دور در ایران و مجامع علمی بین‌المللی دیدگاه خاصی در علوم تجربی را طرح کرده که با استقبال خوبی هم مواجه شده است.
دیدگاه ایشان بر این شالوده استوار است که علم مقوله‌ای خنثی و بی‌طرف نیست و دانشمندان در تمامی مراحل فعالیت علمی به‌خصوص در هنگام پردازش نظریه‌های جهان‌شمول و تعبیر نظریه‌های علمی- پیش‌فرض‌های ذهنی و متافیزیکی خود را دخیل می‌کنند. فصل سوم به تشریح دیدگاه دکتر خسرو باقری می‌پردازد.
وی در رویکرد تأسیسی که به علم دارد، دو ساحت را مطرح می‌کند: مبانی متافیزیکی آن برگرفته از متون دینی است و بخش تجربی آن از علوم تجربی اتخاذ شده است. ایشان پنج مرحله برای رویکرد تأسیسی خویش مطرح می‌نماید که در این فصل تشریح می‌شود.

یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین دیدگاه‌هایی که در این زمینه مطرح شده است، نظریه آیت‌الله جوادی آملی است که بیشتر در خلال مباحث کتاب «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» تبیین شده است. فصل چهارم کتاب به تشریح دیدگاه ایشان در ساختاری منسجم اختصاص دارد. ایشان با رویکرد حداکثری که دارد، معتقد است که گستره دین شامل تمام علوم می‌شود. ایشان در تبیین نظریه خود از دو روش تفسیری و فلسفی استفاده میکند.

دکتر عبدالحسین خسروپناه که رییس فعلی پژوهشگاه حکمت و فلسفه ایران است، یکی دیگر از اندیشمندانی است که بالخصوص در زمینه علوم انسانی اسلامی نظریه‌پردازی کرده است. وی مدلی با عنوان «الگوی حکمی-اجتهادی» برای تولید علوم انسانی دینی مطرح کرده و بسط آن را در کتاب «در جستجوی علوم انسانی» تشریح کرده است. این فصل حاصل مصاحبه اختصاصی با ایشان است که به تبیین مبانی و ابعاد این مدل می‌پردازد.

فصل پایانی کتاب نیز حاصل مصاحبه‌ای اختصاصی با دکتر شهریار زرشناس است. ایشان که از اندیشمندان غرب‌شناس و منتقد مدرنیته و علوم انسانی غربی است، در این مصاحبه با دسته‌بندی علوم بشری به مدرن و ماقبل مدرن، لوازم گذار از علوم انسانی مدرن به علوم انسانی اسلامی را تبیین می‌کند.

کتاب «معنا و ساختار علم دینی» به همت قاسم بابایی از سوی انتشارات کانون اندیشه جوان در ۲۰۲ صفحه و به قیمت ۱۵۵۰۰ تومان منتشر گردیده است.

انتهای پیام/