تولید علوم انسانی اسلامی اعتقاد جدی مسئولان به آرمان‌ها را می طلبد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، امیر سیاهپوش استاد دانشگاه معارف اسلامی با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی عنوانی است که در جایی مرتبط با فلسفه و در جایی دیگر مرتبط با نظریه است، گفت: ما معتقدیم همه علوم انسانی تابع اصول هستی شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی خاصی است. یعنی ممکن است نظریه ای در حوزه جامعه شناسی و علوم اقتصاد و مدیریت طرح و تدوین شود و صاحبان آن نظریه مدعی باشند که مبنای فلسفی و هستی شناختی ندارد. اما در واقع چنین امری ممکن نیست. بنابراین نوع نگاه ما به هستی و انسان و معرفت است که پایه نظریات ما در علوم انسانی خواهد بود. گاهی به این نکته تصریح می شود اما در بعضی مواقع این اتفاق نمی افتد. در مواردی کاملا عامدانه این کار صورت می گیرد زیرا بیان پیشفرض های فلسفی موجب می شود در معرض نقدهای بنیادین قرار بگیریم و اگر به این نقدها پاسخ داده نشود، اصول و ساختار نظریه از هم خواهد پاشید.

وی اضافه کرد: بنابراین اصول علوم انسانی متکی بر فلسفه است ولی این اصول برای تبدیل به نظریه باید فرآیند جدی و طولانی را طی کند.

علوم انسانی سکولار دارای مبنای اومانیستی است

سیاهپوش افزود: علوم انسانی سکولار دارای مبنای اومانیستی است اما برای این علوم تلاش زیادی انجام شده و اصول تفکر مدرن، نظریه های قوی و قابل دفاعی را در حوزه های مختلف علوم انسانی تبیین کرده است. ما میراث غنی و فلسفی پرباری داریم که اصول هستی شناختی، معرفت شناختی، جامعه شناختی و ارزش شناختی را به خوبی تبیین کرده است اما این اصول فلسفی در سطح کلی و انتزاعی باقی مانده است و برای تبدیل به نظریه باید تلاش جدید و نویی صورت بگیرد اما تا تولید نظریه در علوم انسانی مبتنی بر تفکر اسلامی راه طولانی را در پیش داریم.

میراث فرهنگی و علمی که از قبل از انقلاب به ما رسیده بود یا دین زدایی شده بود و یا تهی از دین بود بنابراین باید برای رسیدن به مطلوب مان خیلی از کارها را انجام دهیم از جمله اینکه علوم انسانی مبتنی بر فرهنگ اسلامی را تدوین و تولید کنیم

وی با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی در سال های اخیر روند نزولی نداشته است، ادامه داد: انقلاب اسلامی مبتنی بر تفکر امام خمینی (ره)، انقلابی است فرهنگی که منادی ارزش ها و آرمان های خاصی است و انقلاب اسلامی درصدد این برآمد که برنامه ریزی برای جامعه ایران، امت اسلام و جامعه جهانی را بر اساس ارزش هایش انجام دهد و آنها را به سمت حیات طیبه متحول کند. برای تحقق این کار در جامعه مدرن باید ابزار لازم را تدارک دید و یکی از مهم ترین ابزار مفهومی و نظری لازم برای رسیدن به آن اهداف، علوم انسانی است.

سیاهپوش اضافه کرد: میراث فرهنگی و علمی که از قبل از انقلاب به ما رسیده بود یا دین زدایی شده بود و یا تهی از دین بود بنابراین باید برای رسیدن به مطلوب مان خیلی از کارها را انجام دهیم از جمله اینکه علوم انسانی مبتنی بر فرهنگ اسلامی را تدوین و تولید کنیم. اساسا امام خمینی (ره) برای توسعه انقلاب فرهنگی هم مبتنی بر این دیدگاه تصمیم گرفتند تا علوم انسانی مرسوم در دانشگاه ها مبتنی بر تفکر انقلاب اصلاح و جهت گیری شود.

وی در ادامه گفت: در ابتدای انقلاب هیجاناتی صورت گرفت و عده ای فعال شدند. این کارها در حد خود محل اعتنا بودند و اگر پایه همان کارها را ببینیم و مقایسه کنیم متوجه می شویم که اکنون نسبت به اوایل انقلاب در وضعیت بهتری به سر می بریم. شاید سرعت تولید علوم انسانی کند شده باشد اما روند رو به رشدی را داشته ایم.

سیاهپوش درباره روند طی شده در حوزه علوم انسانی اسلامی اظهار کرد: در این زمینه به چند شکل می توان مقایسه انجام داد. اول مقایسه وضع موجود با وضع گذشته، دوم مقایسه وضعیت کشورمان با دیگر کشورها، سوم مقایسه وضعیت علوم انسانی مرسوم با علوم انسانی سکولار، چهارم مقایسه وضعیت خودمان با آرمان ها. وضعیت امروز ما در مقایسه با گذشته و اول انقلاب به مراتب بهتر است زیرا تولیدات در حوزه علوم انسانی اسلامی بیشتر شده  اما برخی عرصه ها مانند جامعه شناسی دچار کاستی و رکود بوده است.

وی اظهار کرد: تعداد موسسات و نهادهایی که در این حوزه فعالیت می کنند مانند موسسه امام خمینی (ره)، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تولیدات شان در حوزه علوم انسانی اسلامی با چند سال گذشته قابل مقایسه نیست و این یعنی ما روند رو به رشدی را داشته ایم. در مقایسه با سایر کشورهای اسلامی باز شرایط ما بسیار بهتر است. آنها باید سالها تلاش کنند تا به نقطه ای که ما امروز رسیده ایم، برسند.

سیاهپوش افزود: اگر کشورهای اسلامی می توانستند همراهی خوبی با ما در این عرصه داشته باشند، اکنون وضع ما خیلی بهتر بود اما سایر کشورهای اسلامی که معتقدیم باید در این مسیر حرکت کنند، در قیاس با ما خیلی عقب تر هستند. این درحالی است که کشورهایی مانند مالزی و اندونزی در رشته هایی مانند جامعه شناسی و اقتصاد کارهایی کرده اند اما حجم و کیفیت کارهای شان قابل قیاس با کشور ما نیست.

وی اظهار کرد: علوم انسانی غربی دارای پیشینه قوی و امکانات بیشتری است و ما در این فضا تنها هستیم. علوم انسانی غربی به حد نهایی خود رسیده است ولی ما تازه در حال حرکت هستیم.

فاصله وضعیت فعلی علوم انسانی اسلامی با آرمان ها و اهداف

استاد دانشگاه معارف در مقایسه وضعیت فعلی علوم انسانی اسلامی با آرمان ها گفت: ما اگر وضعیت خود را با گذشته مقایسه کنیم متوجه بهبود آن می شویم اما در قیاس با آرمان ها و اهدافی که داریم وضع ما خوب نیست. شرایط ما نسبت به آرمان و لوازمی که برای آن باید تدارک می دیدیم، فاصله زیادی دارد.

سیاهپوش با اشاره به موانع موجود در راه تحقق علوم انسانی اسلامی گفت: این موانع شامل موانع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ساختاری و فردی هستند. از جهت اقتصادی در خیلی از مراکز ما امکانات خوبی نداریم و گاهی در این حوزه امکانات به درستی استفاده نمی شوند. بنابراین هم کمبود امکانات داریم و هم امکانات را به درستی استفاده نمی کنیم. و این شاید به دلیل نادرست بودن اولویت های مان است. بنابراین کمبودهای اقتصادی جامعه به حوزه علوم انسانی اسلامی هم وارد شده است.

وی افزود: از جهت سیاسی مشکلات ما بسیار جدی تر است. زیرا حرکت در این مسیر نیاز به اعتقاد جدی به آرمان ها دارد. درست است که سلایق و نظرات گوناگونی در این مسیر وجود دارد اما ما در آرمان ها و اهداف تفاوت و تعارضی نداریم. بالطبع باید تجمیع انرژی ها صورت بگیرد تا بتواند نتیجه مطلوب را محقق کند.

وی افزود: در حوزه سیاسی می بینیم با ظهور دولت های مختلف نسبت به آرمان ها و ارزش های انقلاب تنزل هایی بوجود می آید و میزان اعتقادات دولت ها تغییر می کند. در حوزه سیاسی آنگونه که باید و شاید مسئولان ارشد نظام به غیر از مقام معظم رهبری فهم خوبی از علوم انسانی اسلامی نداشتند و یا ایمان و اعتقادی به آن نداشته و آن را بیهوده قلمداد می کردند. وقتی شرایط سیاسی فراهم نیست کسانی که می خواهند در این عرصه فعالیت کنند دچار محدودیت های فراوان می شوند. بزرگترین مانع ما در تحقق علوم انسانی وجود چنین شرایطی است.

در حوزه سیاسی هم باید مسئولان مومن به مبانی و ارکان و آرمان های انقلاب اسلامی باشند تا زمانی که سیاسیون ما مبتنی بر ارزش ها و آرمان های انقلاب به درستی بر مسند قدرت قرار نگیرند در همه بخش ها من جمله در تولید علوم انسانی اسلامی با مشکل مواجهه خواهیم بود

سیاهپوش تصریح کرد: از جهت فرهنگی در دانشگاه ها فهم مناسبی از علوم انسانی اسلامی وجود ندارد و بسیاری از آنها مومنان به علوم انسانی سکولار هستند و کسی که مومن به این علوم است حاضر نیست نقد به این علوم را بپذیرد. البته اکنون شرایط بهتر شده است. زیرا نیروهای بهتر و با کیفیت تری تربیت شده اند و منابع خوبی تولید شده است. باید اساتید ما در دانشگاه ها از این دیدگاه ها دفاع کنند اما با این وجود ما با نگاه آرمانی هنوز فاصله داریم.

وی در بیان مهم ترین راهکارها برای رفع موانع موجود گفت: باید اولویت های مان را به درستی تعیین کنیم و از امکانات در همان راستا استفاده کنیم و انرژی نیرو های مان را هم تلف نکنیم. در حوزه سیاسی هم باید مسئولان مومن به مبانی و ارکان و آرمان های انقلاب اسلامی باشند. تا زمانی که سیاسیون ما مبتنی بر ارزش ها و آرمان های انقلاب به درستی بر مسند قدرت قرار نگیرند در همه بخش ها از جمله در تولید علوم انسانی اسلامی با مشکل مواجهه خواهیم بود.

سیاهپوش در پایان سخنانش گفت: اولویت مهم در جهت فرهنگی و ساختاری هم باید نگرش مردم نسبت به علوم انسانی به طور عام تقویت شود و دانشگاه ها هم با نگاه بهتری نسبت به این موضوع کار کنند و ساختارها تا حد ممکن اصلاح شود که این تابع کسانی است که در مصدر امور قرار دارند. شورای عالی انقلاب فرهنگی در این موضوع نقش مهمی به عهده دارد اما باید در این شورا هم تحولات جدی صورت بگیرد و ساختار آن اصلاح شود.  

انتهای پیام/